"We hebben niet de tijd om te wachten met windparken totdat ze helemaal circulair zijn."

Ze schelen een hele generatie, maar hun missie is hetzelfde: zowel Cindy Kroon als Aniek Moonen willen een klimaatneutraal Nederland in 2040. De een draagt daaraan bij door jongeren een stem te geven in het politieke en maatschappelijk debat, de ander door klanten door de energietransitie te loodsen en ‘daar een rendabel businessmodel onder te leggen’. Ze hebben elkaar maar één keer eerder ontmoet, op Springtij, en zijn eensgezind dat dit een vervolg moet krijgen.

Moonen: "Voordat ik betrokken raakte in het energiedebat, ging ik ervan uit dat energiebedrijven die nog niet 100 procent duurzaam waren, dat simpelweg niet wilden zijn. Inmiddels weet ik dat het niet zo simpel is en dat het best ingewikkeld is om tegen de status quo op te boksen. Ik zie dat jij dat probeert en daar heb ik respect voor."

Kroon: "Het is jammer dat we elkaar pas één keer eerder hebben gesproken. Laten we afspreken dat dit niet de laatste keer is. Als ik de Klimaatagenda van de Jonge Klimaatbeweging lees, dan weet ik: in zo’n wereld wil ik wonen. Ik wil dat mijn kinderen in die wereld opgroeien. Als je het verhaal schetst waar je heen wilt, dan verbindt dat."

Was het jullie doel om te verbinden?

Moonen: "Ja absoluut. Sommige mensen vinden onze Klimaatagenda een open deur. Maar dat is het nog niet. Want een echte overkoepelende visie hoe we in 2040 werken, reizen, wonen en eten heeft de Nederlandse overheid niet. Juist zo’n visie is belangrijk omdat je dan met elkaar overeenstemming hebt over die stip op de horizon. Dan kun je daarna bepalen hoe je daar komt."

Kroon: "We vertellen veel te weinig verhalen tegenwoordig. In plaats daarvan schetsen we vooral doemscenario’s dat we het niet meer gaan halen. Ik vind het niet halen geen optie. Ik geloof meer in het delen van voorbeelden over wat er al wel gebeurt."

Moonen: "Ik begin wel altijd met de feiten. Met de vooruitzichten zoals de wetenschap die nu voor ons tekent. Want we moeten het niet mooier maken dan het is. Maar daarna komen we wel met het perspectief."

Kroon: "Wanneer ik tegen mijn oudste zeg: opschieten anders kom je te laat op school, dan motiveert dat niet. Maar wel als ik zeg: als je wat eerder weggaat, dan kun je nog even spelen op het schoolplein met je vriendjes voordat de les begint."

Moonen: "Maar er moeten wel consequenties aan zitten. Als je ongestraft te laat kunt komen helpt dat ook niet. We hebben heel lang niks kunnen doen en daarmee weg kunnen komen. Dat verandert nu dankzij normering vanuit de Nederlandse overheid en de Europese Unie. Dan kom je niet meer weg met loze beloften."

Maar dat gebeurt nog wel, getuige jullie campagne tegen de exportkredietverzekering.

Moonen: "Ja, tijdens de COP26 in Glasgow heeft Nederland samen met 39 andere landen en instellingen de belofte gedaan om geen exportkredietverzekering te geven aan fossiele projecten per 1 januari 2023. Veel van die landen hebben dat al opgevolgd, maar Nederland stelt invoering uit tot 2024 en komt met een gigantische lijst met uitzonderingen. Het excuus is leveringszekerheid. Maar die verzekering is voor projecten die pas over vijf jaar wat opleveren."

Wat is jullie kijk op de snelheid waarmee de energietransitie vordert?

Moonen: "We halen de klimaatdoelen nog steeds niet. We komen niet eens in de buurt van de 60 procent. Dat komt ook doordat er nog veel taboes zijn in politiek Den Haag. Zoals de realiteit dat we een deel van de industrie moeten afstoten om de doelen te halen."

Welke ontwikkelingen stemmen jullie hoopvol?

Kroon: "De energiecrisis is natuurlijk vreselijk en de aanleiding ook. Maar het zet veel in beweging. We hebben jarenlang geroepen dat we minder energie moesten gebruiken vanwege het milieu en de aarde. Maar wat we ook riepen, mensen deden het niet. Nu zijn de prijzen hoog en we hebben nog nooit zoveel besparing gezien als het afgelopen half jaar. We realiseren ons nu dat het anders moet en kan. Iedereen heeft er last van. Dat geeft frictie en zet dingen in beweging."

Moonen: "Dat geldt niet alleen in de energietransitie, maar op allerlei vlakken. Door die frictie stellen we nu andere vragen. Bijvoorbeeld over economische groei, moeten we dat wel willen? Want we zien dat de groei van ons bruto binnenlands product al sinds de jaren zestig is losgekoppeld van de groei van onze brede welvaart. Met andere woorden: we produceren en consumeren steeds meer, maar worden daar niet gelukkiger van. Steeds meer mensen gaan naar de voedselbank terwijl vermogenden steeds rijker worden. Dankzij de frictie is er nu de ruimte om te vragen wat het alternatief is. En als die frictie er niet is, is die ruimte er niet."

Waar ligt volgens jullie de grootste uitdaging?

Kroon: "Weten we voldoende de rust in de samenleving te bewaren? Iedereen voelt de pijn. De grootste uitdaging is om de dialoog constructief te houden. Want wij mensen vinden het lastig om op de korte termijn de nadelen te dragen en worden aangemoedigd door media en radicale politici. Dan kan het ook heel snel heel lelijk worden."

Moonen: "We moeten wel iedereen mee blijven nemen en transparant zijn over het feit dat we niet alles weten. Een beetje zoals we met de coronacrisis hebben gedaan: we hebben dit nog nooit eerder meegemaakt en weten ook niet zo goed wat we moeten doen. Maar we zetten onze beste mensen erop en proberen een zo goed mogelijk besluit te nemen op basis van wat we nu weten."

Kroon: "Tegelijkertijd zijn de leden van het Outbreak Management Team (OMT), de ministers, en de virologen allemaal met de dood bedreigd en moesten ze bescherming krijgen. Inmiddels krijgen ook mensen aan de top van de energiebedrijven doodsbedreigingen. Dat is de samenleving waarin we leven. De tol is wel hoog."

Wat voor beleid zou je morgen invoeren om de energietransitie te versnellen?

Kroon: "Het vergunningstelsel zoals we dat kennen is veel te traag. Waarom passen we dat niet aan? Waarom verdelen we de kavels voor wind op zee niet onder de bedrijven die ze willen bouwen. Dan gaat het – los van het technisch personeel en de materialen die beschikbaar moeten zijn - veel sneller."

Maar door concurrentie haal je het beste eruit, is toch de gedachte?

Kroon: "Dat betwijfel ik. Ik denk niet dat we minder innovatief of duurder waren geweest in onze offerte voor Hollandse Kust Zuid als we die concurrentie niet hadden gehad. Ik heb die competitie niet nodig."

Moonen: "We moeten minder zoeken naar perfectie en meer naar snelheid. Elke vorm van hernieuwbare energie heeft nadelen. Maar we hebben niet de tijd om te wachten met windparken totdat ze helemaal circulair zijn. We moeten dus een bottom line trekken en alles daarboven gewoon doen."

Kroon: "Als we blijven werken op de manier waarop we het altijd hebben gedaan, ga je dit niet oplossen. Daar waar mensen andere samenwerkingsvormen kiezen, met lef en durf, daar ontstaat ruimte. Zoals ons project in Zweden waar we fossielvrij staal gaan produceren. Denk je dat daar een businesscase voor lag? Dat begint met een CEO die zegt: we gaan dat gewoon doen."

En aandeelhouders die wat minder rendement accepteren?

Kroon: "Ja, die vertrouwen geven en zeggen, laten we het gewoon proberen."

Moeten aandeelhouders tot 2030 of 2040 niet gewoon minder of geen rendement willen?

Kroon: "Ik kan als commercieel bedrijf niet zeggen: je krijgt geen rendement. Wel minder. We kunnen ook niet nul marge maken. Aan een failliet energiebedrijf of een bedrijf dat niet kan investeren heeft niemand wat."

Moonen: "Ik denk wel dat het uitbetalen van dividend nog steeds teveel op nummer één staat bij veel bedrijven. En verduurzamen staat dan op nummer twee. Als bedrijf kun je ook leiderschap tonen door het dividend bijvoorbeeld tijdelijk te halveren en die andere helft te investeren in verduurzaming."

Wat zou er op korte termijn moeten gebeuren?

Moonen: "We moeten met z’n allen in crisisstand. Ook het bedrijfsleven. Er moet een crisisberaad komen met overheid en bedrijfsleven. Zodat we die snelheid en het urgentiegevoel vasthouden. En we moeten veel meer redeneren vanuit de toekomst. Als je uitgaat van het huidige systeem dan zie je alleen maar knelpunten. Als je een beeld schetst hoe Nederland er over 20 of 30 jaar uitziet, dan gaan we alles op alles zetten om te zorgen dat we daar komen."

Kroon: "En we moeten meer gaan samenwerken. Dit is zo groot, dit kan geen enkele partij in zijn eentje oplossen. Daarom moet er publiek-private sturing komen op het bepalen van prioriteiten. Want we kunnen zoveel sneller. Kijk naar de Deltawerken. Er was gewoon een probleem, het land verzoop en we hebben het lef gehad om het te bouwen. En inmiddels zijn we hier groot in geworden over de hele wereld. Dat talent moeten we weer laten zien."