Het elektriciteitsnet raakt vol. Wat is de oplossing?

Landelijke gebieden blijken vanwege de ruimte uitermate geschikt voor de aanleg van wind- en zonneparken, die hard nodig zijn om de energietransitie te realiseren. Echter zijn de stroomkabels juist in die gebieden te dun, omdat er minder mensen wonen en de energievraag dus van oudsher laag was. Bouw alleen nog wind- en zonneparken waar het elektriciteitsnet sterk genoeg is, zeggen de netbeheerders. Versterk het net op plekken waar ruimte is, zeggen de ontwikkelaars van energieparken.

Maar er zijn meer oplossingen, stellen energie-experts Lucien Joppe en Pieter Willems van Faraday Keys. Het bedrijf ontwikkelt en implementeert nieuwe businessmodellen op het snijvlak van elektrisch rijden en hernieuwbare energie. DuurzaamBedrijfsleven stelde hen vijf vragen.

Wat is volgens jullie de kern van het probleem?

Willems: “Voorheen legden netbeheerders kabels aan voor de grootst mogelijke pieken in vraag en aanbod van energie. De transitie naar duurzame elektriciteit zorgt er echter voor dat die pieken steeds groter worden. Aan de aanbodkant heb je niet in de hand wanneer de zon gaat schijnen en de wind gaat waaien.

Aan de vraagkant gebruiken we steeds vaker stroom voor toepassingen waar we voorheen gas voor gebruikten. Daarnaast zorgen vooral elektrische auto’s voor een piekbelasting, want iedereen wil op hetzelfde moment zijn auto opladen. De capaciteitsbehoefte wordt dus niet alleen groter, maar ook grilliger. Als de grootst mogelijke piek slechts een paar keer per jaar voorkomt, dan is het niet de moeite waard om kabels aan te leggen die die piek kunnen opvangen.”

Welke oplossingen zijn er nog meer naast uitbreiding van het elektriciteitsnet?

Joppe: “De eenvoudigste oplossing is curtailing. Dat betekent dat je wind- of zonneparken bij extreme opwek gedeeltelijk uitzet. Dat is onwenselijk, want het is weggegooide energie. Een andere optie is peak shaving, waarbij je het overschot aan elektriciteit opvangt in een batterij. Die batterij kan vervolgens extra stroom leveren als er te weinig opwek is. Greenchoice opende vorig jaar bijvoorbeeld een windpark met op dat moment de grootste batterij van Nederland. Dat ontlast het net en heeft financiële voordelen.”

'Er ontstaat een interessante markt voor het voorkomen van lokale congestie'

Energieopslag is kostbaar. Hoe komen bedrijven tot een businesscase?

Joppe: “Een batterij is commercieel interessant, omdat je je stroom op het juiste moment op het net kunt zetten. Als er veel opwek is en weinig vraag, is de stroom nagenoeg niets waard. Om 18:00 uur, wanneer iedereen thuiskomt en zijn auto wil opladen, krijg je een betere prijs voor diezelfde stroom. Energieopslag geeft je dus de mogelijkheid om zowel aan een ‘capaciteitsknop’, als aan een ‘prijsknop’ te draaien.

De techniek om dat te doen bestaat al, maar voor relatief kleine wind- of zonneparken is een batterij een behoorlijke investering. Het is veel goedkoper om de stroom direct op het net te zetten. Ik vind zelf dat de investering in energieopslag niet alleen voor de rekening van projectontwikkelaars moet komen, ook netbeheerders moeten hier aan bijdragen. Ook zij hebben er baat bij.”

Wat moet er gebeuren om flexibiliteit in energieverbruik mainstream te laten worden?

Willems: “Soms moet de overheid het voortouw nemen om een beweging op gang te brengen, zoals dat destijds met het stimuleren van elektrisch rijden is gebeurd. In het geval van netbelasting kan de overheid bijvoorbeeld flexibiliteit in het energiegebruik stimuleren door een congestiecomponent in de energieprijs te stoppen." 

Lucien Joppe en Pieter Willems bij een transformatorhuisje. Met Faraday Keys zetten zij in op businessmodellen om lokale congestie op het elektriciteitsnet te voorkomen.

Willems: "Daarnaast zie ik een interessante markt ontstaan voor het voorkomen van lokale congestie. Als een ondernemer met een slimme oplossing voor flexibiliteit komt, kan deze vervolgens ook meer energieparken bouwen. Ook zou je als gebruiker zelf een energieproducent kunnen zoeken om lokaal extra stroom af te nemen op momenten dat die producent zijn stroom niet kwijt kan aan het net. Als bedrijf kun je je energieverbruik ook aanpassen op de status van het elektriciteitsnet. Je verbruikt dan meer als er veel elektriciteit beschikbaar is en minder als er sprake is van congestie. Met dit soort oplossingen houd je samen het net in balans. Bovendien hoeft de netbeheerder niet te investeren in verzwaring van het net en kun je als gebruiker ook geld verdienen door slim met je energieverbruik om te gaan.”

Joppe: “Het afschaffen van de salderingsregeling zou ook helpen. Die heeft absoluut een boost gegeven aan de aanschaf van zonnepanelen, maar staat de volgende stap in de weg: lokale energieopslag. Het is op dit moment niet rendabel om thuis een batterij neer te zetten, want je krijgt net zoveel voor je opwek als voor je onttrekking.”

'De salderingsregeling staat lokale energieopslag in de weg'

Hoe pakt Faraday Keys dat zelf aan?

Joppe: “Samen met LeasePlan hebben wij een model ontwikkeld waarin we elektrische auto’s flexibel opladen door gebruik te maken van slimme, zelflerende software. Voor de gehele pool met leaseauto’s voorspellen wij per uur hoeveel energie er nodig is voor het opladen. Die energie kopen we op verschillende markten in, waarna we zelfs op kwartierbasis anticiperen op de prijzen op de onbalansmarkt. Zo maken we optimaal gebruik van het prijsmechanisme van de markt.

Dit doen we landelijk en binnenkort zelfs internationaal, maar het zou fantastisch zijn om dit lokaal te doen. Stel, op zondagmiddag tussen 14:00 en 15:00 uur is er veel zon in een deel van Nederland en dus veel opwek in wijken met veel zonnepanelen. Als wij ervoor zorgen dat elektrische auto’s op dat tijdstip niet helemaal volgeladen zijn, dan kunnen we die piek in de opwek opvangen door op dat moment extra elektriciteit te onttrekken aan het net. Als de netbeheerder voor die dienst betaalt, dan zit daar een mooi businessmodel in voor bedrijven zoals ons. Dit marktmechanisme is er lokaal helaas nog niet, maar wij zijn alvast klaar om op die markt in te spelen.”

Lees ook: CEO GroenLeven: 'Binnen vijf jaar geen subsidie meer nodig voor zonne-energie'

Hoofdbeeld: AdobeStock | In tekst beeld: Faraday Keys