Wat is biodiversiteit en waarom is het belangrijk?

Biodiversiteit is de verscheidenheid aan planten- en diersoorten op aarde. De kracht van de natuur wordt bepaald door de hoeveelheid èn de diversiteit aan soorten. WWF-directeur Kirsten Schuijt vergelijkt biodiversiteit met een Jenga-toren van gestapelde houten blokjes. "Als je er telkens één blokje uittrekt, kan de toren lang blijven staan. Maar haal één blokje teveel weg en het bouwwerk stort in.”

Neemt de biodiversiteit af?

Net als met de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer is het slecht gesteld met de verscheidenheid aan planten en diersoorten op aarde. Volgens de rode lijst van het IUCN, dat als internationale graadmeter fungeert voor de biodiversiteit op aarde, wordt een miljoen soorten met uitsterven bedreigd. Sinds 1970 zijn populaties vissen, vogels roofdieren, reptielen en amfibieën met 68 procent geslonken. En volgens het IPBES, zeg maar het IPCC van de biodiversiteit, zullen zonder ingrijpende maatregelen de komende decennia tussen de 500.000 en 1 miljoen plant- en diersoorten uitsterven.

Het toenemende verlies aan biodiversiteit is, net als klimaatverandering, toe te rekenen aan menselijk handelen. Te hoge productie en consumptie zorgt voor meer CO2-uitstoot, het bedreigt de gezondheid van mens en milieu en het vernietigt de natuur. De wereldbevolking blijft groeien en neemt steeds meer ruimte in beslag. Door het kappen van bossen, overbevissing van de zeeën en oceanen, en de explosieve groei van steden en de verbindingen daartussen verdwijnen planten en diersoorten. Daarbij komt dat klimaatverandering en de teloorgang van ecosystemen elkaar versterken. Geen van beide problemen zijn op te lossen tenzij ze gezamenlijk worden aangepakt, zo staat in het rapport van het IPBES en het IPCC.

Het verlies aan biodiversiteit is dus een serieus probleem. Volgens het IPBES vormt de ongekend snelle achteruitgang van de biodiversiteit een minstens even grote bedreiging voor de mensheid als de opwarming van de aarde. Want wij zijn in grote mate afhankelijk van de verscheidenheid aan soorten in de natuur. Het speelt een belangrijke rol in onder andere onze menselijke gezondheid, voedselvoorziening, geneeskunde en bescherming tegen klimaatverandering. Meer dan de helft van het globale BBP is op een of andere manier afhankelijk van natuur. Onderzoekers van University of Cambridge pleiten dan ook voor een ingrijpende herziening van de manier waarop overheden economisch succes meten. De natuur moet daar zo snel mogelijk onderdeel van uitmaken.

Biodiversiteit in Nederland

Hoe is het gesteld met de biodiversiteit in Nederland? Ons land is een van de dichtstbevolkte landen ter wereld en het grootste deel van het landoppervlak is zeer productieve landbouwgrond. Op allerlei manieren is de afgelopen 100 jaar geprobeerd de opbrengst van het boerenland te verhogen, zoals het droog maken van natte gebieden voor de teelt en het gebruik van kunstmest, met alle gevolgen van dien voor planten en diersoorten. Ook de groeiende bevolking en bijbehorende verstedelijking, vervuiling en overbevissing waren niet bevorderlijk voor de biodiversiteit. Volgens de Universiteit van Wageningen is er in ons land weinig of geen gebied dat ongerept kan worden genoemd, en zijn bijna 40% van de soorten in Nederland waarvoor een Rode Lijst is opgesteld in hun voortbestaan bedreigd.

Ook de (Nederlandse) beleggers zien het belang van biodiversiteit in

Kunnen we het verlies van biodiversiteit ongedaan maken?

Hoewel de achteruitgang van de natuur met een ongekende snelheid plaatsvindt, is het nog niet te laat om de neerwaartse spiraal te keren. Maar dat kan, volgens de deskundigen van het IPBES, alleen als er actie wordt ondernomen, zowel lokaal als mondiaal. Belangrijk daarbij is dat we kijken naar maatregelen die én positief zijn voor de biodiversiteit én bijdragen aan CO2-reductie. Want de natuur doet al veel om klimaatverandering tegen te gaan. Onderzoekers schatten dat bijna 50 procent van de CO2 die mensen produceren wordt opgenomen door land en oceanen. Om te beginnen moet daarom voorkomen worden dat ecosystemen met een veelheid aan soorten die veel CO2 opnemen, verder aftakelen of verloren gaan. Zowel op land als in de oceanen.

En dat niet alleen; verdwenen ecosystemen moeten in ere worden hersteld. Volgens de onderzoekers is dat een van de goedkoopste manieren om klimaatverandering tegen te gaan. Daarnaast moet land- en bosbouw verduurzamen. Door het verbeteren van landbouwmethodes, bodembeheer en verminderen van kunstmestgebruik kan jaarlijks 3 tot 6 gigaton CO2 uitstoot vermeden worden. Op dit moment is 15 procent van het landoppervlak en 7,5 procent van de oceaan beschermd gebied. Om de aarde bewoonbaar te houden en te zorgen voor een zelfvoorzienende biodiversiteit en een goede kwaliteit van leven zullen we volgens het IPBES 30 tot 50 procent van al het land en oceaanoppervlak moeten beschermen.

Maatregelen die schadelijk zijn voor de biodiversiteit moeten worden afgeschaft. Denk aan subsidies die ontbossing, overbemesting en overbevissing in de hand werken. Ook moeten we – vooral in de rijke landen – onze consumptiepatronen aanpassen, minder weggooien en meer plantaardig eten. Alleen dan is de biodiversiteit, die zo belangrijk is voor het leven op aarde, op een gezond niveau te houden.

Wil je met je bedrijf iets doen om biodiversiteit te redden? Lees hier hoe dat kan

Liever kijken dan lezen? Koninklijke Van Wijhe Verf maakte een mooie animatievideo waarin het belang van biodiversiteit helder wordt uitgelegd.