Op dit moment is een kilowattuur elektriciteit in Nederland overal even duur. Platgeslagen: of je nu in Groningen of Zeeland je kookplaat aanzet, overal betaal je er even veel voor. Voor bedrijven geldt hetzelfde. Nederland bestaat, in vaktermen, uit één biedzone voor elektriciteit.
Vorig jaar besloot ACER, de Europese toezichthouder op het gebied van energieregelgeving, dat voor een clubje EU-landen onderzocht moet worden of er gewerkt kan worden met meerdere biedzones. Nederland is daar één van. In landen met meerdere biedzones heeft elke zone zijn eigen elektriciteitsprijs. Die prijzen kunnen hetzelfde zijn, maar kunnen ook van elkaar verschillen.
Twee biedzones
Momenteel wordt in opdracht van ACER onderzocht of Nederland opgedeeld zou kunnen worden in twee biedzones; een zuidwestelijke en een noordoostelijke. Verschillende stroomprijzen in die biedzones wakkeren duurzaam gedrag aan in de goedkope regio’s, is de gedachte.
Dat is omdat er in de hypothetische zuidwestelijke biedzone stroom aan land komt van grote windparken op de Noordzee. Die stroom zal op winderige dagen goedkoper zijn dan landinwaarts. Het wordt dan bijvoorbeeld aantrekkelijk voor bedrijven om elektrolysers te bouwen die groene stroom omzetten in waterstof. Ook kan het ertoe leiden dat bedrijven in de zuidwestelijke regio er eerder voor kiezen om hun processen te elektrificeren. Dat kost ze immers minder geld.
Ook zouden biedzones een oplossing kunnen zijn voor het probleem van netcongestie; file op het stroomnet tijdens piekuren. De vraag en aanbod van energie kunnen dan beter worden afgestemd. De theorie is dat bedrijven, in het geval van grote verschillen tussen biedzones, zouden verhuizen naar de goedkopere regio’s met veel groene stroom. Daardoor hoeft die stroom niet via een overvol net naar de andere kant van het land getransporteerd te worden.
Groter effect bij meer zones
Laurens de Vries, hoogleraar complexe energietransities aan de TU Delft, denkt dat het instellen van meerdere biedzones zeker kan helpen om netcongestie te verminderen. Bovendien is het haalbaar, stelt hij, aangezien Zweden en Noorwegen al een dusdanig systeem hebben ingesteld. “Naarmate er meer en dus kleinere zones zijn, is het effect groter. Zonale prijzen tonen aan wat de prijs van elektriciteit is in een gebied wanneer je rekening houdt met de netwerkbeperkingen om elektriciteit van elders aan te voeren. Als de prijs hoog is, leidt dit, hopelijk, tot meer productie of minder consumptie in de betreffende zone.”
Verwaarloosbaar?
Uit onderzoek van TNO en de koepelorganisatie Entsoe-e blijkt dat het verschil in stroomprijzen tussen de twee onderzochte Nederlandse biedzones aanvankelijk niet zo groot zou zijn. Geschat wordt ongeveer 10 eurocent per megawattuur. Verwaarloosbaar klein, als je bedenkt dat een megawattuur stroom komend jaar rond de 80 euro ligt.
De Vries erkent dit, maar benadrukt dat het prijsverschil bij veel netcongestie wel een stuk hoger zal liggen. “Als het prijsverschil tussen twee zones nul is, betekent dat dat er geen congestie is. Dit is dan goed nieuws. Bij congestie zullen de prijzen wel uiteenlopen. Als het prijsverschil laag blijft, is het kennelijk goedkoop om de congestie op deze manier op te heffen.” Indien het prijsverschil laag is én er is veel netcongestie, geeft De Vries aan, dan zijn de biedzones kennelijk niet goed ingericht. “Prijszones worden idealiter zodanig gedefinieerd dat congestie op de grenzen tussen de zones plaatsvindt. Dit kan betekenen dat Nederland idealiter in meer dan twee zones gesplitst zou moeten worden.”
Marktfragmentatie
Goziëm Frijmersum, medeoprichter van energieconsultant Windkrachtvijf, denkt ook dat een relatief laag prijsverschil weinig effect zal hebben voor bedrijven. “10 cent per megawattuur is maar een fractie van de prijs. Je kunt je dan afvragen of marktpartijen naar een andere biedzone in Nederland zouden vertrekken en of dat opweegt tegen de administratieve kosten om hun processen en systemen daarop aan te passen. Ik denk van niet.”
Frijmersum is minder overtuigd van de slagingskans. Met het instellen van meerdere biedzones in Nederland ontstaat fragmentatie van de markt, meent hij, wat tot gevolg kan hebben dat bestaande contracten en regelgevingskaders herzien moeten worden. “Dit maakt het systeem complexer en kan hogere administratieve lasten tot gevolg hebben voor zowel afnemers, producenten, beheerders en toezichthouders.”
Hij benadrukt dat de mogelijke werking van biedzones in het tegengaan van netcongestie altijd gepaard zal gaan met marktfragmentatie. “Tot nu is markintegratie juist de voornaamste reden geweest dat andere Europese landen nog niet over zijn gestapt op een systeem met meerdere biedzones.”
Ongelijkheid
Een veelgehoord kritiekpunt is dat de biedzones ongelijkheid in de hand zouden kunnen werken. Prijsverschillen tussen regio’s zouden immers niet alleen voor bedrijven gelden, ook voor inwoners. En waarom zou een gezin uit Groningen meer moeten betalen dan een gezin uit Zuid-Holland?
“Elk prijsverschil zou inderdaad doorwerken naar de burgers”, meent Frijmersum. “Recent is aangekondigd dat het Tijdelijk Noodfonds Energie wordt voortgezet in 2025. De effecten van biedzones zijn daarin nog niet meegenomen en dat zou wel moeten om energiearmoede niet nog groter te maken.”
De Vries vindt het standpunt overtrokken. Indien het prijsverschil echt maar 10 cent per megawattuur betreft, is dat in zijn ogen zo klein dat de beurs van inwoners er niet veel lichter van zal worden. Zijn de verschillen groter, dan ziet hij nog geen probleem. “We dwingen toch ook niet af dat men in Drenthe evenveel voor een huis betaalt als in de Randstad? Bovendien gaan de totale kosten van het elektriciteitssysteem omlaag als congestie efficiënter aangepakt wordt.”
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
