Wat is duurzamer: een wegwerpmondkapje of een herbruikbaar exemplaar?

Misschien lijkt het niet belangrijk, de duurzaamheid van iets simpels als een mondkapje. Maar als we straks met zijn allen elke dag een mondkapje dragen, kan de impact toch aantikken. En dan is de grote vraag wat beter is voor het milieu: een plastic of papieren wegwerpkapje of een katoenen monddoek die na elk gebruik in de was moet?

Vergelijking van mondkapjes

Een studie van het University College London in mei dit jaar vergeleek twee soorten mondkapjes met elkaar. Uit die studie bleek dat de voetafdruk van een wegwerp-mondkapje minstens tien keer zo groot is als die van een herbruikbaar katoenen mondkapje. Als alle Britten een jaar lang elke dag 1 wegwerpmasker gebruiken, komt de uitstoot op bijna 1,5 miljoen ton CO2, tegenover 150.000 ton voor wasbare maskers.

Lees ook: 3D-printer maakt slechte mondkapjes bruikbaar

Dat wegwerpkapjes een grote voetafdruk hebben, bleek ook uit onderzoek van website Ecochain. Zij keken naar Duitsland, waar 800.000 zorgmedewerkers maandelijks 17 miljoen medische mondkapjes gebruiken. Alleen al die mondkapjes zijn goed voor 850.000 ton CO2 - evenveel als 370.000 biefstukken. Nu heeft de zorg geen ander optie dan wegwerpmaskers; herbruikbare mondkapjes beschermen niet afdoende tegen het virus in een medische setting. Maar het laat wel zien hoe groot de voetafdruk van wegwerp-mondkapjes is.

Transport speelt grote rol

De belangrijkste factor in de CO2-voetafdruk is het transport van de mondkapjes. Als iedereen elke dag een single-use mondkapje draagt, zijn er 365 keer zoveel mondkapjes nodig dan wanneer iedereen een herbruikbaar mondkapje gebruikt. Hoe meer mondkapjes, hoe meer transport vanuit China (de aangenomen productieplek). Ook de productie zelf speelt een belangrijke rol in de voetafdruk.

Opvallend genoeg zijn transport en productie ook voor het herbruikbare kapje de grootste CO2-bronnen. Het wassen van het mondkapje levert maar een bescheiden bijdrage aan de voetafdruk, terwijl de onderzoekers er van uitgingen dat een kapje jaarlijks 122 keer gewassen wordt. In dat scenario heeft iedereen gemiddeld vier wasbare mondkapjes in huis (en moet er dus twee tot drie keer per week gewassen worden).

De onderzoekers nemen hierbij aan dat de mondkapjes van ver weg komen. Als Europa zelf massale productielijnen voor mondkapjes op zou zetten, zou de voetafdruk aanzienlijk lager worden; de verscheping uit China (van wegwerpmondkapjes) is goed voor 1,1 miljoen ton CO2. Lokale mondkapjes zijn dus beter voor het milieu, maar er is nog geen Europese massaproductie van wegwerpmaskers opgezet. 

Mondkapje wassen op 60 graden

De studie bevat een aantal aannames die de voetafdruk van herbruikbare mondkapjes beïnvloeden. Zo gaan de onderzoekers ervan uit dat de kapjes gewassen worden op 40 graden en meegaan met de gewone was. Mede daarom is het omgerekende waterverbruik per mondkapje niet zo groot. Maar de Rijksoverheid adviseert wassen op 60 graden.

Bovendien is het de vraag of mensen de mondkapjes wel energiezuinig wassen. Als je dagelijks meerdere herbruikbare mondkapjes draagt (na één draagsessie mag je het masker immers niet nog een keer gebruiken) moet je al snel om de dag wassen. Veel mensen, zeker alleenstaanden, hebben na twee dagen niet genoeg andere was om een machine vol te krijgen. Als er vaker een hete was, puur en alleen voor een paar mondkapjes, nodig is, verandert de voetafdruk. Wassen op 60 graden stoot volgens The Guardian bijvoorbeeld bijna twee keer zoveel CO2 uit als wassen op 40 graden. Gaat het mondkapje daarna nog in de droger? Dan wordt de uitstoot nog veel hoger.

Dat de CO2-voetafdruk van een mondkapje groeit als het apart wordt gewassen blijkt indirect ook uit het Britse onderzoek. Naast wegwerpmaskers en machinegewassen mondkapjes keken de onderzoekers namelijk ook naar handwas. Dan wordt het gebruik (waar reiniging bij hoort) plotseling de grootste factor in de voetafdruk van katoenen mondkapjes. De uitstoot van wegwerpkapjes en herbruikbare versies ligt dan dichter bij elkaar (900.000 ton CO2 voor de handgewassen herbruikbare mondkapjes).

Plastic afval

Maar CO2 is niet de enige factor in duurzaamheid. Wegwerpmondkapjes zorgen voor een gigantische berg aan onrecyclebaar plastic. 66.000 ton per jaar in het Verenigd Koninkrijk, in het scenario van de onderzoekers. Dat komt neer op een kilo extra plastic afval per persoon. En hoewel er manieren zijn om medische mondkapjes te recyclen, is dat voor de huis- tuin- en keukenmaskers die burgers gebruiken ingewikkelder. We zamelen mondkapjes immers niet los in; de plastic kapjes mengen met ander restafval, wat hergebruik lastig maakt.

Is een wegwerpmondkapje duurzaam?

Terug naar de hoofdvraag: wat is duurzamer, een wegwerkkapje of een herbruikbaar model? Zelfs in het minst gunstige geval, waarin mensen hun mondkapjes apart, op 60 graden wassen, is de CO2-uitstoot van een herbruikbaar mondkapje minder groot. Bovendien bespaar je een gigantische afvalberg met herbruikbare, katoenen mondkapjes. Wil je milieuvriendelijk zijn, dan haal je dus een aantal katoenen mondkapjes in huis en was je ze samen met de gewone was (maar wel op 60 graden, als je de richtlijnen van de overheid wil volgen). Op die manier is het dragen van een mondkapje veel duurzamer.

Lees ook: Duurzame zorg staat weer op de agenda

Beeld: Adobe Stock