Dit ziekenhuis is koploper in de transitie naar circulaire zorg

Wie een korte rondgang maakt in zorgland en vraagt naar de koplopers in duurzaamheid, hoort vaak het Radboudumc vallen. Jos Henderik, milieukundig adviseur bij het Radboudumc, is al een paar jaar nauw betrokken bij de verduurzaming en circulariteit binnen het ziekenhuis. “We hebben vijf jaar geleden ons eerste echte duurzaamheidsplan geschreven: 'UMC Duurzaamheid in de genen'. Als ziekenhuis werken wij vanuit de visie dat je als zorginstelling alles moet doen om te voorkomen dat mensen gezondheidsklachten krijgen door vervuiling en klimaatverandering. Daarom streven wij ernaar om het milieu in onze bedrijfsvoering zoveel mogelijk te ontzien.”

Een van de concrete stappen die het ziekenhuis daarbij heeft gezet, is een nieuw contract met grondstoffenbedrijf SUEZ. Henderik: “Bijna 70 procent van het afval uit ons ziekenhuis wordt nu verbrand. Dat willen we terugbrengen naar maximaal 50 procent, het liefst lager.” Het ziekenhuis wil dat bereiken door minder afval te produceren, beter afval te scheiden, meer te recyclen en afval anders te verwerken. Koffiedik gaat bijvoorbeeld voor een deel als grondstof naar paddenstoelenkwekerijen, maar wordt ook gebruikt in zeep, kaftjes van schriftjes en als brandstofpallets voor kachels. Papier en plastic gingen vroeger bij het restafval, maar worden nu apart ingezameld zodat het gerecycled kan worden. Dat geldt niet alleen voor de publieke ruimtes, maar ook voor de operatiekamers (OK’s).

Restafval scheiden in de zorg

Afval scheiden in de zorg brengt speciale uitdagingen met zich mee. Afval dat mogelijk is blootgesteld aan patiëntcontact kan namelijk niet zomaar worden opgenomen in reguliere afvalstromen. Henderik: “Het scheiden van restmaterialen en de terechte eisen, die in de zorg worden gesteld aan hygiëne, kunnen soms haaks op elkaar staan. Toch proberen we zoveel mogelijk restafval bij de bron te scheiden, waarbij we ook steeds kritisch blijven kijken waar het beter kan. Ook het restafval dat nu overblijft, scannen we. Wat zit er nog in, wat kan er nog uit?” Radboudumc laat deze scan één keer per jaar uitvoeren door SUEZ. Henderik: “Er zit nu bijna geen kunststof, papier en glas meer in het ongescheiden restafval, dus het systeem werkt.”

“Er zit nu bijna geen kunststof, papier en glas meer in het ongescheiden restafval”

Eén van de zaken waar het ziekenhuis zich nu op richt, zijn de piepschuimboxen met (vaak diepgevroren) chemicaliën, die dag in dag uit worden afgeleverd uit het binnen- en buitenland. Henderik: “Die dozen zijn heel licht, maar hebben een groot volume, dus apart afvoeren is duur. Nu belandt het bij het restafval. We zijn aan het kijken of dat anders kan met de koelelementen die in deze dozen zitten en met het piepschuim zelf.”

Lees ook: Blauw op straat, groene ambities: Politie gaat voor circulair

Duurzaamheid op alle vlakken

Henderik merkt als milieudeskundige dat duurzaamheid steeds meer speelt op verschillende niveaus binnen het ziekenhuis. “Ook in de inkoop willen we circulair zijn. We zijn ook bezig met een duurzaamheidstraject voor meubilair en maken goede afspraken rondom het hergebruik van materialen. We hebben op de campus zelfs een eigen kringloopwinkel voor gebruikte tafels, stoelen en kasten. Die worden voor schappelijke prijzen doorverkocht aan studenten.

”Waarom worden plastic, blik en drinkverpakkingen niet apart ingezameld?"

Marye Hendriks, die als key accountmanager zorg bij SUEZ dertien ziekenhuizen en twee UMC´s onder haar beheer heeft, ziet ook dat duurzaamheid in de zorg hoog op de agenda staat. “In steeds meer ziekenhuizen vraagt het personeel zich af waarom plastic, blik en drinkverpakkingen niet apart worden ingezameld, zoals dat ook gebeurt bij andere bedrijven, of zoals mensen dat thuis gewend zijn. Daarom kijken wij in onze proposities hoe we zorginstellingen kunnen helpen met hun milieudoelstellingen.”

Dat werpt vruchten af. Hendriks: “We hebben bij SUEZ een segment ‘Cure Care Education’, om onze kennis op het gebied van afvalverwerking en recycling te bundelen en het specialisme naar een hoger plan te tillen. We werken nu samen met de helft van alle ziekenhuizen in Nederland waaronder vijf academische ziekenhuizen.”

Scheiden op het Radboudumc

Het verhogen van het recyclingpercentage van afval speelt voor bijna alle ziekenhuizen een grote rol. Het gaat om plastic, blik, drinkverpakkingen, GFT, koffiedik, papier, karton, harde kunststoffen en koffiebekers met een PE-laagje, die apart moeten worden ingezameld om omgezet te kunnen worden in bijvoorbeeld toiletpapier en bouwplaten. Maar dat is nog niet alles, zegt Hendrik: “Denk ook aan piepschuim en folie, of OK-instrumenten. De steriele OK-doeken, die worden gebruikt in het Radboudumc, bestaan uit volledig recyclebare stoffen.”

Het apart inzamelen van spullen uit de OK is een behoorlijke uitdaging, vanwege de hygiëne-eisen en de hectiek rondom een operatie. “Op de OK wordt veel gewerkt met wegwerpinstrumenten en samengestelde verpakkingen – plastic en papier aan elkaar – en tijdens het opereren kun je niet afval scheiden. Op dit moment worden deze stromen ook achteraf niet gescheiden. Maar we zijn wel bezig om te kijken hoe we dit kunnen veranderen.”

Omdat medicijnresten in het afvalwater ook een groot duurzaamheidsissue zijn, is SUEZ daarvoor recent een nieuw project gestart. Hendriks: “Ons onderzoek richt zich nu op het apart opvangen van urine van patiënten, die medicijnen ingespoten hebben gekregen. Samen met SUEZ Water bouwen we een speciale filter waarmee ziekenhuizen hun eigen medicijnresten uit het riool kunnen filteren.”

Lees ook: Afvalinzameling gaat tijdens de coronacrisis door, maar recycling staat onder druk

Bewustwording personeel

Op zoveel mogelijk plekken binnen het Radboudumc wordt gewerkt aan bronscheiding, maar volgens Hendriks gebeurt er nog veel meer. “Specifiek ziekenhuisafval (SZA) – alles wat in aanraking is geweest met patiënten, van naalden tot geamputeerde ledematen – moet worden afgevoerd in speciale SZA-vaten. Met SUEZ hebben we een SZA-vat ontwikkeld, dat is gemaakt van 100 procent recyclebaar plastic.” 

"Alles wat in aanraking is geweest met patiënten moet worden afgevoerd"

Dat scheelt enorm in de impact op het milieu. En omdat SZA veruit de duurste afvalstroom is van ziekenhuizen, bekijkt SUEZ of deze duurzamer en goedkoper kan worden afgevoerd. Hendriks: “Als ziekenhuizen grote, zware stromen SZA hebben, dan kijken we hoe dat komt. Gooit men urinezakken vol weg in plaats van leeg? In sommige ziekenhuizen doet men alles in een SZA-vat om infectierisico's te voorkomen, zelfs harde schijven. Dat laatste is niet nodig.”

Bewustwording bij medewerkers is daarom heel belangrijk. SUEZ helpt ziekenhuizen bij de communicatie rondom duurzaamheid en gescheiden ingezameling. Hendriks: “Uiteindelijk zijn het mensen die afval moeten scheiden. Als je duidelijk maakt wat er met afvalstoffen gebeurt, dan gaat het ook echt leven bij de medewerkers. We zijn nu bezig met een bewustwordingscampagne op het Radboudumc en hebben een vitrine gemaakt met producten die gemaakt zijn uit recyclebare stoffen: producten als zeep en schriftjes. En laatst heb ik een paar mensen meegenomen naar een grote sorteerinstallatie van harde kunststoffen in Roosendaal. Als je laat zien hoe zo'n hele duurzaamheidsketen in elkaar steekt, wordt het heel tastbaar.”

Beeld: Adobe Stock