Het gebrek aan grondstoffen vormt een serieuze dreiging voor de voortgang van de energietransitie. Dat was de conclusie van een onderzoek van TNO dat twee weken geleden verscheen. Voor windmolens, zonnepanelen en batterijen zijn zeldzame metalen als lithium, kobalt en grafiet cruciaal. Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) becijferde dat de vraag naar sommige grondstoffen in de aanloop naar 2040 ruim veertig keer zo hoog kan zijn als nu. Om de situatie nog lastiger te maken wordt een groot deel van deze grondstoffen gewonnen in een beperkt aantal landen. Dit heeft invloed op geopolitieke verhoudingen en de machtspositie van deze plekken. Dus is de vraag: hoe gaan Nederland en de EU zich positioneren op de markt van kritieke metalen? En liggen er ook kansen?
Ook voor de waterstofeconomie zijn kritieke grondstoffen essentieel. TNO onderzocht wat er allemaal nodig is in de energietransitie.
Duurzame energie vraagt om zeldzame metalen
Op 25 juni organiseerde het Voortgangsoverleg Klimaatakkoord een webinar om over deze vraagstukken te praten. Het gesprek wordt geleid door voormalig politicus en voorzitter van het Klimaatberaad Ed Nijpels. Het woord gaat als eerst naar Tea-Yoon Kim, analist van het IEA. In het onlangs verschenen rapport van het IEA wordt duidelijk geschetst waar de vraag naar kritieke metalen ligt. “Offshore en onshore windmolens, zonnepanelen en elektrische auto’s vragen om grote hoeveelheden mineralen”, vertelt Kim. “Ter vergelijking: een elektrische auto vraagt om zes keer zoveel de hoeveelheid kritieke metalen als een traditionele fossiele auto. En een offshore windpark heeft dertien keer meer mineralen nodig dan een energiecentrale die op gas werkt.”
Download de verkenning naar de metaalvraag van het Nederlandse energiesysteem hier.
Afhankelijkheid China
Daarbij komt dat veel van deze mineralen uit slechts een paar landen komen. “Zo’n 75 procent van het mondiale aanbod van grondstoffen als lithium, kobalt en zeldzame metalen, wordt geproduceerd door slechts drie landen”, gaat Kim verder. De grafieken die Kim laat zien maken duidelijk dat China met afstand de grootste producent is van een hoop grondstoffen die overal in de wereld hard nodig zijn.
Een spaarzaam omgaan met grondstoffen wordt steeds crucialer voor de doorontwikkeling van de wereldeconomie. Is een circulaire economie de enige weg vooruit?
Machtspolitiek
Hoe kan het dat hier zo weinig politieke belangstelling voor is, vraagt Nijpels aan zijn tafelgasten. Aangeschoven is Sybren Bosch, onderzoeker van Copper8 en Louise van Schaik, geopolitieke deskundige van Clingendael. “Het probleem lijkt ver weg en niet direct nu relevant voor Nederland, omdat we inkoper zijn”, zegt Bosch. “Maar we hebben hier te maken met klassiek risicomanagement. Als we willen dat de energietransitie niet trager of duurder wordt, moet dit nu op de politieke agenda gezet worden.”
Van Schaik haakt hierop in: “De afhankelijkheid die Europa heeft van China is groot. Tegelijkertijd is China als leverancier ook afhankelijk van onze vraag. De EU is nog steeds de grootste economie en heeft een gemeenschappelijk handelsbeleid. Hierdoor kunnen we best wat druk uitoefenen door eisen te stellen aan duurzame productie.”
Sturen op circulaire economie
Verder denkt Van Schaik dat het een goed idee zou zijn als de EU initiatieven ondersteunt die mijnbouw op het eigen continent mogelijk maken. “Bovendien kunnen we meer onderzoek en ontwikkeling stimuleren naar alternatieven voor zeldzame metalen.”
Bosch denkt dat Nederland beter kan kijken naar het materialenvraagstuk in de energietransitie. “Door te kijken naar ontwerpen die minder materialen vereisen én in te zetten op levensduurverlenging, zorgen we dat er netto minder instroom nodig is.” Ook denkt Bosch dat Nederland nog een andere goede kaart in handen heeft. “We zijn goed in recyclen, maar doen nu nog relatief weinig met recycling van kritieke metalen. Hier zijn nog goede slagen te maken.”
Oproep aan bedrijven
Invest-NL, één van de initiatiefnemers van de verkenning naar de metaalvraag van het Nederlandse energiesysteem, is op zoek naar partijen die een rol kunnen en willen spelen bij de oplossing van de problemen. De organisatie roept deze bedrijven op om zich te melden voor een traject om te verkennen welke ketens er binnen Nederland georganiseerd kunnen worden.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
