Tata Steel: “Staal behoudt kwaliteit bij elke recycleslag”

"Circulair ondernemen is voor ons, en voor Europa als geheel belangrijk", zegt Bauke Hoekstra Bonnema, General Manager bij het Construction Centre van Tata Steel. "We zijn een open economie met weinig eigen grondstoffen. Als we niet recyclen moeten er meer grondstoffen van buiten komen."

Eind deze eeuw is er vermoedelijk geen nieuwe ijzererts meer nodig

In IJmuiden maakt Tata Steel hoogwaardig staal voor onder meer de automotive-industrie, de bouwsector en voor verpakkingen.

Duurzaambedrijfsleven spreekt met Hoekstra Bonnema en woordvoerder Robert Moens over de kansen en het belang van de circulaire economie voor Tata Steel en voor de industrie als geheel.

Oneindig en energiezuinig recyclebaar

Staal is, zonder verlies van kwaliteit, voor 100 procent recyclebaar. 30 Procent van het staal in de wereld wordt uit schroot geproduceerd.

De hoogovens van Tata Steel zijn ingericht op het verwerken van ijzererts tot vloeibaar ruwijzer. In de staalfabriek in IJmuiden gebruikt het concern echter toch 15 tot 25 procent schroot in elke batch staal. Het smelten van het schroot dient hierbij als voorkoeling voor het ruwijzer uit de hoogovens.

Het recyclen van staal bespaart veel energie, stelt Hoekstra Bonnema: “Dat scheelt per ton gerecycled staal zo’n 70 procent. Het is ook goedkoper dan de inzet van alleen ijzererts.” Moens vult aan dat er in het specifieke geval van Tata Steel in IJmuiden per ton gerecycled staal een halve ton kolen en anderhalve ton erts worden bespaard. De CO2-uitstoot en het waterverbruik liggen respectievelijk 75 en 40 procent lager.

Hergebruik gaat voor recycling

Het staal dat tegenwoordig uit de fabrieken rolt is sterker dan dat van decennia geleden. Voor eenzelfde toepassing is daarom minder staal nodig. Dat voordeel is volgens Hoekstra Bonnema echter geen reden om oude stalen onderdelen die nog voldoen om te smelten: “Hoe vaker je een component gebruikt, hoe meer energie je bespaart.”

Zeker in de bouw, waar een gewichtsbesparing minder zwaar weegt dan in een auto, is hergebruik uit duurzaamheidsoogpunt altijd te verkiezen boven recycling.

Hoekstra Bonnema vertelt enthousiast over het nieuwe busstation dat is gerealiseerd in Schiphol-Noord: “Het is al de derde toepassing van deze staalconstructie. Dit station diende in 1940 als vliegtuighangar in Londen.”

Eind jaren vijftig deed de constructie dienst op het vliegveld Zestienhoven in Rotterdam. In het derde leven bij Schiphol zullen de stalen pilaren en draagbalken van de oude hangar opnieuw nog jaren dienstdoen.

Ook werkte Hoekstra Bonnema mee aan het distributiecentrum van Fokker. “Met slechts een paar kleine aanpassingen in het ontwerp is dit hele gebouw ontworpen voor hergebruik”, zegt de staalbouwexpert. “Alles is ontworpen met standaardlengtes die in de bouw gangbaar zijn en alle gebruikte componenten zijn demontabel en opgenomen in een materialenpaspoort.”

Voor 98 procent circulair

Naast het hergebruik van constructies en de recycling van schroot speelt circulariteit ook binnen andere processen van Tata Steel een grote rol. Moens: "98 Procent van alle restmateriaalstromen op onze productielocatie in IJmuiden wordt in onze processen opnieuw gebruikt."  

De elektriciteit die Tata Steel in IJmuiden gebruikt, komt bijvoorbeeld volledig uit de energierijke procesgassen die vrijkomen bij het verwerken van de ijzererts. Een energiecentrale van Nuon, naast het terrein van Tata Steel, verstookt de gassen en levert de opgewekte elektriciteit terug aan het staalconcern.

Het Belgische afval- en grondstoffenconcern Indaver bestiert op het terrein van Tata Steel een proceswaterzuivering en een opwerkingsinstallatie voor zoutzuur. ”Deze reststromen bevatten veel ijzeroxides”, zegt Hoekstra Bonnema. “Die gaan weer terug onze processen in.”

Daarnaast werkt Tata Steel met Schiphol samen in een pilot om algen te kweken met de CO2 die de hoogovens uitstoten en met afvalwater van de luchthaven. De algen zijn in deze proef bedoeld als visvoer. Concurrent Arcelor Mittal werkt met een Amerikaanse start-up aan de productie van biobrandstoffen uit de rookgassen van de staalfabriek in Antwerpen.

Staal maken met windstroom en biomassa

Het voordeel van staalrecycling in een vlamboogoven, zoals bij de kleinere staalproducent Nedstaal in Alblasserdam, is dat het smelten van het schroot met elektriciteit kan. Dat maakt het mogelijk om staal te maken met de stroom uit windparken en andere duurzame energiebronnen. Ook de elektriciteit uit de grootste dakgebonden zonnecentrale van Nederland, in aanbouw op de daken van Tata Steel in IJmuiden, is zo inzetbaar voor de staalproductie.  

Hisarna-proces kan een gamechanger zijn

Ten opzichte van 1990 is er, dankzij technologische innovaties, voor het staal dat er in IJmuiden uit de fabriek komt per ton gemiddeld 31 procent minder energie nodig. Met het vernieuwende Hisarna-proces wil Tata Steel opnieuw een grote stap zetten in het verduurzamen van de staalproductie.

“Eind dit jaar starten we de demonstratiefabriek voor de vijfde proefcampagne op en gaan we, samen met concurrenten als Arcelor Mittal en ThyssenKrupp, een half jaar lang zoveel mogelijk testen”, zegt Moens. Groot voordeel van Hisarna is dat de schaarse metallurgische kolen niet meer nodig zijn voor de staalproductie. “We gaan testen met de inzet van een breder palet aan grondstoffen en gaan ook kijken of we biomassa kunnen inzetten.”

Moens verwacht dat het nog tien tot vijftien jaar duurt voordat Hisarna op commerciële schaal beschikbaar is. In de daaropvolgende decennia zou het duurzamere staalproces de nieuwe standaard in de sector kunnen worden. “Hisarna is een revolutionaire technologie, die een echte game changer kan zijn”, zegt Moens.

Nog verder in de toekomst is nieuw staal maken misschien wel geheel overbodig. Dan kan de wereld toe met enkel en alleen de recycling van staal. Hoekstra Bonnema: “Als de wereldbevolking tegen 2050 stabiel is, komt er een moment dat de wereld kan zonder het delven van nieuwe ijzererts.”

Foto's: Tata Steel (header en footer) en Heijmans (side)