“De snelheid waarmee bossen in Afrika op dit moment verdwijnen is werkelijk angstaanjagend”

In Nederland wint de twijfel over het verbranden van houtkorrels in rap tempo aan terrein. Het liefst wil het kabinet dan ook stoppen met de enorme subsidies voor biomassacentrales. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) concludeerde vorige week echter dat dit helemaal niet kan. Om de afspraken in het Klimaatakkoord over ‘duurzaam opgewekte’ warmte te halen, is het volgens de onderzoekers te riskant om op korte termijn met de subsidies te stoppen. Zolang er geen duurzame alternatieven zijn, is het niet wenselijk om nog voor 2030 met aanvullende overheidsgelden te stoppen, aldus het PBL.

Biomassa in ontwikkelingslanden

De discussie in Nederland is een stuk minder relevant voor grote delen van de rest van de wereld. Globaal ontbreekt het circa 2,6 miljard mensen aan voldoende toegang tot energie. Dat betekent dat zij zelf hout verzamelen en koken op open vuur of op primitieve kooktoestellen waarbij schadelijke rook vrijkomt. Jaarlijks sterven 4,3 miljoen mensen aan de effecten van luchtvervuiling in huis. Dat blijkt uit cijfers van de World Health Organisation FS #292.

Lees alle afleveringen uit de korte serie over biomassa: 

1. “De snelheid waarmee bossen in Afrika op dit moment verdwijnen is werkelijk angstaanjagend”
2. ‘Een alternatief voor de biomassa-installatie? Dat zou doodzonde zijn’
3. “Ik denk dat mensen terecht zorgen hebben over biomassa” 

Met name vanwege die gezondheidsrisico’s wilde Ruben Walker van African Clean Energy deze mensen een alternatief bieden: een efficiënt kooktoestel. Het doel? “Dat niemand meer het bos in hoeft te gaan om zijn eigen basisbehoefte energie bij elkaar te scharrelen.” Dit heeft niet alleen een positief effect op met name vrouwen die nu dagelijks urenlang bezig zijn met het zoeken naar hout, maar ook op het milieu vanwege de efficiëntere verbranding van het kookstel. Deze verbruikt 50 tot 85 procent minder biomassa dan een open vuur.

Afrikaanse bossen verdwijnen

“De snelheid waarmee bossen in Afrika op dit moment verdwijnen is werkelijk angstaanjagend en dat accelereert alleen maar vanwege de bevolkingsgroei”, zegt Walker. Urbanisatie versterkt het verlies aan bossen nog eens. Mensen in de stad sprokkelen namelijk meestal geen hout, maar kopen houtskool. Houtskool wordt in deze context meestal geproduceerd door hout onder de grond te verbranden en weer op te graven. "Voor elke 8 tot 12 kilo hout die je met die productiemethode inzet, oogst je slechts 1 kilo houtskool. Dus dan gaat het hard."

Vooral in West-Afrika gaat het kappen van bossen in hoog tempo. “Ik word er best wel bang van, want ik weet niet wat wij gaan doen als er in West-Afrika straks geen bomen meer staan, maar ik wed dat wij daar ook in Europa last van gaan krijgen. Dus daar moeten we snel iets aan doen.” Volgens hem zijn er slechts twee alternatieven voor de grootschalige bomenkap: schone en duurzame biomassa of fossiele brandstoffen gebruiken. “Om nu nog even een miljard huishoudens aan de fossiele brandstof te helpen lijkt mij onverstandig”, aldus Walker. Daarom zet hij met zijn kookstel in op de eerste oplossing.

Hij hoopt dat er op termijn een duurzaam systeem ontstaat met gecertificeerde bosbouwprojecten en gebruik van landbouwafval. Sterker nog, je kunt er een hele economische slag mee maken door het in ontwikkelingslanden op te zetten, denkt Walker. Door het in eigen land op te zetten, wordt het ook goedkoper.

Voedsel en energie

“De armste mensen geven eigenlijk aan maar twee dingen geld uit: voedsel en energie. Op kleine schaal komt daar natuurlijk ook transport en misschien een mobieltje bij, maar de basis is echt voedsel en energie. Dus zou je denken dat in elk ontwikkelingsland voedsel en energie de belangrijkste economische sectoren zijn”, aldus Walker. Voor landbouw geldt dat volgens hem wel. “Maar aan de energiekant is het een enorme puinzooi. Van milieuschade en fossiele brandstofsubsidies tot misguided en soms corrupte infrastructurele projecten door bijvoorbeeld hoogspanningskabels naar niemandsland te bouwen.”

Waarom biomassa in plaats van zonne-energie

Walker kiest bewust voor biomassa in plaats van zonne-energie. “Laat ik zeggen dat je voor 500 euro een behoorlijk solar home systeem hebt. Daar kan je je televisie, koelkast en verder al je andere kleine elektriciteitsbehoeften mee dekken, maar niet de vraag naar thermische energie.” Warmte kost veel meer energie, stelt hij. “Dan heb je gewoon een systeem nodig van minimaal 7.500 tot 10.000 euro.” Voor Nederland vindt hij dat wel een goede oplossing, maar niet voor Afrika. “Hier kunnen we gewoon op elke Vinex-wijk dat soort zonnepanelen leggen, die schrijf je in twintig jaar af. Dat is prima. Maar in Afrika is dat volkomen kansloos. En tegen de tijd dat zon zo goedkoop is dat je het wel voor een betaalbaar bedrag kunt doen, zijn we minimaal 25 jaar verder. Als het niet langer duurt. En dan is er geen boom meer te vinden in West-Afrika.”

Hij snapt de huidige discussie over biomassa in Nederland deels wel. “Voor het bedrag dat er aan Nederlandse biomassa gesubsidieerd is zou ik zeggen dat we wel wat interessantere dingen hadden kunnen doen in ontwikkelingslanden waar mensen uit pure armoede de oude baobabs in houtskool omzetten.” Walker duimt dat de impact van de biomassadiscussie op zijn bedrijfsmodel beperkt blijft. “We hebben binnenkort weer een investeringsronde, dan zullen we het gaan merken.” Hij hoopt dat de biomassa-discussie geen negatieve invloed heeft op die investeringsronde. “We hebben namelijk niet nog twee, drie decennia om dit probleem rustig te gaan oplossen.”

Beeld: Adobe Stock