Waarom teruglopende biodiversiteit heel gevaarlijk is voor het bedrijfsleven

De biodiversiteitscrisis was decennialang een onderbelicht probleem. En dat terwijl het rapport 'Grenzen aan de groei' van de Club van Rome er in 1972 al voor waarschuwde. Schouwenberg merkte zelf ook dat het probleem lange tijd niet op de agenda stond. Toen hij veertien jaar geleden in dienst trad bij Arcadis was het bijvoorbeeld niet vanzelfsprekend om ecologen vanaf de start bij projecten te betrekken.

Nu is dat wel anders. Bij Arcadis is het niet meer dan logisch om de kennis en expertise van ecologen te benutten. En wereldwijd staat het biodiversiteitsprobleem eindelijk op de kaart. “Dat is goed nieuws”, aldus Schouwenberg. “Maar nu is het tijd voor actie. De tijd dringt.”

Biodiversiteit op de agenda

Schouwenberg staat aan het hoofd van de adviesgroep natuur & biodiversiteit bij Arcadis. In zijn groep werken vijftig ecologen aan projecten rondom (onder andere) natuurherstel, -beheer en -ontwikkeling, natuur in de gebouwde omgeving en verbetering van biodiversiteit. De laatste jaren ziet hij tot zijn opluchting een positieve ontwikkeling wat betreft dit onderwerp. “Op de COP26 in Glasgow zag je de urgentie bijvoorbeeld; overheden benadrukken dat er iets moet gebeuren. Maar ook steeds meer bedrijven willen weten wat hun negatieve impact op biodiversiteit is en hoe ze die kunnen beperken of zelfs ombuigen naar positieve impact.”

Dat is goed nieuws, want de teruglopende biodiversiteit is een gigantisch probleem. Een recent onderzoek van de Universiteit van Hawaï wees uit dat 7,5 tot 13 procent van alle diersoorten op aarde in de afgelopen vijfhonderd jaar is uitgestorven. Ruim veertig procent van alle insecten wordt daarnaast met uitsterven bedreigd. Daarmee is de zesde uitstervingsgolf officieel begonnen, stelden de betrokken onderzoekers. En het is de eerste uitstervingsgolf die wordt veroorzaakt door menselijk handelen.

Bedreiging voor het bedrijfsleven

Dat is niet alleen slecht nieuws voor bedreigde diersoorten en het milieu, maar ook voor de mens. Schouwenberg: “Wij zijn heel erg afhankelijk van natuurlijke bronnen. Denk aan voedsel, aan medicijnen. Ongeveer driekwart van alle gewassen heeft bestuivende insecten nodig. Als die verdwijnen, hebben we een groot probleem.”

Ook bedrijven maken zich daar zorgen over, merkt hij. En terecht: “Het bedrijfsleven is immers óók heel afhankelijk van natuurlijke hulpbronnen en grondstoffen. En als die verdwijnen, heeft dat bedrijfseconomische gevolgen. Ik zie de biodiversiteitscrisis als de grootste bedreiging voor het bedrijfsleven, groter dan klimaatverandering. Het bedrijfsleven heeft dan ook grote belangen bij het beschermen van natuur en biodiversiteit.”

Tekst gaat verder onder de afbeelding.

Tijd voor actie

Dat bewustzijn is er nu. De intrinsieke motivatie om ermee aan de slag te gaan ook. Maar wat Schouwenberg vooralsnog mist, is actie. “Er gebeurt wel wat, hoor. In Europa hebben we bijvoorbeeld de Green Deal Biodiversiteit. Daar komt de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) straks bij. Die verplicht bedrijven vanaf 2024 om te rapporteren over hun duurzaamheidsbeleid en -prestaties. Biodiversiteit wordt daar ook onderdeel van.”

Dergelijke wetgeving is een stap in de goede richting, vervolgt hij: “Overheden moeten toch het voortouw nemen en het speelveld bepalen. Dat gebeurt over het algemeen nog te weinig, maar dit is er wel een goed voorbeeld van. Zo’n CSDR-richtlijn zet bedrijven aan het denken en zorgt ervoor dat ze eerder met verduurzaming aan de slag gaan.”

Lees ook: Wat is biodiversiteit en waarom is het belangrijk?

Impact inzichtelijk maken

Maar aan de slag gaan met biodiversiteit is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Hoe pak je dat aan als bedrijf? Volgens Schouwenberg is stap één het inzichtelijk maken van je impact op biodiversiteit. En dát begint met het stellen van de juiste vragen. Waar komen je grondstoffen vandaan? Hoe worden die gewonnen? Wat verdwijnt er fysiek aan natuur door de keten(s) waar je deel van uitmaakt? En hebben je processen bijvoorbeeld impact op de kwaliteit van grondwater? “Als je dergelijke zaken in kaart brengt, kun je er vervolgens een visie en doelstellingen op formuleren”, aldus Schouwenberg.

Nature-based solutions

Als je impact eenmaal inzichtelijk is, kun je overgaan tot actie. Een veelgebruikte term als het gaat om biodiversiteit is nature-based solutions. Het is (net als bijvoorbeeld de circulaire economie) een containerbegrip aan het worden, maar Schouwenberg definieert het als het gebruiken van natuur en landschap om negatieve impact op de natuur te voorkomen. “Denk bijvoorbeeld aan het voorkomen van wateroverlast. Dat kun je doen door dijken oneindig te blijven verhogen, maar je kunt er ook voor kiezen om rivieren meer te laten meanderen. Of denk aan het bebossen en beplanten van hellingen, zodat water minder gemakkelijk wegstroomt.”

De mooiste oplossingen zijn volgens Schouwenberg die maatregelen waarbij klimaatverandering en biodiversiteit integraal worden aangepakt. “Een mooi voorbeeld vind ik de aanleg van mangrovebossen. Die beschermen de kust én nemen veel CO2 op. Maar denk ook dichter bij huis aan het vergroenen van steden en bedrijventerreinen. En de aanleg van bossen, waarbij biodiversiteit voorop staat (en monoculturen worden vermeden).”

Kennis van ecologen

Voor bedrijven die op zoek zijn naar passende oplossingen, is de kennis en expertise van ecologen onmisbaar, stelt Schouwenberg. “Betrek hen aan de voorkant bij je projecten, dat levert echt meerwaarde op. Ze kunnen helpen processen gemakkelijker te maken, zoals het verkrijgen van de juiste vergunningen, én een positieve bijdrage te leveren aan biodiversiteitsherstel.”

Monitoren en meten

Vervolgens is het belangrijk om de maatregelen die je treft ook te monitoren en meten. Maar daar ligt nog wel een uitdaging, aldus Schouwenberg. Want hoe meet je jouw impact op biodiversiteit eigenlijk? “Daar zijn verschillende methodes voor in ontwikkeling. Er zijn ook al wel datasets beschikbaar, maar die moeten vaak nog afgestemd worden op bedrijfsspecifieke processen. Dat blijft elke keer weer een uitdaging.”

Als een diersoort eenmaal uitgestorven is…

Maar ondanks de uitdagingen is belangrijk dat bedrijven zo snel mogelijk met biodiversiteit aan de slag gaan, benadrukt Schouwenberg. Ze spelen namelijk een belangrijke rol in het keren van het tij. “Tot en met 2030 moet de dalende biodiversiteit afgeremd zijn, stellen de Verenigde Naties. En in 2050 moeten we het volledig hersteld hebben. Dat is in de praktijk misschien niet helemaal haalbaar, maar het is belangrijk om een ambitieuze stip op de horizon te zetten. Het geeft de urgentie aan.”

Want die urgentie is er, benadrukt hij: “We moeten nu iets gaan doen, anders zijn we te laat. Als een soort eenmaal is uitgestorven, komt die ook echt niet meer terug.”

Lees ook: Kraakhelder: zonder biodiversiteit hebben we geen Spa water