OLVG-West gebruikt geen wegwerpdekens meer: dat scheelt wekelijks 50 volle vuilniszakken

Toen Talitha Hoppe zo’n 25 jaar geleden als operatieassistent in het OLVG ziekenhuis in Amsterdam startte waren veel instrumenten en producten herbruikbaar. Zij maakte mee dat steeds meer spullen vervangen werden door wegwerpalternatieven. Het enthousiasme was groot. “Dat was schoon en scherp. Iedereen vond het fantastisch. De fabrikanten sprongen er gretig op in.” Nu probeert Hoppe deze verandering terug te draaien: product na product.

“Vandaag gaan we bijvoorbeeld terug naar een wasbare deken voor de patiënt. Jarenlang was dat een wegwerpdeken van een soort plasticachtige textiel. Na het einde van de operatie ging die deken de vuilniszak in. Dat is natuurlijk helemaal niet nodig. We hebben ook uitgezocht of herbruikbaar beter is voor het milieu. Dat is het. Daarom gaan we vanaf donderdag terug naar de herbruikbare deken. Op de dag van de zorg.”

De overstap op wasbare dekens voorkomt per locatie 500 plastic verspilde wegwerpdekens. Dat zijn 50 volle vuilniszakken. Op jaarbasis bespaart dat 3.900 kilogram CO2. Dat staat gelijk aan ruim 14 keer met een benzineauto heen en weer naar Parijs rijden. In een Trelloboard houdt Hoppe met haar team bij wat ze al bereikt hebben. Toch kijkt zij vooral naar alles wat ze nog wil bereiken.

Welke producten staan verder op de planning?

“Ik ben aan het uitzoeken of we in plaats van wegwerp trocars, een soort kijkbuisjes voor bij een operatie, terug kunnen naar herbruikbare. Ook de hechtsetjes op de eerste hulp zijn wegwerp. Dat is echt doodzonde. Je hebt een harstikke geavanceerd setje met instrumentarium dat in Pakistan wordt gemaakt en helemaal naar Nederland wordt vervoerd. Het kost maar 4 à 5 euro per setje. Daar kan een duurzaam alternatief natuurlijk niet tegenop. Ik snap ook dat het voor een manager op het moment zelf het goedkoopst is om voor dit soort setjes te kiezen, maar een herbruikbare schaar die je wast en steriliseert gaat veel langer mee. Op de lange termijn haal je het er dus zo uit.

We hebben nu overal papierbakken staan en iedereen vindt het redelijk normaal om op de OK papier te scheiden. Dat levert 4 cent per kilo op. Als je dat bij het restafval gooit, dan wordt het verbrand. Je betaalt voor die verbranding en het levert ook nog eens CO2-uitstoot op. Dus papierinzameling is een win-win.”

Binnenkort starten we hopelijk ook met het scheiden en inzamelen van ‘blue wrap’. Dat is het inpakmateriaal van de instrumenten. Blue wrap vormt vanwege het volume 60 tot 70 procent van het schone afval dat van de OK komt. Als we dat gaan scheiden kan het bedrijf GreenCycl het omsmelten tot plastic blokken. Van die blokken maken ze dan weer grondstofkorrels. Die polypropyleenkorrels doen ze in een spuitgietmachine waardoor ze er producten van kunnen maken die weer terugkomen op de OK. Dan is het cirkeltje rond.”

Meten jullie de impact van al jullie beslissingen?

“We kijken van tevoren natuurlijk of iets goedkoper is of dat het CO2-uitstoot scheelt. Maar ik moet zeggen dat ik het best moeilijk vind. Vaak heb je een lifecycle analysis nodig om producten te vergelijken en daar heb ik geen kaas van gegeten. Daarvoor zouden we eigenlijk iemand in ons team moeten hebben die dat goed kan bekijken.”

Zou een LCA-persoon in uw team je helpen?

“Ja. Maar vooral dat de zorgmanagers en teamleiders in Nederland de urgentie meer uitdragen en duidelijk maken aan hun personeel dat verduurzaming belangrijk is. Dat zou mij heel erg helpen, want ik heb nu toch een beetje het gevoel dat we met het team in ons eentje aan het roepen zijn in de woestijn. Terwijl het echt iets is dat we met iedereen samen moeten doen.

Bijvoorbeeld als het gaat om afval scheiden op de OK. Heel veel mensen reageren terughoudend. Die zeggen: ‘Zorg eerst maar eens dat je goede bakken koopt. Als het goed geregeld is, dan doe ik wel mee.’ Maar ik weet dat zo'n prullenbak voor de OK 350 euro kost. Ik ga niet voor dertien OK’s prullenbakken aanschaffen als ik niet precies weet welke stromen we gaan scheiden. Ik denk ook aan de portemonnee van het ziekenhuis.

Verplichting vanuit de overheid zou ook heel erg helpen. Dan ziet iedereen in dat het moet en is het niet vrijblijvend meer. En dat er budgetten komen voor greenteams. Zodat we bijvoorbeeld makkelijker spuugbakjes van papierpulp kunnen vervangen door spuugbakjes van afvalmateriaal van rijstvelden. Normaalgesproken branden ze de rijstvelden na de oogst plat. Nu oogsten ze het materiaal om er spuugbakjes van te maken. Die zijn veel duurzamer dan die van papierpulp maar ook 1 cent per bakje duurder. Op jaarbasis komt dat voor ons ziekenhuis geloof ik uit op 3.500 euro. Doordat we er extra voor moeten betalen, zou het ziekenhuis dat niet zo snel vervangen.”

Waarom is de noodzaak voor verduurzaming juist voor de zorg hoog?

“We zorgen als zorg voor 7 procent van de CO2-uitstoot in Nederland. Dat is natuurlijk een contradictie. Aan de ene kant maken we patiënten beter, maar we maken mensen ook weer ziek door de verkwisting en de CO2-uitstoot die ons werk oplevert. Het is de paradox van de gezondheidszorg. Op de OK worden de meeste spulletjes gebruikt. Ook de dialyse en de IC genereren veel vuilnis, maar de OK zorgt voor de grootste afvalberg binnen het ziekenhuis. Elke operatie levert meerdere volle vuilniszakken op.”

Lees ook: Waarom klimaatverandering een gezondheidsprobleem is

Merkt u dat andere ziekenhuizen ook aan de slag gaan?

“We staan aan het begin van de groene transitie, want enkele ziekenhuizen moeten nog beginnen. Hopelijk starten we binnenkort een pvc-recycling pilot met afvalverwerker Renewi en vinylrecycler BessTrade, waaraan onze IC-afdeling en een ander ziekenhuis ook willen meedoen. Pvc kan voor 95 procent hergebruikt worden. Dat worden dan tuinslangen of regenlaarzen in plaats van dat het materiaal wordt verbrand. Uiteindelijk moeten we het met elkaar doen: industrie, overheid en zorg.

“Soms word ik herkend van LinkedIN. Daar ben ik wel trots op, want dat betekent dat meer mensen met duurzaamheid aan de slag willen. Mensen sturen vaak berichten. Ze vinden wat ik schrijf stimulerend en zijn blij dat ik mijn ervaringen deel. Zo hoeven zij het wiel niet opnieuw uit te vinden. Voor mij is het een soort missie geworden om duurzaamheid uit te dragen.”

Wat is belangrijk in duurzaam leiderschap?

“Enthousiasme en een hele lange adem hebben. Helaas beslis ik niet over de portemonnee. Ik heb altijd mijn teamleiders en managers nodig voor de beslissingen. En zij moeten mij de tijd geven om hiermee bezig te zijn. Nu stop ik er heel veel vrije tijd in. Dat is natuurlijk eigenlijk niet de bedoeling. Ik vind het leuk om te doen, maar het is ook werk. Maar als het tijdens werktijd niet kan, dan moet het op een ander moment gebeuren. Ik kan het niet stilleggen. Als ik het niet doe, vinden de managers dat denk ik niet erg. Maar voor mij voelt dat fout. We zijn goed bezig en ik kan het nu niet meer loslaten. Het is een soort groene golf waar ik op ben gestapt. Ik kan er nu niet meer vanaf stappen.”