Ex’tax werd opgericht in 2012 en zet zich in voor een systeemverandering van het belastingstelsel, om de weg vrij te maken voor circulaire businessmodellen. Femke Groothuis is oprichter van deze stichting en denktank.
Waarom is het veranderen van ons belastingstelsel noodzakelijk?
“Het belastingstelsel speelt een fundamentele rol in de transitie naar een circulaire economie. Het geeft enorm krachtige financiële prikkels in de ene of de andere richting. Die prikkels liggen momenteel volledig in lijn met een lineaire economie.”
“De circulaire economie vereist nieuwe businessmodellen. Als we willen dat die businessmodellen levensvatbaar zijn en blijven, moeten we de randvoorwaarden aanpassen. Het is daarom tijd dat we het belastingstelsel afstemmen op de uitdagingen van deze eeuw.”
Wat moet er gebeuren?
“Door de hoge belasting op arbeid besparen ondernemers momenteel op mensenwerk, ook als dat betekent dat ze meer grondstoffen verbruiken. Dat is zonde, want we hebben een enorm onbenut arbeidspotentieel, in Nederland en wereldwijd. Wanneer je natuurlijke hulpbronnen, zoals grondstoffen, water en emissies, zwaarder belast, stimuleer je ondernemers juist om het tegenovergestelde doen.”
“Dat is belangrijk want circulaire businessmodellen zijn bijna altijd arbeidsintensief. Denk daarbij aan reparatie en refurbishment. Daarnaast hebben we heel veel kennis nodig om die nieuwe businessmodellen uit te dokteren. Denk aan de leaseconstructie tussen Philips en KLM of Cirl van ABN Amro; daar is enorm veel r&d voor nodig. Circulaire businessmodellen starten door de hoge belasting op arbeid met een achterstand; er is nog geen level playing field.”
Meer weten over de effecten van een belastingverschuiving? Bekijk onderstaande infogrpahic:
Je zet je sinds 2009 in om dit gedachtegoed aan de man te brengen. Wat heb je sindsdien zien gebeuren?
“Te weinig. In Nederland zijn de lasten op arbeid alleen maar gestegen en die op natuurlijke hulpbronnen gedaald. Dat is jammer, want een belastingverschuiving biedt juist kansen.”
“In 2011 is het ons gelukt om de grote vier belastingkantoren (Deloitte, Ernst & Young, KPMG Meijburg en PwC, red.) aan tafel te krijgen. Samen hebben we een scenario ontwikkeld voor Nederland: hoe kan een belastingverschuiving er uit komen te zien? In 2016 hebben we dit ook op EU-niveau onderzocht. De kansen blijken gigantisch: van miljardenbesparingen tot meer kansen op de arbeidsmarkt.”
Toch gebeurt er weinig. Hoe kan dat?
“Ten eerste regeert de korte termijn in de politiek. Het veranderen van een systeem neemt vele jaren in beslag, maar de gemiddelde leeftijd van een kabinet is tegenwoordig twee jaar. Dat is een probleem. De lange termijnvisie ontbreekt voor een circulaire en inclusieve economie.”
“Ten tweede is samenwerken met andere landen essentieel om deze transitie te maken, maar ook dat vinden we lastig. We gebruiken het eerder als excuus om niets te doen en op elkaar te wachten.”
“Zo zijn er nog veel meer redenen te verzinnen. Enerzijds is het opvallend dat er niets gebeurt, maar anderzijds is het ook wel weer logisch. We hebben zolang in de veronderstelling geleefd dat we op dezelfde voet door konden gaan. Dat is in de laatste jaren pas aan het kantelen. Het veranderen van de status quo doet altijd een beetje pijn.”
"Het veranderen van de status quo doet altijd een beetje pijn"
Wat zie je als het grootste obstakel?
“Dat we geneigd zijn om meteen over maatregelen te praten. Dat komt omdat je in de politiek maar op één ding scoort: dat je iets weet in te voeren. Maar dit gaat om zoveel meer: welke rol vervult ons belastingstelsel in de toekomst? Hoe ziet onze economie er in de toekomst uit? Welk beleid past bij de duurzaamheidsdoelstellingen die we gesteld hebben?”
“Die vragen beantwoord je niet met losse maatregelen. Het onderliggende systeem, dát moet op de schop. En daar is een visie op de lange termijn voor nodig.”
Wat is stap één?
“Zet een prijs op vervuiling. Voer een CO2-belasting in, voer de waterbelasting op, verschuif de energiebelasting zodat grootverbruikers meer betalen dan de consument. Dat is het laaghangende fruit. De opbrengsten kunnen we vervolgens gebruiken om de belasting op arbeid te verlagen.”
“Dit kan je stapje voor stapje uitbreiden. Dat moet ook, want verschuivingen als deze kunnen niet in één klap plaatsvinden. We moeten het ontdekken, maar om dat te kunnen doen, moeten we wel even beginnen.”
Wat kan het bedrijfsleven doen om deze transitie te stimuleren?
“Bedrijven die zich richting een circulaire economie bewegen, moeten gezamenlijk op de bühne, om te laten weten wat een shift in belastingen voor hen kan betekenen. Daar hebben overheden namelijk nog weinig idee van."
“Het bedrijfsleven kan zomaar eens de doorslaggevende factor worden"
“Het bedrijfsleven kan zomaar eens de doorslaggevende factor worden. Overheden staan immers sterk onder invloed van bedrijven, zowel in positieve als negatieve zin, en er gebeurt al heel veel. Honderden bedrijven werken bijvoorbeeld al met een interne CO2-prijs. Dat is niet wettelijk verplicht, maar ze willen het graag. Ik vind dat een hele bijzondere ontwikkeling en een ontzettend sterk signaal richting de politiek: ‘Wij verwachten dat CO2-uitstoot niet gratis blijft.’”
“Daarnaast staat de circulaire economie tegenwoordig echt op de kaart binnen het bedrijfsleven. Dat is een enorme push-factor in het implementeren van het benodigde beleid. In kwantiteit zie je bijvoorbeeld een enorme groei in circulaire initiatieven. Of ze ook winstgevend zijn of worden, is een tweede. Daar moeten we nu de randvoorwaarden voor scheppen.”
Wat verwacht je van de toekomst?
“Ik ben een enorme positivo, dus ik geloof dat we het tij op tijd zullen keren. Ik hoop alleen dat het niet de wal is die het schip keert, maar dat we zelf op tijd bijsturen. Als we ons verstand gebruiken, hebben we over vijf jaar grote stappen gezet op dit gebied.”
“Daar ligt een belangrijke rol weggelegd voor Nederland. We hebben immers een naam op het gebied van fiscaliteit en we beschikken over veel kennis. Dit is dan ook de uitgelezen plek om deze verschuiving stapsgewijs in gang te zetten. Dat vraagt wat durf, maar het past uitstekend bij de gedachte van Nederland als circulaire hotspot.”
Wat kunnen we de aankomende tijd van Ex’tax verwachten?
“We lanceren een nieuw programma, genaamd United by Tax, samen met alle partijen die ons steunen en achter ons gedachtegoed staan. Het belang van fiscaliteit in de opkomst van de circulaire economie moet nog veel duidelijker worden, dus dat gaan we uitleggen en visualiseren. Als overheden de meerwaarde eenmaal beter snappen, zijn ze veel sneller geneigd om te helpen."
Dit artikel is onderdeel van onze themamaand Circulaire Economie. Klik hier om alle artikelen over dit thema te lezen.
Foto's: Ex'tax
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
