De aanblik van Nederlandse woonwijken is de afgelopen tien jaar enorm veranderd. Er is geen straat meer zónder een dak met zonnepanelen. En voor de Noordzee geldt hetzelfde: het ene na het andere windpark werd geïnstalleerd.
Eind 2023 - de recentste cijfers die ik bij het CBS kon vinden - hadden alle zonnepanelen in Nederland een totaal vermogen van 21.275 megawatt. Dat was meer dan het dubbele van alle windmolens, die een gecombineerd vermogen hadden van 10.734 megawatt.
Het vermogen zegt overigens nog niets over de elektriciteitsproductie. Omdat het in Nederland (zeker op de Noordzee) vaker waait dan dat de zon schijnt, leverden de windmolens ruim 23 procent van de groene stroom, terwijl de zonnepanelen net geen 17 procent haalden. Bij elkaar opgeteld komt inmiddels meer dan de helft van de elektriciteitsproductie uit duurzame bronnen, liet het CBS afgelopen september weten.
Aanbod groene stroom
Het aanbod van groene stroom zal blijven groeien, maar loopt steeds harder aan tegen de grenzen van netcongestie en gebrek aan opslag. Zolang die obstakels niet uit de weg worden geruimd, heeft het eigenlijk steeds minder zin om nog extra windmolens en zonnepanelen bij te plaatsen.
De dagelijkse vraagcurve van elektriciteit in Nederland beweegt van 8.500 megawatt in het dal, naar 14.500 megawatt in de piek, noteert onderzoeksbureau CE Delft in dit rapport. Op uitzonderlijke dagen bedraagt de maximale vraag ongeveer 17.500 megawatt.
Op momenten dat de zon volop schijnt en het lekker waait, zijn er dus genoeg zonnepanelen en windmolens om alle stroom te leveren die nodig is. Maar als de zon niet schijnt, of als het niet hard waait, dan is er back-up nodig, meestal van gascentrales.
Eindeloos zonnepanelen en windmolens bijplaatsen heeft geen zin, want er zijn altijd momenten dat het niet waait en de zon niet schijnt. Naarmate het opgesteld vermogen van windmolens en zonnepanelen groter wordt, des te kleiner de maatschappelijke waarde ervan.
Nieuwe fase energietransitie
De energietransitie komt definitief in een nieuwe fase terecht. Het zal steeds minder gaan om de aanbodkant van de energievoorziening, maar om de vraagkant. Want om de opbrengst van iedere nieuwe windmolen zo groot mogelijk te maken, is het belangrijk om de vraag naar elektriciteit te stimuleren. Dat kan door alles wat op aardgas draait over te schakelen naar elektriciteit.
Maar dat blijkt zo makkelijk nog niet. De voorspelde groei van het elektriciteitsverbruik blijft uit. De vraag naar elektriciteit in Nederland is al bijna twintig jaar stabiel, liet Martien Visser, lector Energietransitie aan de Hanzehogeschool onlangs zien in zijn ‘grafiek van de dag’.
Er zijn huizen die dankzij betere isolatie en een warmtepomp van het gas af gaan, en huizen die worden aangesloten op een warmtenet, maar in ruim 80 procent van de woningen hangt volgens het CBS nog een CV-ketel die dagelijks een portie aardgas nodig heeft om warm water te maken voor de verwarming en de douche.
Huizen van het gas af
Wat is het plan om al die miljoenen huizen van het gas af te helpen? Het kabinet heeft de verplichting voor de hybride warmtepomp geschrapt, en warmtebedrijven als Eneco hebben investeringen in nieuwe warmtenetten opgeschort vanwege de aanstaande wettelijke verplichting dat warmtebedrijven voor minimaal 51 procent in handen moeten zijn van publieke aandeelhouders, bijvoorbeeld gemeentes.
Ook speelt mee dat huishoudens investeren in betere isolatie en daardoor minder warmte afnemen, wat de business case van investering in een warmtenet niet ten goede komt.
Dat kan natuurlijk met beleid opgelost worden, maar het huidige kabinet lijkt daartoe weinig aanstalten te maken. Dat is jammer, maar het is tegelijkertijd een kans voor ondernemers die met technologie en innovatie nieuwe oplossing bieden die wél financieel aantrekkelijk zijn.
Complex vraagstuk industrie
Voor de industrie geldt hetzelfde als voor woningen: de verduurzaming gaat traag en eigenlijk weet niemand hoe er grote stappen gezet kunnen worden. De vraag hoe we fabrieken massaal kunnen verlossen van fossiele grond- en brandstoffen is complex, kostbaar en weerbarstig. De moeizame tot standkoming van de maatwerkafspraken met de grootste vervuilers spreekt boekdelen. Ook hier is beter overheidsbeleid welkom, en waarschijnlijk noodzakelijk, maar als ondernemerschap en innovatie een zetje kunnen geven, dan zou dat fantastisch zijn.
Pas als verduurzaming (en elektrificatie) een boost krijgt, en de vraag naar duurzame elektriciteit weer gaat stijgen, dan heeft het pas zin om grootschalig windparken op de Noordzee te blijven bouwen. Niet de aanbodkant van de energievoorziening is de bottleneck, het is de vraagkant die in beweging moet komen. Het komt erop neer dat de hele economie moet veranderen. We zitten kortom niet meer in een energietransitie maar in een economietransitie.
Lees ook:
- Netcongestie oplossen? Zo kun je een groot distributiecentrum laten draaien op de stroomaansluiting van drie huishoudens
-
Rechtvaardige energietransitie maakt zonnepanelen duurder, maar sluit dwangarbeid uit
- Zo gaat Nederland zelf batterijen ontwikkelen en deze rol spelen die straks in het energiesysteem
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
