Dat is de boodschap van Thomas Rau en Sabine Oberhuber van adviesbureau Turntoo. Rau en Oberhuber schreven samen het boek ‘Material Matters: Het alternatief voor onze roofbouwmaatschappij’, waarin de noodzaak en het fundament van de circulaire economie zijn belicht. Architect Rau en bedrijfseconoom Oberhuber constateren dat het begrip ‘circulaire economie’ nogal eens als synoniem wordt gebruikt voor ‘duurzaamheid’. Toch ligt daar niet de kern waar het circulaire model om draait, zeggen ze.
Rau staat onder andere bekend om zijn visie over de circulaire economie in de bouwsector. Dat laat hij zien in gebouwontwerpen, zoals het kantoor van netbeheerder Alliander in Duiven, dat bestaat uit meer dan 80 procent hergebruikte materialen. DuurzaamBedrijfsleven ging in gesprek met Rau over zijn visie over de circulaire economie en hoe bedrijven circulariteit in hun voordeel kunnen laten werken.
Duurzaam versus circulair
“Verduurzamen betekent het optimaliseren van wat er is. Bij duurzaamheid kijken bedrijven vaak alleen naar kleine verbeteringen bij de niet centrale processen. De kern van hun businessmodel verandert niet. Circulariteit daarentegen vergt een fundamentele andere aanpak. Wij definiëren het als het faciliteren van de consequenties van tijdelijkheid.”
“Alles wat op aarde is, is maar tijdelijk. En de aarde is een gesloten systeem. Maar de consequenties van ons tijdelijk bestaan en ons handelen, zijn wel permanent. Daarom moeten we de consequenties van onze tijdelijke behoeftes faciliteren zodat niets verloren gaat. Dat betekent dat we nieuwe systemen en verdienmodellen moeten ontwikkelen om de relatie tussen de mensheid en de aarde te faciliteren.”
"Alles wat op aarde is, is maar tijdelijk. En de aarde is een gesloten systeem. Maar de consequenties van ons tijdelijk bestaan en ons handelen, zijn wel permanent."
“Huidige verdienmodellen halen macht en verantwoordelijkheid maximaal uit elkaar. Als een product eenmaal verkocht is, heeft de producent geen enkele verantwoordelijkheid meer voor een verantwoorde omgang met de grondstoffen. Maar ook de alom gevierde deeleconomie lost dit probleem niet op. Bedrijven als Airbnb en Uber bijvoorbeeld, hebben de absolute macht over wat ze kunnen genereren met hun businessmodellen, maar de verantwoordelijkheid ligt bij degene die zijn woning tijdelijk door gasten laat gebruiken of bij de chauffeurs, in het geval van Uber. In de toekomst brengen we macht en verantwoordelijkheid bij elkaar, want als je macht hebt om iets te doen, dan moet je ook verantwoordelijk worden gesteld voor de permanente gevolgen van jouw handelen.”
Niet nadenken, maar voordenken
“De huidige verdienmodellen zijn zo georganiseerd dat er geen verantwoordelijkheid ontstaat. Een voorbeeld is de bouwsector, waar in veel gevallen een gebouw wordt opgeleverd en de opdrachtgever er maar tevreden mee moet zijn. Als er dan problemen ontstaan met het gebouw, is het moeilijk te achterhalen wie dan de verantwoordelijke is. Dus de laatste in een productieketen is altijd de pineut, omdat de huidige verdienmodellen gemaakt zijn ten koste van en niet ten gunste van de gebruiker.”
“Om macht en verantwoordelijkheid bij elkaar te brengen, moet de producent eigenaar blijven van wat hij op de markt brengt. Als de producent weet dat hij het product terugkrijgt na een van tevoren bepaalde periode, dan is het in zijn voordeel om het product te ontwikkelen als grondstoffendepot. Komt het product terug, dan kan de producent de onderdelen en grondstoffen die daarin zitten maximaal benutten bij het maken van nieuwe producten. Een circulaire economie vraagt ons dus om fundamenteel anders te kijken naar huidige systemen en verdienmodellen. Dit kan niet als we alleen kijken naar hoe we het huidige systeem een beetje milieuvriendelijker kunnen maken. Circulaire economie is vooruit denken en niet nadenken.”
"De laatste in een productieketen is altijd de pineut, omdat de huidige verdienmodellen gemaakt zijn ten koste van en niet ten gunste van de gebruiker"
Rentmeester van de aarde
"Een circulaire economie is wat ons betreft nog niet het eindpunt. Het laat ons de vraag stellen wie eigenaar is van een product en of we überhaupt eigenaar van iets kunnen zijn. Als we grondstoffen van de aarde gebruiken, dan is de aarde de eigenaar van de grondstoffen, maar de aarde is geen juridisch persoon. De enige stap die we kunnen zetten, is het organiseren van het rentmeesterschap voor het eigendom van de aarde. Als je rentmeester van iets wordt, dan behandel je iets dat niet je eigendom is, alsof het je eigendom is. Maar wel met het bewustzijn dat je het moet bewaren en koesteren voor degenen die na jou komen. Dat betekent dan dat niet alleen producten, maar ook materialen een service worden.”
“In de toekomst zullen we daarom alles inrichten als een grote bibliotheek van materialen. Net als bij een bibliotheek, weten we waar alle materialen voor worden gebruikt, hoelang ze worden gebruikt en wanneer ze terugkomen.”
“Wat er dan verandert in een circulaire economie, is onze kijk op eigendom. Voor het bedrijfsleven is het een grote overgang om van product- naar servicemodellen te gaan. Het vergt dan ook een culturele transformatie. Met enkele bedrijfskundige trucjes, zoals het leasen van producten die aan het eind van hun levensduur niet teruggaan naar de originele producent, maar naar een kredietverstrekker of een serviceverkooppunt, komen we er niet.”
Culturele transformatie
“Als je kijkt naar de complexiteit van grote bedrijven, waarin verantwoordelijkheden zo ongelooflijk verspreid liggen over verschillende disciplines, dan is het zeer complex om de verdienmodellen van een circulaire economie op gang te brengen. We adviseren bedrijven daarom om de circulaire economie langs de financiële as te leggen. Met nieuwe verdienmodellen als product as a service kunnen ze nog steeds geld verdienen, maar niet ten koste van anderen, bovendien leveren ze langdurige klantrelaties op.”
“Er is een breed pakket aan bedrijfskundige ingrediënten nodig om de circulaire transformatie in het bedrijfsleven vorm te geven, maar het begint bij het uitproberen van een aantal projecten. Als pionier weten we dat je compromissen moet sluiten om ergens te komen, terwijl je vasthoudt aan het einddoel en er gestaag naartoe werkt. Bedrijven die beseffen dat de circulaire economie oplossing biedt voor de onomkeerbare gevolgen van hun handelen, zullen zien dat de nieuwe verdienmodellen een strategisch voordeel met zich meebrengen. Zij zijn immers de bedrijven die in de toekomst de wedstrijd gaan winnen.”
Foto's: via Turntoo, Hoofdafbeelding: Alliander kantoor in Duiven, In tekst-afbeelding: Thomas Rau, Voetafbeelding: Sabine Oberhuber
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
