Van Beek heeft een drukke week. De Nijmeegse Vierdaagse is volop aan de gang en alhoewel ze dit jaar zelf niet meeloopt, moeten er allerlei voorbereidingen – onder andere voor dochterlief die wel meeloopt – getroffen worden. “Eigenlijk is het verhaal van de Nijmeegse Vierdaagse door te vertalen naar de zorg”, begint ze. “Tien jaar geleden wemelden het van het plastic afval, vooral tijdens de Nijmeegse Feesten (feestdagen rond wandelvierdaagse, red.). Totdat de organisaties de ambitie stelden dat het ’t duurzaamste loopfestival ter wereld wilde worden. Inmiddels is de wandelvierdaagse al klimaatneutraal en heeft de organisatie van de Nijmeegse feesten de ambitie om dat in 2030 te worden. Het laat zien dat het kan, zolang je duidelijke afspraken maakt, ervoor gaat en de krachten bundelt.”
Gebundelde kracht
De keten waarin de zorgsector en met name ziekenhuizen opereren is uitermate complex. Maar zoals de Nijmeegse Feesten met hun omvang druk hebben uitgeoefend op bijvoorbeeld duurzame inkoop bij leveranciers, zo kan een verenigde zorgsector dat volgens Van Beek ook. “Voorheen was ik voorstander van initiatieven van onderwerp: green teams van gelijkgestemde mensen in zoveel mogelijk ziekenhuizen. Maar Johnson & Johnson (een van de grote leveranciers in de medische industrie, red.) gaat echt niet luisteren naar de duurzame eisen van één ziekenhuis. Om het systeem te veranderen, hebben we de gebundelde kracht van de sector nodig.”
Omslag door corona
In 2012 was Cathy van Beek, destijds bestuurder van het Radboudumc, een van de eerste die duurzaamheid op de agenda zetten. De eerste reacties waren lauw; duurzaamheid was een taak van facilitaire afdeling, niet van bestuurders. Inmiddels is dat wel anders en zie je dat vrijwel alle ziekenhuizen in verschillende vormen met het thema bezig zijn. “Corona is daarin een omslagpunt geweest”, zegt Van Beek. “Ineens werd voor iedereen zichtbaar hoe groot de afvalhoop was voor beschermend materiaal. En er was tijd om na te denken. Los van de IC en andere afdelingen die coronapatiënten opvingen, stonden veel andere afdelingen op een soort pauze. En er waren geen congressen waar naartoe gevlogen moest worden. Wel was er tijd voor digitale vergaderingen en webinars, bijvoorbeeld over de Green Deal Duurzame Zorg 2.0, waar ineens wel duizend zorgprofessionals bij aanwezig waren. En hoe het in de zorg werkt: als je als bestuurders de steun van de dokters krijgt, dan gaat het vliegen.”
Groene OK
Minstens zo belangrijk is de inzet en uitspraken van een paar sleutelpersonen uit de sector. Tijdens het interview noemt Van Beek de ene na de andere naam op die zich op wat voor manier dan ook op het thema heeft geprofileerd. Zoals (de inmiddels overleden) hoogleraar en chirurg Jeroen Meijerink, oprichter van het platform de Groene OK. Hij wist onder andere de 'snijdende' wetenschappelijke verenigingen te overtuigen de Green Deal te ondertekenen. Of Hans van Goudoever, bestuurder van Amsterdam UMC, die in een interview vertelde dat duurzaamheid voor hem het belangrijkste thema is. En Paulina Snijders, CFO van het UMCG in Groningen, die bij binnenkomst gelijk aandacht gaf aan het stadium van duurzaamheid in het ziekenhuis gerelateerd aan de ambitie waar het in de toekomst moet zijn. Van Beek: “Dat soort leiderschap hebben we nodig.”
50 procent minder grondstoffen
Wat dat betreft, heeft de sector sinds 2012 enorme stappen gemaakt. Maar er moet nog enorm veel gebeuren, wil de zorg zijn duurzame doelstellingen halen. Zoals het streven om in 2030 het grondstoffenverbruik met 50 procent te verminderen. “Van de vijf pijlers van de Green Deal ben ik hierover het meest pessimistisch. Het vereist dat we over onze eigen schaduw heen kijken. Eigenlijk is de schaal van Nederland te klein om dit te bewerkstelligen. Daarvoor moeten we een actieve rol gaan spelen in Europa, via Europese wetenschappelijke verenigingen.” Volgens van Beek hebben medisch specialisten op Europees niveau de sleutel in handen om druk uit te oefenen op fabrikanten om hun processen en materialen te verduurzamen. "Inmiddels is een sterk rapport verschenen van de NFU (Nederlandse Federatie Universitaire Medische Centra, red.) over de milieu-impact van medische wegwerp-instrumenten. De conclusies stemmen hoopvol. De onderzoekers hebben in kaart gebracht welke 25 hulpmiddelen het meeste impact hebben op het milieu en waar op korte termijn verbetering mogelijk is. Zo wordt schaal gecreëerd en zal de industrie versneld in beweging komen. Hiermee is het reëel dat de doelstellingen voor 2030 binnen bereik komen."
‘Kan dit ook anders?’
Het is een goede zaak dat er steeds meer aandacht komt voor reuse (herbruikbare) en recycle (gerecyclede) materialen. Maar we mogen het belang van ‘refuse’ ook niet onderschatten, zegt Van Beek. “De veiligheid van de patiënt staat te allen tijde voorop. Maar we moeten ons ook durven af te vragen of alles wel nodig is. Maria Koijck maakte drie jaar geleden een video (bekijk de video hieronder) van al het afval dat vrijkwam na een borstoperatie. De video sluit af met de vraag ‘kan dit ook anders?’ Dat is de hoofdvraag van dit moment. En het is tijd om vaart te maken om de doelstellingen te halen. En snel ook. Geen stappen, maar sprongen.”
Springtij 2024
Wil je meer horen van Cathy van Beek? Dat kan. Ze is namelijk een van de sprekers op Springtij, een driedaags evenement op Terschelling (dit jaar 24 t/m 26 september) waar met een programma vol keynotes, workshops en excursies wordt nagedacht over en gewerkt aan een mooier, schoner en gezonder Nederland.
De ware kunst is om de ruimte voor beweging binnen jezelf te vinden en te activeren. Jouw persoonlijke inzet is het startpunt. Dit jaar staat Springtij in het teken van De Kunst van Bewegen, waarbij deelnemers niet alleen het hoofd en hart, maar ook de handen inzetten.
Lezers van Change Inc. krijgen een korting van 100 euro excl. BTW op reguliere tarieven, met kortingscode* CHANGEINC-SPF24. De code is geldig tot en met 31 juli 2024. Registreren voor het event doe je hier.
*Vul de code in, in het vak 'Korting' direct aan het begin van het registratieformulier. Klik dan op ‘Toepassen’.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
