Energiearmoede in Rotterdam: hoe Bospolder Tussendijken van het gas af gaat

De stad Rotterdam staat voor een enorme uitdaging. In 2050 moeten 265.000 woningen van het gas af zijn. En dat in een stad waar de helft van de inwoners moet rondkomen van een laag inkomen volgens de definitie van het CBS. Energie-armoede is in Rotterdam een veelvoorkomend probleem. Ongeveer 17 procent van de Rotterdammers heeft moeite met het betalen van de energierekening. Of ze ervaren een te grote energielast. De energierekening neemt dan een te grote hap uit het besteedbaar inkomen waardoor ze andere dingen niet kunnen doen. De meeste mensen die lijden aan energiearmoede wonen in een slecht geïsoleerde huurwoning en moeten rondkomen van een minimum loon of uitkering.

Energiearmoede

Een van de doelen van de stad Rotterdam is streven naar een eerlijke en rechtvaardige energietransitie. “Als je financiële problemen hebt, je hebt geen koophuis, dan heb je niet de mogelijkheid om na te denken over zonnepanelen of andere maatregelen waarmee je de energierekening omlaag kan krijgen”, zegt Lianne Mack. Bij de gemeente Rotterdam houdt zij zich bezig met de betaalbaarheid van de energietransitie en energiearmoede. “Deze groep is niet in staat om dat uit te zoeken en bijvoorbeeld subsidie aan te vragen. Terwijl het ernaar uitziet dat de energiebelasting de komende tijd steeds meer omhoog gaat.”

Energiearmoede is wijd verspreid, door de hele stad komt het voor. Om beter grip te krijgen op de omvang van het probleem is meten en monitoren belangrijk. “Het lastige is alleen dat je een groot deel van de mensen die in energiearmoede leeft niet ziet. Zij zetten simpelweg de verwarming niet aan en koken niet op gas omdat ze anders de rekening niet kunnen betalen.”

Aan de keukentafel

Bospolder Tussendijken is een typisch voorbeeld van een wijk waarin dit speelt. Het is ook een van de Rotterdamse wijken die als eerste zal worden aangesloten op het warmtenet van Eneco. “Daarvoor moeten we achter de voordeur bij mensen komen, bijvoorbeeld om de CV te vervangen voor een warmteregelaar”, zegt Manja Thiry, directeur warmte bij Eneco. “Dat kun je als energiebedrijf niet zomaar doen. Mensen moeten aan hun eigen keukentafel en in hun eigen taal uitgelegd krijgen wat dat betekent.”

Samen met de gemeente en woningcorporatie Havensteder ontwierp Eneco een nieuw energiesysteem voor de wijk Bospolder Tussendijken. Daarin wordt de wijk in eerste instantie aangesloten op restwarmte van de industrie uit de haven. Woningcorporatie Havensteder zorgt voor het vervangen van alle oude gasfornuizen van zijn huurders. Ook krijgen de bewoners een set nieuwe pannen voor hun elektrische fornuis.

Stichting Pauw

Daarnaast ligt de focus op energiebesparen. Want wat niet verstookt wordt, hoeft ook niet te worden opgewekt. En dat zit 'm in kleine dingen. “Gordijnen bijvoorbeeld. Die hangen vaak over de radiator die onder het raam staat. Als je die dicht doet dan stook je dus voor de straat.” Houria Tourik woont en werkt in de wijk die ze zelf ‘BoTu’ noemt.

Tourik werkt sinds 2019 als taal- en milieucoach voor stichting Pauw. Samen met zeven andere vrouwen gaat zij in wijken als Bospolder Tussendijken langs de deuren om bewoners te helpen hun energieverbruik te verminderen. Omdat het een groot voordeel is als je de taal van de bewoners goed spreekt, hebben ze allemaal een andere afkomst. “We hebben een Turkse in het team, een Marokkaanse, een Bulgaarse een Kaapverdiaanse en we zoeken nog een Poolse.”

De ingrepen die ze doen zijn kleine dingen zoals het plakken van isolatiefolie achter de radiator of het monteren van tochtstrips bij deuren en ramen. “Binnen een half uur heb ik vaak al drie - of vier verbeterpunten gezien.” De eerste maanden ging veel tijd op aan het winnen van vertrouwen. “We moesten vooral niet zeggen dat de gemeente en Eneco achter stichting Pauw zitten, dan ging de deur meteen weer dicht. Maar nu de mensen weten hoe we werken, gaat het heel goed. Nu spreken mensen mij aan. ‘Kom, kom,’ zeggen ze dan, ‘ik ga baklava maken. Kom mijn huis mooi maken.’

Warm water op rantsoen

De energiearmoede die Tourik tegenkomt is soms schrijnend. “Een man die weigert om de verwarming aan te doen terwijl zijn vrouw artrose heeft. Een gezin waar het warme water op rantsoen is. Mensen die niet meer koken omdat ze anders de energierekening niet kunnen betalen.” Ook komt ze veel andere problemen tegen. “Als je binnenkomt, zie je het vaak meteen. Aan de vloer, het behang dat van de muren bladdert. ‘Mevrouw, heeft u problemen’, vraag ik dan.”

Met haar teamgenoten brengt Tourik verbeteringen aan in de woningen en helpt ze de bewoners tegelijkertijd met andere problemen. Dat loopt uiteen van het aanvragen van een rollator tot het wegsturen van een deurwaarder. “Ik ben een brug tussen de bewoners en die instanties.”

Voor de gebiedsgerichte aanpak ontving Rotterdam vanuit het Rijk een subsidie van 4,9 miljoen euro. Goed besteed geld vindt Thiry. “Bospolder Tussendijken is een voorbeeld voor Nederland, alleen moet het sneller en op grotere schaal. Maar daarbij moeten we niet de menselijke maat verliezen. Want die gesprekken aan die keukentafel zijn nodig als je de energietransitie wil laten slagen.”