Om recyclingbedrijven door de moeilijke jaren heen te helpen is zo’n 100 miljoen aan subsidie nodig, heeft de Vereniging Afvalbedrijven laten uitrekenen. Dat geld kan uit verschillende potjes komen. Zo stelde het kabinet eerder 267 miljoen euro beschikbaar uit het Klimaatfonds. Dat geld moet de plasticindustrie helpen om meer recyclaat te gaan gebruiken en zo de CO2-uitstoot bij de productie van nieuw plastic te verminderen. De subsidies zijn onder meer bedoeld om de inzamel- en recyclecapaciteit van de sector te helpen opschalen.
Minder aan EU afdragen
Daarnaast betaalt Nederland 800 euro per jaar aan de EU voor elke ton plastic verpakking die niet gerecycled, maar verbrand wordt. In totaal zo’n 240 miljoen euro per jaar. “In plaats van dat geld af te dragen aan de EU kunnen we dat inzetten voor de BV Nederland. Al zouden we maar 10 of 20 procent minder plastic verpakkingsafval verbranden en in plaats daarvan recyclen, dan is dat een van de manieren om de motie Koekkoek te financieren”, zegt directeur Marc Spekreijse van Nationaal Groeifondsprogramma Circular Plastics NL.
Productie loopt snel terug
De plastic-sector slaat al ruim een jaar alarm. Niet alleen de recyclingbedrijven, ook de bedrijven die nieuw (virgin) plastic maken. Door de invoer van goedkoop plastic uit China en de VS kunnen Europese bedrijven de concurrentie niet meer aan. Terwijl de hoeveelheid geproduceerd plastic in de wereld met 3,4 procent groeide, liep de productie in Europa terug met 8,3 procent en daalde de productie van mechanisch gerecycled plastic uit huishoudelijk afval met 7,8 procent. Dat blijkt uit cijfers van Plastics Europe. In Nederland daalde de productie van plastic zelfs met 11,7 procent.
Zeven faillissementen
De recyclingbedrijven hadden het nog zwaarder. Niet alleen werd gerecycled plastic duurder dan nieuw plastic, ook uit China en de VS geïmporteerd recyclaat was goedkoper. Die concurrentie kunnen ze niet aan. In 2024 gingen zeven Nederlandse plastic recyclingbedrijven failliet. Als eerste viel Umincorp om in januari. Vervolgens gingen Ecocircle, TRH Recycling, VinylRecycling, Ioniqa, Stiphout Plastics en als laatste Blue Cycle bankroet. Enig lichtpuntje: Ioniqa maakte een doorstart onder zijn oprichter Tonnis Hooghoudt. Recycler Healix wist een faillissement te voorkomen door de productie van recyclaat stil te leggen.
“Grote bedrijven zoals Renewi en Attero kunnen de ingestorte recyclingmarkt nog compenseren met andere activiteiten, maar de kleinere bedrijven kunnen dat niet. Een aantal van hen is omgevallen en ik ben bang dat er dit jaar nog meer zullen omvallen”, zegt woordvoerder Jeroen Stein van de Vereniging Afvalbedrijven.
Circulaire Plastic Tafel
Bedrijven, politiek, belangenverenigingen; allemaal luidden ze het afgelopen jaar de noodklok bij het kabinet, in dit geval bij verantwoordelijk staatssecretaris Chris Jansen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Begin december riepen de chemische bedrijven die plastic korrels maken (Plastics Europe), de bedrijven die er plastic van maken (Federatie Nederlandse Rubber- en Kunststofindustrie, NRK), de recyclingbedrijven (Vereniging Afvalbedrijven) en de chemische industrie (VNCI) gezamenlijk op om tot een circulair plasticakkoord te komen.
Volgens de verenigingen verkeert de Nederlandse plastic productie-, verwerkings- en recyclingsector in zwaar weer. Daarom wil de sector afspraken maken met overheden om in Nederland en Europa meer gerecycled plastic toe te passen. De industrie roept de Tweede Kamer en het kabinet op om daarvoor een gezamenlijke Circulaire Plastic Tafel in te stellen.
Kanaries in de kolenmijn
Tijdens een rondetafelgesprek met de Tweede Kamer mochten de brancheorganisaties hun nood klagen. Als Nederland zijn huidige beleid van normeren, stimuleren en beprijzen blijft volgen - bijvoorbeeld met de voor 2028 aangekondigde heffing op nieuw plastic - dreigt een uittocht van chemische bedrijven, zo waarschuwde de directeur van chemiecluster Chemelot in december.
Volgens een rapport van CE Delft krimpt de nationale plasticindustrie met 45 procent als een heffing van 800 euro per ton plastic wordt ingevoerd. Ook de bijmengverplichting voor 25 tot 30 procent gerecycled plastic die Nederland in 2027 wil invoeren, drie jaar voor de EU in 2030, belast alleen Nederlandse bedrijven en vermindert zo hun concurrentiekracht. Daarnaast hebben die nu al last van de concurrentie uit China en de VS.
“Als we nu niet in actie komen om de industrie te helpen richting een circulaire toekomst, zal er geen plasticindustrie meer zijn om het bij te halen. Het omvallen van plastic recyclingbedrijven zijn in deze context de kanaries in de kolenmijn”, zei directeur Drea Berghorst van Plastics Europe Nederland tijdens het debat.
Europees beleid
Ook de recyclingbedrijven luiden al een jaar de noodklok. Verschillende Kamerleden stelden vragen over het grote aantal faillissementen. In december gaf staatsecretaris Jansen nog antwoorden op Kamervragen van D66 en GroenLinks-PvdA. Hij benadrukt daarin het belang van de Nederlandse recyclingindustrie en de vele subsidies die Nederland in innovatie van de sector steekt.
Ook noemt hij de subsidiepot van 267 miljoen euro uit de het Klimaatfonds voor het stimuleren van een circulaire plastic keten als een mogelijke reddingsboei. “Maar éénmalige financiële ondersteuning van een bedrijf, zoals een investeringssubsidie of een garantstelling, kan het probleem van de slechte financiële situatie van de markt niet oplossen”, stelt de staatsecretaris.
Eenzelfde antwoord gaf hij in zijn Kamerbrief over de oproep tot een circulair plasticakkoord. Wel neemt Jansen de uitnodiging voor het opzetten van een circulaire plastictafel aan. Verder zet Nederland volgens hem het huidige beleid voort en spant het zich vooral in voor maatregelen op Europees niveau, zoals de bijmengverplichting.
Motie Koekkoek
Die zijn vooral gericht op de lange termijn. Maar de recyclingbedrijven kunnen niet wachten tot 2027 of 2030. “Wij houden vast aan de groene stip aan de horizon, maar we hebben hulp nodig uit Den Haag, Brussel en alle bedrijven in de keten. Er moet nu een oplossing komen, anders gebeuren er ongelukken”, zegt Jeroen Stein van de Vereniging Afvalbedrijven. En toen was daar tijdens het Kamerdebat van 19 december ineens de motie van Marieke Koekkoek van Volt. Zij wil niet wachten tot 2030, maar “verzoekt de regering een overbruggingsfinanciering in te stellen om circulaire plasticproducenten te ondersteunen tot de bijmengverplichting in werking treedt.”
De motie werd niet ingediend tijdens het debat met staatssecretaris Jansen, maar tijdens een debat met minister Sofie Hermans van Klimaat en Groene Groei. Die liet de Tweede Kamer erover stemmen en die nam de motie met een meerderheid van 109 stemmen aan.
In april meer duidelijkheid
“Doordat we die bijzondere route hebben gekozen is hij tot onze verbazing aangenomen”, vertelt Koekkoek. “Er moet een subsidie komen, anders is er straks geen bedrijf meer in Nederland dat de bijmengverplichting kan uitvoeren.” Een motie aangenomen krijgen is één ding, het kabinet zover krijgen hem uit te voeren is een tweede.
“Ik geef de minister en de staatssecretaris een paar maanden de tijd om te bedenken hoe ze de motie gaan uitvoeren. Bij de Voorjaarsnota in april moet dat duidelijk zijn. Als er dan niets komt, trek ik weer aan de bel”, zegt ze.
Volgens Jansen zijn de mogelijkheden voor het kabinet om individuele bedrijven te steunen beperkt. “Dit neemt niet weg dat het kabinet de situatie zeer betreurt en opnieuw zal kijken wat mogelijk is”, laat hij via een woordvoerder weten. Aan het eind van het eerste kwartaal laat hij de Tweede Kamer weten zo ja, en in welke of vorm financiële ondersteuning van de plasticrecyclers mogelijk is.
Tijdelijk noodfonds
De vraag is waar het geld voor deze financiering of subsidie vandaan moet komen. Directeur Spekreijse van Circular Plastics NL heeft daar tijdens een rondetafelgesprek met de Tweede Kamer op 11 december diverse ideeën voor aangereikt. Het programma krijgt 220 miljoen uit het Groeifonds, maar dat is bedoeld voor innovatie en opschaling, niet om financiële steun te geven aan noodlijdende bedrijven. Hij pleit dan ook voor een tijdelijk noodfonds, dat kan helpen om bestaande recyclingcapaciteit te behouden en uit te breiden. Min of meer hetzelfde als de motie Koekkoek dus. Dat fonds kan gefinancierd worden uit de eerder genoemde afdrachten voor verbrand plastic aan de EU. Maar ook door nieuw plastic en recyclaat van buiten de EU zwaarder te belasten dan het eigen plastic. “Maar het kabinet kan ook gewoon extra middelen vrijmaken bij de Voorjaarsnota”, oppert hij.
Btw-verlaging
Andere mogelijkheden zijn een hogere CO2-taks op virgin plastic om recyclaat aantrekkelijker te maken. Dat kan ook met een btw-verlaging op producten met een bepaald percentage recyclaat. Verder pleit Spekreijse ervoor de inzet van plasticrecyclaat op te nemen in de Uitgebreide Product Verantwoordelijkheid (UPV) van producenten, bijvoorbeeld voor verpakkingen. Dan moeten ze meer recyclaat gebruiken. “Het geld zit al in de keten. We moeten het alleen op een andere manier herverdelen”, zegt hij.
Healix wil in Q2 weer opstarten
Hoe gaat het ondertussen met de plastic recyclingbedrijven zelf? Healix uit Maastricht legde vorig jaar december de productie stil om een faillissement te voorkomen. Een maand later dan aangekondigd, omdat er nog wat orders van klanten binnenkwamen. CEO Marcel Alberts had gehoopt dat de marktomstandigheden in januari verbeterd zouden zijn, maar de plasticprijzen zijn nog steeds te laag. Het bedrijf is nu in gesprek met afnemers over gegarandeerde afname van recyclaat. “In Q1 moet er duidelijkheid komen over dat commitment. Als die er is, willen we in Q2 weer opstarten”, zegt hij.
Niet terugbetalen
Alberts is blij met de motie Koekkoek en denkt dat een eventueel noodfonds op dezelfde manier te financieren is als Spekreijse aangeeft. Een andere pot zou de SDE+ subsidie kunnen zijn. Of de pot voor statiegeld van PET-flessen. Als het woordje ‘financiering’ maar niet slaat op een lening. “Veel bedrijven zijn al tot hun nek volgehangen met schulden. Als er een krediet wordt verleend dat bedrijven met rente moeten terugbetalen, wordt die molensteen steeds groter. De enige mogelijke steunmaatregel is daarom een subsidie die ze niet terug hoeven te betalen”, stelt Alberts.
Lees ook:
- Kabinet wil noodlijdende plastic recyclingbedrijven helpen, maar gaat het ook subsidie geven?
- Groene chemie bloeit op, maar hoe redt Nederland zijn recyclingbedrijven?
- Nieuwe klap voor plasticrecycling: ook ‘Nationaal Icoon’ Ioniqa failliet
- Deze alles etende fabriek gaat 4.000 ton plastic afval per jaar recyclen en verwerken, zonder concurrentie uit China
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
