Hoe leveringszekerheid en het klimaat om voorrang strijden bij Gasunie

Janneke Hermes is twintig jaar werkzaam bij energie-infrastructuur bedrijf Gasunie. Sinds 2019 is zij de CFO.

We willen heel snel af van het Russische gas. Europa komt nu met een plan RepowerEU dat daarvoor moet zorgen. Wat betekent dat voor Gasunie?

“De periode na 24 februari was heel hectisch. Het eerste wat we hebben gedaan is vaststellen hoe het staat met de leveringszekerheid als het Russische gas zou wegvallen. En direct actie ondernomen om de importcapaciteit van gas van buiten Europa te vergroten. We hebben direct gekeken naar uitbreiding van onze LNG terminal in de Rotterdamse haven. En twee drijvende LNG terminals gecontracteerd die in de Eemshaven komen te liggen. Die zijn hopelijk voor deze winter klaar om te gebruiken. Daarmee hebben we de importcapaciteit voor LNG verdubbeld in een paar maanden.”

Dat is goed voor de leveringszekerheid maar minder voor het klimaat.

“Wij zijn constant met de driehoek betrouwbaar, betaalbaar en duurzaam bezig. Maar vanaf 24 februari kwam de betrouwbaarheid en betaalbaarheid wel hoger op de agenda te staan. Maar tegelijkertijd zijn we ook heel hard bezig met alle duurzame initiatieven zoals waterstof, CO2 opslag en warmte.”

Gasunie was en is natuurlijk verbonden met het transport en opslag van aardgas. Nu zetten jullie vol in op waterstof. Hoe moeilijk is het om die draai te maken?

"Of je nou waterstof transporteert of aardgas, dat maakt technisch niet veel uit. Aan de andere kant zijn het twee totaal verschillende markten. De aardgasmarkt bestaat al zestig jaar, iedereen snapt dat. Er is aanbod en vraag. Bij waterstof moet dat helemaal opnieuw opgebouwd worden."

Hoe doe je dat financieel? Want met waterstof is nog weinig te verdienen?

"Dat is echt de grote uitdaging op dit moment. Want als je nog geen klanten hebt omdat er nog geen aanbod en geen vraag is, dan heb je een ander businessmodel dan in een ontwikkelde markt. Daarom zoeken we enorm de samenwerking met partijen die de waterstof willen maken met behulp van elektrolyse. En we spreken veel met afnemers. Maar ook heel veel met de overheid. Er is een financiële bijdrage van de overheid nodig, zeker in het begin om de infrastructuur rendabel aan te leggen. Daarom krijgen we de komende jaren 750 miljoen euro om het nationale waterstofnetwerk te ontwikkelen. Tot 2030 is dat - onder normale omstandigheden - voldoende."

Veel fossiele bedrijven moeten dezelfde transitie doormaken. Heb je tips voor ze?

"Als iedereen naar zijn eigen portemonnee gaat kijken in deze transitie dan komen we niet snel verder. We moeten juist kijken hoe we het samen kunnen doen. Dus de hele keten tegelijkertijd ontwikkelen, zodat niemand achter- of voorloopt. Dan hebben klanten de zekerheid dat er daadwerkelijk groene waterstof geproduceerd wordt en de producenten dat het daadwerkelijk wordt afgenomen. We moeten eigenlijk zorgen dat iedereen dezelfde skin in the game heeft. Alle partijen moeten een echte bijdrage leveren."

Heeft de energietransitie een ander soort leiderschap nodig?

"Waar vroeger het Anglosaksische model van 'alles draait op winst en euro’s' dominant was, zie ik nu dat maatschappelijke waarden ook een rol gaan spelen, naast die euro’s. Dat is iets wat in de hoofden van leiders een draai moet gaan maken. Ik denk dat het heel erg zou helpen als we meer mensen aan de top zouden hebben die hier een hart voor hebben. En als resultaten uit het verleden garanties bieden voor de toekomst, dan hebben we wel andere mensen nodig dan die er nu zitten."

Wat voor mensen denk je dan aan?

"Mensen die ook anders opgeleid zijn. Dat is echt essentieel. De universiteiten, hogescholen en middelbare beroepsopleidingen moeten daar op focussen. En daarin onderwijzen. Ik heb econometrie gestudeerd en ben ook opgevoed met winstmaximalisatie. Dat is hoe het bij mij op de universiteit ging. Het begint bij blikverruiming, onderwijs om te zorgen dat die mindset anders wordt en dat het niet alleen draait om euro's maar om ons aller welzijn."

Hoe ben je er zelf achter gekomen dat het anders moet dan je geleerd had?

"Door goed te luisteren naar anderen. Maar ook omdat ik weerstand voelde bij mezelf. Op het moment dat je keuzes moet maken die qua winstmaximalisatie optimaal zijn maar niet voor andere doelen die we ook hebben. Zoals CO2-reductie of het welzijn van medewerkers. Ik ben bestuurder van een pensioenfonds en we hebben ook heel bewust partijen uitgesloten die zich met kinderarbeid, controversiële wapens, tabak bezighouden. Dat vinden we niet kunnen, hoe winstgevend ook.”

Je bent een van de weinige vrouwen in de top van bedrijven die werken aan de energietransitie. Ook is het aantal vrouwen in technische beroepen in de energiesector zeer laag (7%). Wat vind je daarvan?

"Ik denk dat het heel belangrijk is om techniek al bij jonge kinderen onder de aandacht te brengen. Want dat is wanneer ze echt een passie en interesses gaan ontwikkelen. Het is super belangrijk dat we van iedereen op de arbeidsmarkt gebruik gaan maken voor die enorme uitdaging van de energietransitie. Dan kun je niet met alleen maar mannen volstaan."

Je bent de enige vrouw in de raad van bestuur van Gasunie. Hoe is het om in zo’n mannenbolwerk te werken?

"Ik weet niet beter. Ik heb econometrie gestudeerd. Daar waren ook voornamelijk mannen. Ik ben na mijn studie bij Gasunie gaan werken en heb heel veel verschillende onderdelen van het bedrijf gezien. En behalve bij HR waren mijn collega’s met name mannen. Ik weet dus niet beter. Ik voel me ook als een vis in het water bij Gasunie."

Gaat de energietransitie snel genoeg?

"Het kan altijd sneller en ik vind ook dat het sneller moet. Het besef begint zo langzamerhand te ontstaan dat als we allemaal lekker achterover blijven zitten en wachten tot de ander het initiatief neemt, het niet snel genoeg gaat.

Ik ben ervan overtuigd dat iedereen iets aan de wereld kan verbeteren, namelijk zichzelf. Start nou maar in je eigen onderneming of je eigen huis. Hoe klein het ook lijkt. Elke stap is er een en jaagt weer iets anders aan."

Wat heb jij verbeterd aan jezelf?

"Ik ben een econometrist dus ik deed alles met modellen. Daar stop je cijfers in en daar kwam dan iets uit en dat was de waarheid. Maar hoe mensen zijn en hoe mensen acteren is helemaal niet in een model te stoppen. Tegelijkertijd geven cijfers zekerheid in onzekere tijden. Hoe zorg je dat je die twee factoren bij elkaar brengt om zo goed mogelijk besluiten te kunnen nemen. Dat is voor mij echt een ontwikkeling geweest."

Ben je daardoor dingen anders gaan doen?

"Ik luister beter naar mensen. En ik besef dat als je echt geïnteresseerd bent in hun meningen en hoe ze denken, dan kom je tot betere oplossingen. Daarin heb ik me echt moeten ontwikkelen.”