In 2018 startte je het burgerinitiatief Zero Waste Nederland. Wat is het doel van dit initiatief?
“Het uiteindelijke doel van Zero Waste Nederland is een wereld zonder afval. Ons werkgebied is Nederland, maar onze ambitie stopt niet bij de landsgrenzen. Het grootste doel is om afval te elimineren. We kiezen voor preventie, omdat recyclen en opruimen slechts dweilen met de kraan open is. We willen een einde maken aan de wegwerpmaatschappij.”
Ik las dat jullie ook bedrijven en overheden adviseren. Waarom wil je ook die groep bereiken?
“We begonnen met ons te richten op consumentengedrag, ook vanuit mijn achtergrond in de psychologie en individuele gedragsverandering. We realiseerden ons echter al snel dat consumenten goede keuzes wel moeten kúnnen maken, en dat de verantwoordelijkheid niet alleen bij hen ligt. Als consument ben je ook een soort gebonden in een systeem waar overheden, supermarkten en bijvoorbeeld fast fashion-ketens een rol spelen. Het is dus niet eerlijk om alleen naar de consument te wijzen. We moeten op alle niveaus tegelijk werken: bedrijven, consumenten en overheid. Daarnaast is de rol van media ook belangrijk: hoe praten we over duurzaamheid? De woorden die we kiezen zijn belangrijk.”
Wat valt je nu op als je naar het thema duurzaamheid in de media kijkt?
“Er wordt doorgaans geschreven over duurzaamheid in een verlies-frame. Het wordt verbonden aan dingen die we niet meer mogen, aan beperkingen, leuke dingen die we moeten laten. Gelukkig zijn er ook platforms die het anders doen, die juist laten zien dat je met duurzaamheid heel veel kunt winnen. Dat het kan bijdragen aan je gezondheid. Dat je er geld mee bespaart. Dat het je een krachtig gevoel geeft als je bijvoorbeeld je eigen kleding repareert. Dat je creatiever gaat koken. En dat je minder kan gaan werken omdat je minder geld uitgeeft aan nieuwe spullen, omdat het goedkoper is om te lenen en te ruilen. Duurzaamheid is voor mij juist een enorme verrijking geweest.”
Je bent opgeleid als psycholoog. In hoeverre is ons afvalprobleem een gedragsprobleem?
“Ons afvalprobleem is heel sterk gedragsgerelateerd. En tegelijk is het een symptoom van een veel groter systeem. Het gaat over hoe we ons als mensen verhouden tot de natuur en hoe we met grondstoffen omgaan. We zijn heel goed in produceren, maar nadenken over wat er daarna met onze spullen gebeurt doen we nauwelijks. ‘Dat zien we dan wel, of dat lost een ander wel voor ons op’. Ons handelen heeft consequenties voor de toekomst, maar in de keuzes die we in het nu maken zijn we gericht op kortetermijngenot en -gemak, en stellen we onszelf centraal. We hebben veel meer nodig dan afval bestrijden en beach clean-ups. Daarmee lossen we het probleem niet op. We moeten veel meer verantwoordelijkheid nemen voor de consequenties van onze keuzes, niet alleen als consumenten, maar ook als overheid en bedrijven.”
Bij Change Inc. schrijven we regelmatig over innovaties die verbeterde recycling van afval beloven. Hoe kijk jij naar dit soort innovaties?
“Er is de laatste decennia een magisch denken ontstaan over recycling: je stopt een afgedankte shampoofles in een machine en er komt weer een nieuwe shampoofles uit. Dat is helemaal niet hoe het gaat. We recyclen met z’n allen nog steeds heel weinig. We sorteren het plastic en het wordt in een baal geperst. Maar er zijn veel te weinig afnemers van gerecycled plastic en recyclers hebben het zwaar. Er is veel te veel virgin plastic dat spotgoedkoop op de markt gedumpt wordt. En vooralsnog zijn we heel slecht in het verplicht stellen van een vast aandeel gerecycled materiaal in nieuwe producten. Er is dus weinig prikkel om gerecycled plastic te gebruiken, en daarom gebeurt het heel weinig.
Recycling is de laatste oplossing voordat iets de verbrandingsoven ingaat. De oplossing waar ik voor sta, is preventie. Dan krijg je ook heel andere vragen: van hoe kunnen we dit recyclen, naar hoe kunnen we deze afvalstroom in de eerste plaats voorkomen? Neem wegwerp-koffiebekers. We kunnen die inzamelen en recyclen. Misschien. Want ook dat is niet zo simpel met plastic verlijmd in karton. Maar laten we simpelweg de vraag stellen of het ook anders kan? Moeten we niet gewoon een eigen beker meenemen en een vaatwasser aanschaffen?”
Hoe motiveer je anderen om mee te doen met deze beweging?
“Ik probeer altijd de positieve aspecten te benadrukken. Ik heb het niet zo snel over duurzaamheid of klimaat. Ik benader het meer vanuit ‘what’s in it for me’. Iedereen wil een gezonder leven, minder stress, fijne spullen van goede kwaliteit en een opgeruimd huis. Zo hoop ik zoveel mogelijk positieve associaties te leggen. Ik koppel het altijd aan handelingsperspectief. Vanuit mijn achtergrond weet ik dat mensen moedeloos worden als problemen te groot worden gepresenteerd, dus ik probeer altijd met oplossingen te komen, klein en morgen toepasbaar.”
Hoe gaat het met je eigen afvalvrije bestaan? Wat is het moeilijkst gebleken in je zoektocht om afvalvrij te leven?
“Het gaat best aardig. De meeste veranderingen heb ik één keer gemaakt en daar kom ik niet meer van terug. Een goed voorbeeld is menstruatieproducten: ik gebruik nu alleen wasbare en herbruikbare producten, geen wegwerpartikelen meer. Die switch was zo prettig, en bespaarde me zo veel geld, dat ik nooit meer terug wil.
Ik heb mezelf onlangs wel weer chips toegestaan. Lekker, maar helaas niet goed, want de verpakking is niet recyclebaar. En ik ben onlangs verhuisd. Dan moet je weer op zoek naar nieuwe routines om onverpakte producten te vinden. Dat kost wat tijd. Toch lukt het, en de zoektocht vind ik persoonlijk ook leuk.”
Wat raad je anderen aan die willen starten met een leven zonder afval?
“Wat ik vaak zie, bijvoorbeeld bij influencers die proberen een week lang afvalvrij te leven, is dat ze onderschatten hoe veel het is. Afvalvrij leven gaat over álle aspecten van je leven: je eten, cosmetica, schoonmaakmiddelen, kleding, en alles wat je onderweg gebruikt. Het is waanzin om te denken dat je alles tegelijk kunt aanpakken. Als één ding niet lukt, denk je misschien snel dat het hele project mislukt is. Ik heb er zelf acht maanden over gedaan om volledig zero waste te gaan, door stap voor stap alles apart aan te pakken. Pas wanneer één verandering comfortabel aanvoelde en een moeiteloze gewoonte was geworden, ging ik door naar de volgende stap. Het is echt een kwestie van nieuwe gewoontes opbouwen. M’n haar wassen zonder plastic flessen was een project op zich. Maar zodra een nieuwe gewoonte een routine wordt, kun je door naar de volgende. Met elke stap kom je dichter bij het doel.”
Zijn er binnenkort nog campagnes en acties waar we op moeten letten?
“Zero Waste Week Amsterdam komt eraan van 13 tot 19 oktober. We organiseren een week vol activiteiten in de stad, gericht op het in praktijk brengen van zero waste. Er zijn kookworkshops, rondleidingen, en praktische lessen zoals het maken van je eigen lippenbalsem of wasmiddel. Ook gaan we plastic vissen in de grachten en zijn er bijzondere filmvertoningen. Mensen kunnen zich aanmelden, en de meeste activiteiten kosten slechts een paar euro of zijn helemaal gratis. We willen hiermee zoveel mogelijk mensen inspireren om het zelf te ontdekken. Het is een festival, en die feestelijke vibe geven we de deelnemers mee.”
Met wie zou je graag willen samenwerken?
“Een persoon die ik bewonder, is Jessica den Outer, zij kreeg tegelijk met mij een lintje voor haar werk op het gebied van rechten voor de natuur. Ze is een inspiratie, vooral als het gaat om jong vrouwelijk leiderschap. Dit soort leiderschap inspireert me enorm. Daar mogen we wel meer van hebben, en ik ben nieuwsgierig hoe het haar vergaat, en hoe ik haar werk eventueel kracht bij kan zetten.”
Lees ook:
- Changemaker Peter Paul Kleinbussink (Intratuin): ‘Spijt dat ik zo lang heb geluisterd naar de chemische bestrijdingsindustrie’
- Changemaker Daniel Rosen Jacobson (Elysian): ‘Onze vliegtuigen kunnen de helft van de vluchten in 2040 emissievrij maken’
- Changemaker Bas Timmer (Sheltersuit): 'Het beeld dat veel mensen van daklozen hebben klopt niet'
De Changemaker-serie wordt mede mogelijk gemaakt door Vattenfall en Vlerick Business School.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
