Deze circulaire veiligheidsschoen heeft een positieve voetafdruk

De circulaire schoen van Emma Safety Footwear is gemaakt van materialen die een next-use-application hebben. Dat betekent dat de schoen aan het einde van zijn levensduur uit elkaar wordt gehaald. De grondstoffen en afzonderlijke componenten worden vervolgens hergebruikt voor de productie van verschillende producten, zoals tuinstoelen, schoenlepels, leren tassen en isolatiemateriaal, maar ook voor onderdelen van nieuwe schoenen.

De schoenen krijgen daarnaast een materialenpaspoort en QR-code, waarmee de producent, de afnemer en de drager gegevens over de schoen kunnen opvragen. Zo kunnen ze via de code zien hoe oud de schoenen zijn, welke materialen erin zijn verwerkt en wanneer ze moeten worden vervangen. Daarnaast worden de schoenen na retourname beter herkend voor het ontmantelingsproces. Ook aan de verpakking is gedacht: de veiligheidsschoenen worden verpakt in een circulaire schoenendoos.

“Wij willen een wereld creëren waarin we kunnen blijven bestaan, lopen en werken. Wij willen de volledige cirkel sluiten: van product tot terugname en alles eromheen”, zegt Michel van Dordregt, directeur van Emma Safety Footwear. Aansluitend op die missie lanceerde het bedrijf in oktober zijn nieuwe strategie: The Positive Footprint. Die is in lijn met zijn missie om een positieve voetafdruk achter te laten op het gebied van de drie P’s: people, planet en profit. Met de uiting ‘make me a safety shoe, that makes the earth smile’, wil het bedrijf bovendien een positieve boodschap uitdragen naar zowel externe partijen als interne medewerkers.

“Het circulair maken van die schoenen is een reis, waarin we het steeds beter willen doen”

Arbeidsongeschikt

De strategie past bij de bedrijfsvoering van Emma Safety Footwear, dat al lange tijd inzet op duurzaamheid, met name op duurzame inzetbaarheid van zijn medewerkers. Zo werd het bedrijf in 1931 opgericht als gespecialiseerde schoenenfabriek, waar ex-mijnwerkers van De Nederlandse Staatsmijnen bij arbeidsongeschiktheid alternatief werk vonden. In eerste instantie richtte de fabriek zich op reparaties van stevige en extra ondersteunende schoenen voor mijnwerkers. Later kwam daar ook fabricage bij.

Sinds begin 2013 is het bedrijf geprivatiseerd en opereert het onder de naam Emma Safety Footwear. Via diverse afzet- en distributiekanalen verkoopt de producent wereldwijd zijn schoenen en laarzen aan tal van industrieën, waaronder de logistiek, chemie, bouw, metaal, voeding, automobiel, agricultuur, elektronica, beveiliging en dienstverlening.

Emma heeft op dit moment drie werklocaties: Bunde (sales & marketing), Brunssum (productie) en Kerkrade (logistiek/distributie). In de loop van 2018 ‘verhuizen’ de vestigingen in Bunde en Brunssum naar Kerkrade, waar Emma een perceel van 6 hectare, inclusief een bedrijfspand van ruim 10.000 vierkante meter heeft gekocht.

Circulair assortiment

De aandacht voor duurzame inzetbaarheid heeft de tand des tijds overleefd; circa honderd van de in totaal 170 werknemers zijn mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Circulariteit vormt een recente aanvulling op dit duurzaamheidsbeleid. De missie is een volledig circulair assortiment, ofwel 100 procent gebruik van circulaire materialen. De circulaire schoen die in april 2018 op de markt komt, is volgens Van Dordregt nog maar het begin.

Zo moeten in 2019 alle nieuwe schoenen circulair worden geproduceerd en moeten alle oude niet-circulaire schoenen zijn uitgefaseerd. Realistisch? De directeur denkt van wel. “Wij leveren ongeveer 75 modellen veiligheidsschoenen. Het circulair maken van die schoenen is een reis, waarin we het steeds beter willen doen. De niet volledig circulaire schoenen in ons assortiment zijn nu al 80 tot 85 procent circulair. De komende twee jaar richten we ons dus op die overige 15 procent”, legt Van Dordregt uit.

Om ook het overige deel circulair te maken, neemt de producent zijn volledige productie onder de loep. Zo moeten alle producten van Emma Safety Footwear in de toekomst gemakkelijk uit elkaar te halen zijn. Design for disassembly, ofwel ontwerpen om weer uit elkaar te halen, staat dan ook centraal.

“Dat is wel gek: een veiligheidsschoen moet stevig zijn en mag niet uit elkaar vallen. Nu gaan wij een product maken dat makkelijk uit elkaar kan worden gehaald. Dat betekent dat onze ontwerpers anders moeten gaan denken”, aldus Van Dordregt.

Circulaire materialen

Daarnaast moeten alle materialen die het bedrijf gebruikt een gebruikstoepassing krijgen. Om de juiste materialen te kiezen, worden de huidige materialen in de productieketen van Emma Safety Footwear beoordeeld op circulariteit en waar nodig aangepast of vervangen.

Emma heeft zich bij de beoordeling laten inspireren door diverse circulaire concepten, waaronder dat van Cradle-to-Cradle. Bij de classificatie is nadrukkelijk gekeken naar de effecten voor menselijke gezondheid en het milieu. Waar nodig is de samenstelling van componenten gewijzigd. Ook zijn, in een proces van zo’n twee jaar, voor alle componenten en grondstoffen volgende gebruikstoepassingen bepaald.

De aanpak geldt zowel voor de bestaande collectie als nieuwe modellen. De oude schoenen worden stap voor stap uitgefaseerd en vervangen door deze circulaire schoen. Alle nieuwe modellen zijn per definitie circulair.

Niet duurder

Een hogere prijs voor de circulaire schoenen zou een logisch gevolg zijn in dit proces zijn. Maar dat is precies wat Emma Safety Footwear wil voorkomen. “De nieuwe schoenen mogen niet duurder zijn dan de huidige producten in ons assortiment. Wij vinden het belangrijk genoeg om de stap te maken, dus we zijn bereid om erin te investeren”, legt Van Dordregt uit.

“Het moet ook voor de eindklant interessant zijn om erin te investeren, want alleen dan kunnen we volume creëren. En hoe meer volume we creëren, hoe beter we onze toeleveranciers kunnen meenemen om op termijn betere prijzen te kunnen bieden.”

“Hoe meer volume we creëren, hoe beter we onze toeleveranciers kunnen meenemen”

Retourlogistiek

De circulariteit van de schoenen hangt niet alleen samen met de productie, maar ook met het verdere verloop van de levensduur. Het retour nemen van de producten is dan ook een belangrijk onderdeel van de bedrijfsvoering van Emma Safety Footwear. Dat gaat als volgt: bij de klant worden ‘cages’ (retourkooien) of retourzakken geplaatst, waar werknemers gebruikte werkschoenen en -kleding kunnen in kunnen plaatsen. Ook andere merken dan Emma worden door het bedrijf ingenomen.

Het hele proces van retourlogistiek tot en met recycling organiseert Emma samen met Cofa in Sittard, onderdeel van FBBasic, een bedrijf dat bedrijven helpt bij het ontwikkelen van circulaire producten en concepten. Daar worden de producten door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt gesorteerd. Er wordt gekeken of de producten in aanmerking komen voor een next-use-application.

Voor Emma-schoenen is dat altijd het geval. Producten waarvoor dat niet geldt, worden, als er echt geen andere toepassing denkbaar is, omgezet in brandstof voor onder andere  stadsverwarming.

Bij dit proces komen ook de QR-codes in de schoenen van Emma Safety Footwear van pas. “Als de schoenen terugkomen, worden de codes uitgelezen. Wij kunnen dan tegen een bedrijf zeggen: ‘Van het totaal van 3.000 werknemers heeft maar 30 procent zijn schoenen ingeleverd, je moet er nog even achteraan’. Want het is in principe grondstof die ze niet terugbrengen.”

Grondstoffenrapportage

Het bedrijf hanteert hiervoor wel een inzamelingstarief. Van Dordregt: “Per ingeleverd paar schoenen zit je op een lage prijs, vergelijkbaar met het afvaltarief.  We hebben er wel over nagedacht om dit bedrag in onze kostprijs mee te nemen, maar dat hebben we uiteindelijk niet gedaan. We denken nog na over andere opties. Het is denkbaar dat we bedrijven op termijn gaan belonen als ze de schoenen inleveren, maar dat zijn allemaal aspecten die we nog verder moeten vormgeven.”

Ook krijgen klanten een rapportage. Daarin kunnen ze zien hoeveel schoenen ze hebben besteld, hoeveel ze weer hebben ingeleverd en welke toepassing de grondstoffen van de ingeleverde kleding en schoenen hebben gekregen. De rapportage vermeldt ook hoe lang mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan de betreffende levering hebben gewerkt, en hoeveel water en CO2 door het concept worden vermeden.

“Zijn we uniek met deze aanpak? In ieder geval op dit moment”, zegt Van Dordregt. “Al verbaast het niet als de concurrentie op zekere dag aansluit. We doen ons best om onze voorsprong te behouden.”

Veiligheidsschoenen leasen

Binnen afzienbare tijd wil Van Dordregt een ander verkoopmodel lanceren, waarbij de afnemers de circulaire schoenen niet kopen, maar leasen. Zo kan Emma Safety Footwear de eindklant volledig ontzorgen als het gaat om voetbescherming, met een circulaire veiligheidsschoen. Hij licht alvast een tipje van de sluier op: “Emma zorgt voor het juiste product, de maatvoering, benodigde steunzolen of aanpassingen en onderhoud.”

Dat vergt volgens de directeur wel een andere manier van denken, zowel voor de schoenenproducent zelf als voor de afnemers, distributeurs en eindklanten. Van Dordregt: “Maar we gaan het gewoon doen, want we geloven erin.”