Hoe kan het dat ook de stroom opgewekt met zonnepanelen en windmolens peperduur is, nu de gasprijs zo hoog is? Het is een vraag waar een hele wereld achter schuilgaat. De wereld van de handel in elektriciteit. Die handel vindt voornamelijk plaats op de beurzen van EPEX en NordPool Spot, die de prijs bepaalt voor elektriciteit. Ongeveer 20 tot 30 procent van de stroom we in Nederland gebruiken, wordt hier ingekocht.
Maar die markt schiet tekort voor het verhandelen van groene stroom, vindt Matthijs Nijpels, directeur energiemarktplaats van energiebedrijf Groendus. “De dagmarkt is gestart in 1999 in een tijd waarin fossiele brandstoffen de energiemix domineerden. Dat is nu heel anders. 23,9 procent van de in Nederland geproduceerde elektriciteit is gemaakt met zon- en windenergie. En het aantal producenten neemt ook in sneltreinvaart toe. Er is dus een hoop veranderd.”
Nijpels weet waar hij het over heeft. Hij stond aan de wieg van de APX, de voorganger van de EPEX en werkte 17 jaar aan de groei en uitbreiding van de Nederlandse dagmarkt door middel van marktkoppelingen tot een Europese elektriciteitsmarkt.
Elektriciteitsmarkt van gisteren
Tot een jaar geleden. Toen verruilde hij de EPEX voor het bouwen aan de marktplaats van energiebedrijf Groendus. “De groothandelsdagmarkt is de markt van gisteren, gestuurd vanuit Europa met als doel het totale grensoverschrijdende Europese elektriciteit-systeem op een zo prijsefficiënt mogelijke wijze centraal te optimaliseren. Ik wil graag werken aan de markt van morgen.”
Het probleem van de Europese elektriciteitsdagmarkt is dat hier alle soorten stroom gezamenlijk zonder onderscheid worden aangeboden: duurzame zonne- en windstroom, elektriciteit gemaakt met kernenergie, kolen en gas. “Het zijn allemaal elektronen maar je kunt je afvragen of dit wel dezelfde stroomsoort is. Want ze zijn heel anders opgewekt. De prijs voor stroom gemaakt in een gascentrale is bijvoorbeeld afhankelijk van de gasbeurs.”
"Ik wil graag werken aan de markt van morgen"
Duurste energiebron bepaalt de prijs
Gezamenlijk moet al die elektriciteit voldoende zijn om aan de vraag te voldoen. Omdat op dit moment maar de helft van de stroom duurzaam is opgewekt, komt de rest nog van centrales die op fossiele bronnen draaien zoals aardgas. En dat jaagt de prijs op. Want uiteindelijk wordt de prijs bepaald door de duurste energiebron. En uiteindelijk wordt alle elektriciteit verhandeld voor dezelfde prijs per uur. “En dat klopt niet”, zegt Nijpels. “Want wind- en zonne-energie kosten geen 400 euro per megawattuur.”
Bovendien is het aantal partijen dat handelt op de dagmarkt te beperkt. Dat komt omdat het handelen simpelweg te duur is. “De ‘cost of trading’ is slechts betaalbaar voor enkele honderden professionele partijen in Europa, waarvan maar enkele tientallen actief zijn in Nederland”, zegt Nijpels. Ook dat komt niet meer overeen met het huidige energielandschap dat juist steeds lokaler en decentraler wordt. “Die onafhankelijke producenten van duurzame stroom worden nu niet vertegenwoordigd.”
Aparte prijsvorming voor duurzame energie
Deze dagmarkt is inmiddels zo succesvol dat de prijs die daar bepaald wordt ook als referentie geldt voor energiecontracten met een langere looptijd tussen bedrijven onderling en van bedrijven met consumenten. “De prijs op de dagmarkt, die veelal is gezet door niet groen opgewekte stroom, wordt dus wel geplakt op groene stroomcontracten. Daar zit een behoorlijke discrepantie.”
“Groene energie heeft daarom een aparte prijsvorming nodig”, vindt Nijpels. Maar dat zal op de dagmarkt niet lukken. “De groothandelsmarkt is volwassen, volledig gereguleerd en geïnstitutionaliseerd. Die zal weinig meer veranderen.” Daarom bouwt Nijpels nu bij Groendus aan een nieuwe marktplaats voor duurzame stroom waar ook partijen die niet professioneel handelen terecht kunnen. Hier worden afnemers aan opwekkers gekoppeld op basis van ‘gelijktijdigheid’: geproduceerde zonne- of windstroom wordt binnen een kwartier gebruikt door een afnemer in de directe omgeving. “Je weet waar je groene energie vandaan komt of aan wie je levert. Je kunt er gewoon naar toe gaan als je dat zou willen”, zegt Nijpels.
"Groene energie heeft een aparte prijsvorming nodig"
Vaste stroomprijzen
Dat is duurzamer en efficiënter dan wanneer je groene stroom afneemt van een energieleverancier, vindt Nijpels. In het oude model gaat de stroom van de zonnepanelen op jouw loods via energieleverancier A naar leverancier B naar het stopcontact van je buurman. Op de marktplaats van Groendus kan dat rechtstreeks, zonder tussenkomst van een energieleverancier.
Dat kan doordat de opwekker en afnemer van duurzame stroom hier zogenaamde Power Purchase Agreements afsluiten. Dat zijn overeenkomsten over energieafname tussen twee partijen. De termijnen variëren van 1 tot 15 jaar. Ook kan voor deze termijnen een vaste stroomprijs worden afgesproken. Dat geeft veel duidelijkheid over toekomstige energiekosten en is gunstig voor de financierbaarheid van energieprojecten.
Marktplaats van morgen
Op de marktplaats van Groendus zijn nu vele tientallen aanbieders en afnemers actief en hun aantal groeit gestaag. Ook in andere landen zijn vergelijkbare marktplaatsen in opkomst. Het is goed mogelijk dat de marktplaats net als de APX destijds uitgroeit tot een Europese markt. Iets waar Nijpels graag aan meewerkt. “De markt van morgen is groen, lokaal en decentraal en staat nog in de kinderschoenen. Die wil ik graag helpen opbouwen.”
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief: iedere dag rond 07.00 uur het laatste nieuws
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan! Schrijf je hier in voor onze dagelijkse nieuwsbrief.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
