Bart van Straten begon in 1997 bij familiebedrijf Van Straten Medical, dat op dat moment groot is in de productie en verkoop van chirurgische instrumenten en andere wegwerpproducten. Daar ziet Van Straten hoeveel materialen werden weggegooid na een operatie: hele containers vol. Vanaf 2011 besluit hij zich samen met zijn broer in te zetten om deze producten circulair te maken, zodat er geen nieuwe grondstoffen nodig zijn. In 2018 lukt het Van Straten, als eerste ter wereld, een sterilisatienet van gerecyclede medische instrumenten te maken. Sindsdien is hij bezig met het maken van meer van dit soort circulaire toepassingen in de zorg.
"Nederland moet op het gebied van duurzaamheid net zo belangrijk worden als het is op het gebied van water"
Visie
“We moeten met behulp van technologische ontwikkelingen omschakelen naar schonere materialen. Nu halen we ijzererts uit de grond, maken er vervolgens in Pakistan een instrument van dat de arts nodig heeft, wordt het naar Nederland gebracht en gooien we het na gebruik weer weg. We verspillen zoveel energie op deze manier, en dat is zonde. Daarnaast kan het niet zo zijn dat we grondstoffen importeren uit Zuid Oost Azië, we moeten bewegen naar ‘urban mining’. Dan gebruiken we grondstoffen uit de directe omgeving. Uit afval dat anders op de afvalhoop belandt. Door het afval opnieuw te bewerken is de milieu-impact minder, wat kan helpen om de klimaatdoelstellingen te bereiken. Want over negen jaar moeten we al, met de onlangs verscherpte EU doelen, 55 procent minder CO2 uitstoten. Dat kan alleen door de aarde te helpen in plaats van haar uit te putten. En dat kunnen we doen door gemotiveerde mensen enthousiast te maken, om te laten zien hoeveel er in een operatiekamer wordt weggegooid, en vervolgens technologie ontwikkelen die het makkelijk maakt om deze producten om te vormen tot een nieuwe grondstof. We worden geholpen door vele partijen die onze doelen ondersteunen, zoals de ziekenhuizen en privéklinieken, maar ook de medische industrie met vestigingen in Nederland. Daarnaast zijn we in gesprek met het Ministerie van Volksgezondheid die de zorg ook graag wil verduurzamen en het RIVM op het gebied van de mondmaskers.
Dat lokale productie voordelen heeft, ondervonden we tijdens de coronapandemie. We kwamen erachter dat een groot deel van de mondmaskers die we tijdens de eerste coronagolf geleverd kregen uit China maar voor een deel bescherming boden, in plaats van de geclaimde 94 procent kwamen er maskers binnen met minder dan 50% bescherming. Zelf hadden we niet voldoende maskers. En je wilt bovendien niet afhankelijk zijn van andere landen voor de productie van deze beschermingsmiddelen, dus besloten we mondmaskers te steriliseren en te hergebruiken, wat natuurlijk ook een enorme milieubesparing oplevert: zo hebben we 75.000 mondkapjes opnieuw gesteriliseerd wat volgens berekeningen een CO2-reductie van 42 procent opleverde.”
Leiderschap
“Duurzame kennis moet je niet voor jezelf houden. Maar helaas worden ook bij het coronavaccin de kennis en patenten niet zomaar gedeeld. Terwijl, als je het opengooit, landen het zelf kunnen maken. Dan ontstaat er geen schaarste. Daarom geloof ik dat we moeten samenwerken met autoriteiten, ziekenhuizen en de wetenschap om verduurzaming voor elkaar te krijgen. En je moet het durven. Een voorbeeld is het Maasstad ziekenhuis waarmee we een proef doen om van hun opgehaalde afval nieuwe producten te maken. Het is ons gelukt om, in samenwerking met Renewi, het gebruikte inpakpapier van de operatiekamer op te halen en te redden van de afvalhoop. Hiervan hebben we een medisch product gemaakt, een nieuwe instrumentopener die tijdens de reiniging van instrumenten op de sterilisatieafdeling instrumenten beter kunnen desinfecteren. Vanuit de TU Delft hebben we de kwaliteit van het omgesmolten materiaal geanalyseerd en geconstateerd dat we bij bepaalde methoden hele goede materiaaleigenschappen behouden. Het Maasstad ziekenhuis, met haar ‘aanpakmentaiteit’, zet dit gerecyclede product weer in, terwijl ziekenhuizen ook kunnen zeggen: het is afval, we houden ons aan de protocollen. Het is daarom ook essentieel dat je in een team opereert met mensen die open-minded zijn.”
Impact
“We hebben inmiddels gezien dat met ons programma ‘Circulair Instrumentbeheer’ duizenden instrumenten en medische optieken in ziekenhuizen konden worden hergebruikt, wat zorgt voor een kostendaling tot wel 75 procent ten opzichte van vervanging. Daarnaast hebben we 75.000 mondmaskers opnieuw gesteriliseerd ten tijde van schaarste. Inmiddels is er een nieuwe richtlijn vanuit de NEN opgesteld, waarmee we echt voorop lopen in de wereld. Onze sterilisatie en testmethoden van mondmasker is ook in vele landen overgenomen. Zo konden ze in Zuid-Afrika worden behoed voor een grote import van mondkapjes die niet deugen en waren er landen, die afhankelijk zijn van leveranciers ver weg, zoals Suriname, die hun mondmaskers konden gaan steriliseren. Deze kennis spreidt zich uit als een olievlek, net zoals vroeger onze kennis over water dat deed. Nederland kan dat ook op het gebied van duurzaamheid. Als we dat aan de wereld kunnen laten zien, is er grote potentie om het op te schalen en verminderen we wereldwijd de milieu-impact.
Op dit moment werken we samen met Renewi door te kijken naar een businessmodel om van afval producten te maken. We zijn begonnen in de zorg, vanwege de extra moeilijkheid omdat het goed gedesinfecteerd moet zijn. Want als je dat kunt recyclen, dan kun je alles recyclen. Dat kan vervolgens makkelijk worden gekopieerd en wereldwijd worden uitgerold: dan staat straks in elk huishouden een ‘afvalbak’ waar je niet weggooit, maar producten mee maakt.
Samen met Tim Horeman, bekend van vele ontwikkelingen op chirurgisch gebied, doe ik onderzoek aan de TU Delft naar circulaire modellen voor duurzame chirurgie en zorg. We willen in die hoedanigheid graag een oproep doen aan de zorg om zoveel mogelijk mee te doen. Kijk kritisch naar je eigen proces, stop met disposables waar het mogelijk is, en laat bijvoorbeeld de leverancier zelf zijn afval ophalen. Denk vooral creatief mee. Samen maken we de zorg duurzamer en Nederland een groene koploper.”
