De zorgsector moet in 2050 energieneutraal zijn. Steeds meer ziekenhuizen werken tegenwoordig met 'green teams', speciale teams van specialisten die zich bezighouden met het verduurzamen van de zorg. Ze kijken naar welke mogelijkheden er zijn om te recyclen en of er op andere vlakken verbeteringen mogelijk zijn. Met name vanuit de operatiekamers van ziekenhuizen wordt bergen restafval naar de verbrander gebracht. Green teams zoeken naar alternatieven en oplossingen tegen die verspilling. Dat is noodzakelijk omdat ziekenhuizen een hoge CO2-uitstoot hebben. Eén operatie staat, zo hebben zorgverzekeraar VGZ, Radboudumc en PwC Strategy& uitgerekend, gelijk aan 202 kilo uitstoot. De gezondheidszorg is goed voor ruim 7 procent van de landelijke CO2-uitstoot, 13 procent van het grondstoffengebruik en 4 procent van het afval. Er is dus werk aan de winkel. In deze serie nemen we een aantal ontwikkelingen binnen de zorg onder de loep. Vandaag: wat kunnen ziekenhuizen doen aan de hoge impact van narcosegassen op het milieu?
Hoe komt de uitstoot van ziekenhuizen zo hoog?
Ziekenhuizen stoten veel CO2 uit, ongeveer evenveel per jaar als Tata Steel en de NS samen. Energiegebruik is de grootste boosdoener. Voor de verwarming van alle locaties is veel aardgas nodig. Verlichting en zware medische apparatuur zorgen er voor een hoog elektriciteitsverbruik. En ook op het gebied van recycling is er een wereld te winnen. Vroeger was het in een hospitaal de normaalste zaak van de wereld dat operatiedekens werden gewassen en opnieuw gebruikt, maar uit praktische overwegingen schakelden ziekenhuizen jaren terug massaal over op wegwerpproducten.
Tegelijkertijd is er daardoor dus ook veel winst te behalen. Door van het gas af te gaan bijvoorbeeld en te kiezen voor waterpompinstallaties. In combinatie met duurzaam opgewekte elektriciteit van zonnepanelen. En door wegwerpproducten waar mogelijk te vervangen voor recyclebare producten die even hygiënisch en van net zo goede kwaliteit zijn. Uit onderzoek van TNO blijkt dat er op die manier in ziekenhuizen zelfs meer CO2-reductie mogelijk is dan aanvankelijk werd gedacht.
Een operatie van zo'n twee uur heeft een even groot broeikaseffect als een autorit van Nieuwegein naar Parijs. Dat heeft het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht berekend. Dat heeft alles te maken met de gassen die worden gebruikt om een patiënt onder narcose te brengen en te houden. Tijdens de operatie ademt een patiënt sevofluraan en desfluraan in via een beademingsbuisje in de longen. De patiënt neemt het op en ademt vervolgens 99 procent van de gassen weer uit. Die gassen worden afgezogen, anders is het niet veilig voor de mensen die in de OK werken. Vervolgens gaan ze via de schoorsteen van het ziekenhuis de buitenlucht in.
Daar zorgen ze voor een enorme impact op het milieu. "Nadat ze hun werk hebben gedaan komen ze in de buitenlucht terecht en hebben daar een vele malen sterker broeikaseffect dan CO2", zegt Piet de Witte, anesthesioloog van het St. Antonius. "Daar houden ze zonnewarmte vast, wat bijdraagt aan de opwarming van de aarde. Desfluraan is verreweg het meest schadelijk met een broeikaseffect dat bijna 7000 keer sterker is dan CO2."
Er is een alternatief
Maar er is een alternatief beschikbaar, legt hij uit. In het St. Antonius Ziekenhuis wordt nu voornamelijk gewerkt met propofol, een middel dat via een infuus wordt toegediend. Vorig jaar wist het Utrechtse hospitaal het gebruik van narcosegassen met 85 procent te beperken. Een besparing die volgens het ziekenhuis gelijk staat aan de uitstoot van drie miljoen autokilometers of het verbranden van 18.000 bomen.
Propofol is volgens De Witte 'wel wat bewerkelijker dan het gebruik van gassen'. "Maar dat is ruimschoots de moeite waard." Volgens hem heeft propofol geen broeikaseffect en zorgt het daarnaast ook voor minder bijwerkingen voor patiënten dan de traditionele narcose. Het gebruik van propofol in plaats van narcosegas is onderdeel van het project Duurzaam Antonius en de Groene OK. Het ziekenhuis heeft ook een 'green team' waar De Witte deel van uitmaakt.
Het meest schadelijke gas - desfluraan - wordt inmiddels niet meer gebruikt in het Antonius. Helemaal zonder sevofluraan kan de OK nog niet. Dat middel wordt nog zo nu en dan ingezet, bij kinderen en in de hartchirurgie. Als het aan De Witte ligt, wordt het sevofluraan dat nog wordt gebruikt straks afgevangen door een speciale filter, maar het liefst bant hij ze helemaal uit.
Ook in het UMC Amsterdam wordt waar mogelijk gebruik gemaakt van verdoving via een infuus in plaats van met gassen, zegt anesthesioloog Niek Sperna Weiland. "Ik kan kiezen uit verschillende narcosemiddelen, via beademing of intraveneus oftewel via een infuus. Van de narcosemedicatie via beademing komt meer dan 95 procent in de buitenlucht terecht. Het gaat om potentiële broeikasgassen die nauwelijks afbreekbaar zijn. Op de Noord- en Zuidpool worden inmiddels stijgende concentraties narcosegassen gemeten. Ik gebruik daarom als dat kan liever intraveneuze narcosemiddelen.”
Narcosegassen afvangen
In het Bravis ziekenhuis in Roosendaal hebben ze een andere oplossing gevonden voor het probleem. Daar wordt gewerkt met een filter om de schadelijke narcosegassen op te vangen en te recyclen. Anesthesioloog Roland van Wandelen liet eerder weten dat op die manier 220.000 kilo CO2 wordt bespaard per jaar. "De beste manier om narcose te sturen is door een patiënt onder narcose te houden met de gassen sevofluraan en desfluraan", zegt hij. In plaats van dat de uitgeademde gassen in de lucht terecht komen, vangt het Bravis deze af met een speciale filter. Dat gebeurt door de gassen op te vangen in een soort busjes met kokosfilterkorrels erin. Die absorberen het gas, waarna het wordt schoongemaakt en opnieuw als grondstof voor narcosegassen kan worden gebruikt. De jaarlijkse kosten voor deze techniek bedragen 25.000 euro.
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
