Iedereen wil een warmtepomp, maar wie gaat ze installeren?

De Nederlandse installatiemarkt wordt al tientallen jaren gedomineerd door één belangrijk product: de cv-ketel. Maar dat gaat veranderen. In het klimaatakkoord staat namelijk dat er voor 2030 in 1,3 miljoen huishoudens een (hybride) warmtepompsysteem moet staan. En uiteindelijk moeten álle 7,2 miljoen woningen in Nederland overstappen op een duurzamer verwarmingssysteem.

Van product naar systeem

Een gigantische opgave, zegt Vellinga, zeker ook voor de installatiesector: “We gaan van één product dat de sector heel goed kent naar een systeem dat het minder goed kent, bestaande uit meerdere onderdelen zoals een buitenunit en boilervat. De installaties worden dus complexer en het kost meer tijd om ze te installeren. Een professional installeert tot wel vier cv-ketels op een dag. Voor de installatie van een warmtepompsysteem heb je twee mensen nodig, die zeker een volle dag (en soms zelfs twee dagen) bezig zijn.”

Dat is een probleem, vervolgt hij: “We installeren momenteel zo’n 420.000 cv-ketels per jaar. Daar hebben we voldoende installatiecapaciteit voor. Maar die capaciteit schiet ruimschoots tekort als Nederland straks massaal overstapt op warmtepompsystemen.”

Vertraging van de energietransitie

Het is wat dat betreft een geluk bij een ongeluk dat we nog niet massaal over kúnnen op (hybride) warmtepompen. Zo moet het elektriciteitsnet daarop voorbereid worden en is de beschikbaarheid van warmtepompproducenten nog lang niet hoog genoeg om aan de snelgroeiende vraag te voldoen. Ondanks dat is de bottleneck in de installatiesector nu al zichtbaar. “De grote installateurs zitten eigenlijk gewoon vol”, aldus Vellinga. “Sterker nog, zij moeten hun bestaande klanten actief overhalen om nu al over te stappen op een (hybride) warmtepomp, zodat ze straks niet alle klanten in één keer hoeven te bedienen en in de knel komen.”

Kleinere installatiebedrijven hebben nog wel wat capaciteit beschikbaar, merkt Vellinga, maar dat is niet voldoende. “Er is nog zoveel werk te verzetten. Als we ons daar niet goed op voorbereiden, loopt de energietransitie geheid vertraging op. Iedereen moet een bijdrage leveren aan het aanpakken van dit probleem, van bedrijven en brancheverenigingen tot overheden.”

Slimmer installeren

Gelukkig zijn er wel degelijk oplossingsroutes die zoden aan de dijk kunnen zetten. Vellinga ziet drie belangrijke pijlers: kortere installatietijden, meer arbeidskrachten en slimmer onderhoud. De oplossingen binnen de eerste pijler zitten voor een groot deel aan de product-kant. “Kunnen we producten op een slimmere manier ontwerpen, zodat ze gemakkelijker en sneller geïnstalleerd kunnen worden? Ik verwacht dat daar veel potentie zit”, aldus Vellinga.

Remeha zet de eerste stappen in die richting al. Zo beschikt de Eria Tower Ace S, een all-electric lucht-water warmtepomp, over een geïntegreerd boilervat van 190 liter. Dat snijdt al in de installatietijd, omdat die niet apart geïnstalleerd hoeft te worden. Daarnaast beschikt de warmtepomp over een prefab installatieframe, waar de warmtepomp gemakkelijk opgeschoven kan worden. “Dat stelt je (als ploeg van twee) in staat om de taken te scheiden. Degene die de vloerverwarming installeert, kan het installatieframe ook meepakken, terwijl de andere installateur de warmtepomp gebruiksklaar maakt. Daar bespaar je tijd mee en het stelt je in staat om meerdere warmtepompen per dag te installeren (mits je in ploegen werkt).”

“Met dat soort slimmigheden hopen we er aan de product-kant voor te zorgen dat de installatietijd fors omlaag kan”, aldus Vellinga.

Geen f-gassen certificaat nodig

Ook bij de tweede pijler, het vinden en vrijspelen van meer installatiepersoneel, kan aan de product-kant winst geboekt worden. In 2023 brengt Remeha bijvoorbeeld de Elga Ace (de populaire hybride warmtepomp van het bedrijf) als monoblock op de markt. Alle warmtepomptechniek zit dan in het buitendeel. Binnenshuis hoeft enkel nog een regelaar geïnstalleerd te worden.

Dit brengt een belangrijk voordeel met zich mee. Installateurs en monteurs moeten namelijk over een certificaat beschikken om split-warmtepompen te mogen installeren. Er zitten namelijk zogeheten F-gassen in warmtepompen en die kunnen schadelijk zijn. Maar omdat het koelcircuit bij de Elga Ace Monoblock in de buitenunit zit, hebben monteurs geen certificaat nodig. Met andere woorden: de groep professionals die de hybride warmtepomp mag installeren, wordt een stuk groter.

Meer installatieprofessionals

Maar dat is niet genoeg om het personeelsprobleem op te lossen, benadrukt Vellinga. Er is meer nodig. Bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs. Zo vorm het huidige lesmateriaal op scholen een probleem, zegt Vellinga. “Studenten moeten oefenen met up-to-date producten en technieken, waar ze tijdens hun loopbaan mee in aanraking zullen komen. Zo simpel is het. Maar dat is nog lang niet overal zo”, zegt hij. “Daar ligt zonder meer een taak voor bedrijven zoals Remeha. Wij werken bijvoorbeeld samen met ROC Amsterdam en dragen er zorg voor dat de installaties van de toekomst (zoals warmtepompen) daar staan. Zulke samenwerkingen willen we ook optuigen met andere scholen, maar wij (en andere bedrijven) kunnen het niet alleen. Het is zeker ook een taak van de overheid om te investeren in goed lesmateriaal.”

En de overheid heeft nog een taak, die misschien nog wel belangrijker is, zegt hij. “Om dit probleem op te lossen, hebben we simpelweg meer installatieprofessionals nodig. Ik zie een positieve trend, van zowel zij-instromers als jonge instromers, maar we hebben meer mensen nodig die voor het vak kiezen. De overheid mag wat mij betreft best wat daadkrachtiger zijn in het sturen daarop”, aldus Vellinga. “Denk bijvoorbeeld aan studiebeurzen of andere stimulansen, zodat jongeren eerder voor het installatie-vak kiezen. Als ze er eenmaal mee in aanraking komen, merken ze vanzelf hoe leuk en divers de installatiesector kan zijn. En aan werk hebben ze de aankomende decennia in ieder geval geen gebrek.”

Tekst gaat verder onder het kader.

Certificaten behalen

Nog een uitdaging die Vellinga ziet, zijn de voorbereidingen die installateurs zelf moeten treffen als het gaat om kennis en kunde. Individuele installateurs moeten bijvoorbeeld over een f-gassen certificaat (BRL100) beschikken om split-warmtepompen te mogen installeren. Dat gaat om een relatief korte cursus van een aantal weken, maar het slagingspercentage is zeker geen honderd procent.

De echte uitdaging zit hem echter in het certificaat dat installatiebedrijven moeten hebben (de BRL200), zegt Vellinga: “Dat traject is een stuk intensiever én kostbaarder. Maar welwillendheid om die te behalen is er zeker. Installateurs snappen dat dit eraan komt en dat ze erop in moeten spelen.”

Van reactief naar proactief onderhoud

De derde pijler die het arbeidsprobleem in de energietransitie deels kan oplossen, is de inzet op slimmer onderhoud. In een notendop: alle installaties moeten zo snel mogelijk slim en connected zijn. Op die manier kunnen installateurs namelijk de omschakeling maken van reactief naar proactief onderhoud en dat scheelt ontzettend veel tijd. “Vergelijk het met de apk-keuring voor auto’s. Die verkleint de kans dat je langs de weg komt te staan met echte defecten”, aldus Vellinga. “Iets vergelijkbaars is ook mogelijk in de installatiesector. Door data te verzamelen over de installatie en daarop in te spelen, kunnen we echte defecten voorkomen. Zo dringen we onderhoudstijden terug en houden installateurs veel meer tijd over.”

Het duurt helaas wel nog even voordat deze oplossing beschikbaar is. Vellinga verwacht dat het over ongeveer twee jaar een rol van waarde kan gaan spelen. Partners van Remeha in Spanje en het Verenigd Koninkrijk draaien er wel al pilots mee. “Daar kijken wij mee en ondertussen bereiden we ons voor om dit op grote schaal uit te rollen. Nieuwe Remeha-producten worden voortaan bijvoorbeeld standaard uitgerust met wifi.”

Arbeidsprobleem oplossen

Genoeg te doen dus, om het arbeidsprobleem in de energietransitie op te lossen. Maar volgens Vellinga moet het goedkomen. “Zolang we dit probleem niet uit het oog verliezen, ons blijven focussen op de oplossingsroutes en de overheid er ook een tandje bijzet, heb ik er vertrouwen in”, zegt hij. “Een gemiddelde installateur installeert nu (in duo’s) vier of vijf warmtepompsystemen per week. Maar als we er in slagen om de installatietijd terug te dringen én meer tijd vrij te spelen met slimmer onderhoud, til je dat zo naar negen of tien systemen per week. En misschien wel meer. Daar liggen ontzettend veel kansen.”