De zorgsector moet in 2050 energieneutraal zijn. Steeds meer ziekenhuizen werken tegenwoordig met 'green teams', speciale teams van specialisten die zich bezighouden met het verduurzamen van de zorg. Ze kijken naar welke mogelijkheden er zijn om te recyclen en of er op andere vlakken verbeteringen mogelijk zijn. Met name vanuit de operatiekamers van ziekenhuizen worden bergen restafval naar de verbrander gebracht en ziekenhuizen hebben een hoge CO2-uitstoot. Eén operatie staat, zo hebben zorgverzekeraar VGZ, Radboudumc en PwC Strategy& uitgerekend, gelijk aan 202 kilo uitstoot. De gezondheidszorg is goed voor ruim 7 procent van de landelijke CO2-uitstoot, 13 procent van het grondstoffengebruik en 4 procent van het afval.
Er is dus werk aan de winkel. We spreken daarover met Changemaker van het Jaar, Talitha Hoppe. Ze werkt als operatieassistent in het OLVG-ziekenhuis in Amsterdam en was oprichter van het GreenTeamOK.
Waarom is de uitstoot van ziekenhuizen zo hoog?
Ziekenhuizen stoten veel CO2 uit, ongeveer evenveel per jaar als Tata Steel en de NS samen. Energiegebruik is de grootste boosdoener. Voor de verwarming van alle locaties is veel aardgas nodig. Verlichting en zware medische apparatuur zorgen voor een hoog elektriciteitsverbruik. En ook op het gebied van recycling is er een wereld te winnen. Vroeger was het in een hospitaal de normaalste zaak van de wereld dat operatiedekens werden gewassen en opnieuw gebruikt, maar uit praktische overwegingen schakelden ziekenhuizen massaal over op wegwerpproducten.
Tegelijkertijd is er daardoor dus ook veel winst te behalen. Door van het gas af te gaan bijvoorbeeld en te kiezen voor waterpompinstallaties. In combinatie met duurzaam opgewekte elektriciteit van zonnepanelen. En door wegwerpproducten waar mogelijk te vervangen voor recyclebare producten die even hygiënisch en van net zo goede kwaliteit zijn. Uit onderzoek van TNO blijkt dat er op die manier in ziekenhuizen zelfs meer CO2-reductie mogelijk is dan aanvankelijk werd gedacht.
Lees hier het eerdere artikel uit deze serie over de enorme impact van narcosegassen op het milieu. En hier het artikel over het verminderen van afval in ziekenhuizen.
Talitha Hoppe ontving eerder dit jaar de Changemaker Impact Award 2022. Hoppe is operatieassistent en maakt zich al jaren hard voor het verduurzamen van de ziekenhuiszorg, met name binnen de operatiekamer. In haar ziekenhuis, het OLVG in Amsterdam, werd op haar initiatief het GreenTeamOK opgericht. Hoppe inspireert andere zorgmedewerkers om ook aan de slag te gaan, maar ziet tegelijkertijd ook dat dit soms makkelijker gezegd is dan gedaan. "Er stonden zakken afval na één operatie."
Enthousiasme voor wegwerpspullen
Zo'n 25 jaar geleden begon Hoppe als operatieassistent in het OLVG-ziekenhuis. Toen werd nog veel met herbruikbare instrumenten gewerkt, maar met de jaren zag zij dat veranderen naar wegwerpproducten. "Het enthousiasme was groot: dat was schoon, scherp, iedereen vond het fantastisch. Pas later kwam het besef: klopt het wel wat we doen?" Bij Hoppe zelf gebeurde dat toen ze op Twitter een bericht voorbij zag komen van een gynaecoloog. "Hij deelde een foto van alle afvalzakken die er na een operatie over waren gebleven en riep op 'wie pakt de steriele handschoen op?'. Toen besloot ik om binnen ons ziekenhuis hierover het gesprek op te zoeken: wat kunnen wij veranderen? Het GreenTeamOK was geboren."
Zij en het team gingen vol passie aan de slag. Eén voor één werden de ingevoerde wegwerpspullen (waar mogelijk) weer vervangen door herbruikbare varianten. "Zo maken we nu weer gebruik van herbruikbare en wasbare dekens voor op de operatiekamer." Toch lukt het haar nog niet om alle stappen te zetten die zij wil. Ze stuit op twee barrières waar ongetwijfeld veel andere ziekenhuizen óók op stuiten.
Er is geen geld
In de zorg is er eigenlijk altijd een tekort aan geld. Dat maakt de drempel hoger om een duurzame investering te doen, óók al hoef je die maar éénmalig te doen. Hoppe: "Er wordt gewerkt met jaarbudgetten en herbruikbare spullen kosten meer geld. Dat verdien je natuurlijk terug, omdat je ze niet elk jaar hoeft te kopen. Maar hoe verwerk je dit dan in de jaarbudgetten? Dat is een dilemma en daar zijn we nog niet uit"
Er is geen personeel
En dan is er nog het personeelstekort. Ook Hoppe kan daarover meepraten. "In de zorg is er een enorm tekort aan mensen. Als ik dan net tijd heb gekregen om te werken aan onze verduurzamingsplannen, moet ik soms ineens tóch bijspringen in de operatiekamer omdat er een zieke collega is. Natuurlijk snap ik dat, maar het blijft jammer dat ik dan niet met het uitwerken van de duurzame plannen aan de slag kan. Het zorg ervoor dat ik veel in mijn vrije tijd doe. Ik ben op die groene trein gestapt en nu kan ik er niet meer uit. Als je daar eenmaal mee bezig bent, dan blijf je dingen zien die verbeterd kunnen worden. Én het belang en de urgentie daarvan. Ik hoop dat meer mensen 'de steriele handschoen' op willen pakken en mee willen doen."
Oproep
Dat kan ook als er geen geld of mankracht is, benadrukt Hoppe. Zij roept zorgpersoneel op om gewoon te beginnen, elke stap is er één. "Wacht niet tot de leidinggevende met een plan komt, maar begin vandaan nog zelf. Zo ben ik begonnen met het verzamelen van bekers voor op onze afdeling, zodat we in de kantine geen wegwerpbekers meer nodig hebben. Ook al is het iets kleins, ga aan de slag. Samen moet het toch mogelijk zijn om die CO2-uitstoot naar beneden te brengen."
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in