Daarvoor waarschuwt Johan Vollenbroek van milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB). Door het loslaten van de stikstofdoelen zullen ook klimaatprojecten stil komen te liggen, zodat Nederland zijn klimaatdoelstelling voor 2030 niet gaat halen, voorspelt hij. In zijn visie moet Nederland zijn doelen voor de halvering van de stikstofuitstoot juist niet opschuiven naar 2035, maar naar voren halen. "Want de huidige deadline van 2030 is voor de natuur eigenlijk al te laat", stelt hij.
Rechtszaken gewonnen
Vollenbroek spant al jaren rechtszaken aan tegen milieu- en natuurvergunningen voor bedrijven, boeren en andere projecten die volgens hem de natuur aantasten. De meeste zaken wint hij, als ze uiteindelijk voor de Raad van State komen. Zijn bekendste overwinning was in mei 2019 toen de hoogste rechter het Programma Aanpak Stikstof (PAS) van het kabinet van tafel veegde. Vanaf dat moment mocht er niets meer gebouwd worden dat tot extra stikstofuitstoot zou leiden en ging het land op slot. Het geitenpaadje waarmee de regering woningen en andere projecten toch wilde laten bouwen, sneuvelde vorig jaar november. Met die bouwvrijstelling werd de stikstof die tijdens de bouw zelf vrijkwam niet meegerekend bij het afgeven van vergunningen. Ook dat keurde de Raad van State af.
Beleid ter discussie
Volgens MOB is en blijft een halvering van de veestapel, in combinatie met halvering van de stikstofuitstoot van mobiliteit en industrie, de enige realistische uitweg uit de natuurcrisis. Zonder drastische ingreep in de veestapel dreigt een economische crisis voor alle sectoren. Die maatregel betekent in de praktijk vrijwillige of gedwongen uitkoop van boeren. Die kwamen daar de afgelopen jaren tegen in opstand. Ze blokkeerden wegen en bedreigden politici. Bij de afgelopen verkiezingen voor Provinciale Staten (indirect ook voor de Eerste Kamer) en waterschappen boekte de BoerBurgerBeweging een historische overwinning. In elke provincie behaalde de partij de meeste stemmen en zo komt ze straks met 17 zetels in de Eerste Kamer. Dat zorgde ervoor dat partijen als CDA en VVD vraagtekens zijn gaan zetten bij het huidige stikstofbeleid en de gestelde deadline van 2030.
Keuzes maken
Volgens Vollenbroek is versoepeling volgens Europese en Nederlandse wetten en regels onmogelijk. “De politieke realiteit mag dan zijn veranderd. De ecologische en juridische realiteit veranderen niet door de uitslag van de verkiezingen. Je kunt niet aan de ene kant woningen willen bouwen en aan de andere kant geen boeren uitkopen. Je moet keuzes maken”, stelt hij. Als het beleid wordt aangepast zal MOB weer rechtszaken aanspannen tegen elke vergunning en waarschijnlijk ook winnen.
100 miljard schade
Daardoor gaat het land op slot en zullen er geen 900.000 woningen worden gebouwd, zoals het kabinet wil. De economische schade die experts in het FD tot nu toe al op 28 miljard euro schatten, zal met dezelfde rekenmethode fors oplopen. De inschatting is dat een bouwstop ongeveer 1 procent van het Nederlandse BBP kost: dat is rond de 9 miljard per jaar. Dus over tien jaar bijna 100 miljard euro.
Een reductie van de uitstoot met 50 procent in alle sectoren op zeer korte termijn is noodzakelijk om dit doemscenario te voorkomen. Die waarschuwing van MOB kreeg tot nu toe weinig aandacht in de media. Net als in 2019 na de beruchte Raad van State-uitspraak. “Toen was er in het begin ook weinig aandacht voor en werd er nauwelijks op gereageerd”, zegt hij. “Later barstte de storm pas los.” Hij denkt dat dit nu weer het geval zal zijn als partijen er achter komen dat wat BBB en dus veel kiezers willen, wettelijk gezien helemaal niet kan. Dat herhaalde Eurocommissaris Frans Timmermans deze week nog eens toen hij BBB-leider Caroline van der Plas uitnodigde om te praten over het stikstofbeleid. Hij zou haar nog eens de wet uitleggen, liet hij in de media weten.
Geen tijd voor reactie
Change Inc. vroeg de Tweede Kamerfractie van de BBB om een reactie op de waarschuwing van Vollenbroek. Daar had de partij geen tijd voor. Sinds de verkiezingen komen er zoveel mails, vragen en telefoontjes binnen dat de fractieleden en medewerkers geen tijd hebben om die allemaal te lezen of te beantwoorden, laat beleidsmedewerkster Henny Verhoeven na twee dagen wachten weten. Wel verwijst ze naar de initiatiefnota die BBB en JA21 samen hebben opgesteld om het land uit de stikstofcrisis te loodsen. Daarin pleiten de partijen onder meer voor het aanpassen van de meetwaarden en rekenmethodes voor stikstof, het verlagen van drempelwaarden voor de uitstoot en voor nader onderzoek met databanken. Dat moet duidelijk maken of de natuur wel zoveel te lijden heeft van stikstof, zoals nu wordt beweerd. Eerder al pleitte de BBB voor een strengere aanpak van andere stikstof-uitstoters, zoals industrie en luchtverkeer.
Natuur gaat achteruit
Dat laatste onderschrijft Vollenbroek. De andere punten niet. Hij verwijst naar wetenschappelijk onderzoek, dat onderzoekscentrum B-Ware uitvoerde in opdracht van milieu- en natuurorganisaties als Greenpeace. Daaruit blijkt dat de staat van bijna alle soorten natuur in Nederland slecht tot matig is, dat de stikstofwaarden sinds 2018 bijna overal worden overschreden en dat meer dan de helft van de natuurgebieden daar niet of nauwelijks meer van kan herstellen. “Dit is gewoon wetenschappelijk onderzoek dat alle bestaande onderzoeken op een rij heeft gezet. Dan zie je dat de meeste natuur rood kleurt”, aldus Vollenbroek.
Vergunningen stilgelegd
In de provincie Noord-Brabant laten vijftien natuurdoelanalyses van de Natura 2000-gebieden zien hoe slecht het met de natuur daar is gesteld. Daardoor liggen alle procedures voor vergunningen met stikstofeffecten stil en worden economie, boeren en bouw zwaar geraakt. Binnenkort komen ook andere provincies met hun natuurdoelanalyses. Dit bewijst volgens Vollenbroek dat de Wet stikstofreductie en natuurverbetering (Wsn) van 2021 ernstig tekortschiet en op een groot aantal punten moet worden aangescherpt en verduidelijkt. Anders zal de rechter weer heel veel projecten stilleggen. De BBB ontkent dat dit gaat gebeuren, betwijfelt of het wel zo slecht gaat met de natuur en ontkent dat de boeren daarvan de oorzaken zijn. Sowieso moet de deadline voor de halvering van de uitstoot vijf jaar opschuiven naar 2035. Of dat haalbaar is en of die plannen dankzij Vollenbroek wederom sneuvelen in de rechtbank zal de komende maanden duidelijk worden.
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
