Stikstofproblematiek, biodiversiteitsverlies, verbranding van Amazonebossen - de kranten staan vol met negatief nieuws over de landbouwsector. Dat betekent niet dat de landbouwsector de afgelopen jaren stil heeft gezeten. Zo daalden de stikstof- en fosfaatoverschotten in de Nederlandse landbouwsector tussen 1990 en 2017 met respectievelijk 32 en 94 procent.
Ondanks de goede stappen van de landbouwsector, zijn we nog ver verwijderd van een duurzaam landbouwsysteem. Simpel gezegd: de opgave is te groot en de impact is tot nu toe te klein. Dat vraagt om nog meer en grootschaligere verandering. Daar zijn investeringen voor nodig, maar als het gaat om innovatie of financiering van kleine spelers zijn de risico’s te groot of de bedragen te gering. Daar kan blended finance een uitkomst bieden.
Wat is blended finance?
Blended finance is de combinatie van geld van verschillende investeerders. Het geld moet een bepaalde impact creëren. Het kan bijvoorbeeld gaan om geld van de Nederlandse overheid en geld van een bank. Eén van de partijen is altijd publiek. “Die publieke partij moet impact creëren. Daarom kunnen zij publiek geld inzetten," zegt Agnes Johan, hoofd van het vierkoppige blended finance team bij Rabobank.
"Per definitie zijn alle deals die wij als blended finance team doen transacties die positieve impact creëren. Dat moet, anders kunnen we daar nooit overheidsgeld voor gebruiken.” Het kan zowel om sociale- als milieu-impact gaan. Soms storten de partijen geld in een gezamenlijk fonds, maar dat is niet noodzakelijk.
'Schaal is echt ‘key’ in de landbouwsector'
Sinds 2017 heeft Rabobank een blended finance team. “De meerwaarde is dat je met blended finance dingen kan financieren die normaal gesproken niet haalbaar zouden zijn voor een commerciële bank”, vertelt Johan. De bank kan of mag sommige investeringen namelijk niet doen. Een investering met een te hoog risico, zoals een leninn met een (te) lange looptijd, mag bijvoorbeeld niet. Daarnaast denkt Johan dat Rabobank specifiek een belangrijke rol kan spelen. “Wij zijn een grote food- en agrarische bank en hebben een veel groter netwerk, waardoor we op veel grotere schaal kunnen investeren. Schaal is een van de belangrijkste dingen in de landbouwsector.”
Rabobank is wereldwijd één van de grootste financiers van de agrifoodsector. In totaal gaat het om tientallen miljarden aan financieringen. “Het is voor ons van strategisch belang om de transitie naar duurzame productiemethoden in de landbouwsector voor elkaar te krijgen.”
Investeren in herbebossing
Een voorbeeld van blended finance is het AGRI3 fonds. Dat is een initiatief van Rabobank, UN Environment, ontwikkelingsbank FMO en Initiatief Duurzame Handel (IDH). Dit fonds wil onder andere investeringen in herbebossing mogelijk maken voor boeren. Herbebossing kost namelijk geld, maar levert geen extra opbrengsten op. In sommige landen zijn boeren verplicht om een bepaald deel van hun land te herbebossen en de kosten te dragen.
Door een blended finance-constructie is het mogelijk om een lening (bijvoorbeeld voor herbossing) met een langere looptijd aan te bieden, zodat boeren meer flexibiliteit krijgen om de lening terug te betalen.
Voor Rabobank is het aanbieden van zulke langlopende leningen te risicovol. Door de blended finance-constructie kan Rabobank het risico voor de eerste jaren dragen. Het AGRI3 fonds kan het risico nemen over de laatste jaren van de lening.
Kleine boeren financieren
Een ander voorbeeld is de Neumann Coffee Smallholder livelyhood facility. Neumann Kaffee Gruppe (NKG) is klant bij Rabobank en zag dat de hele kleine koffieboeren die zijn koffie leveren geen toegang hebben tot financiering. Financiering die ze wel nodig hebben.
Het bedrijf vroeg daarom of zijn banken (ABN Amro en Rabobank) een financieringsstructuur op konden zetten die deze voorfinanciering van boeren mogelijk maakt en waarbij het risico niet alleen bij NKG bleef. De banken zagen hier aanvankelijk geen brood in; het bedrag was te hoog en het risico van financiering van kleine boeren te groot. Een blended finance-constructie bood uitkomst. “We hebben binnen de ‘wholesale bank’ voor het eerst risico genomen op een portefeuille met heel kleine boeren.”
NKG wil het financieringsprogramma in meerdere landen uitrollen. Te beginnen met Mexico en Oeganda, kort daarna gevolgd door Kenia. Vervolgens zijn de laatste zes landen aan de beurt: Honduras, Colombia, Peru, Indonesië, India en Vietnam. De inzet op meerdere landen maakt het risico kleiner. “Als er ook maar één mislukte oogst is, dan is waarschijnlijk je hele portefeuille weg”, legt Johan het risico van financiering van kleine boeren in één land uit.
Lees ook: Hoe stapeling van financieringen biodiversiteit interessant maakt voor boeren
Gespreide risico's
Via de blended finance-constructie worden risico’s verspreid over vier partijen: koffiehandelaar NKG, het IDH, het bureau voor internationale ontwikkeling van de Verenigde Staten USAID en de commerciële banken Rabobank, ABN AMRO en BNP Paribas. De financiering is beschikbaar voor investeringen in de koffieplantages, bijvoorbeeld voor werkkapitaal, maar ook voor investeringen in het herplanten van plantages.
Ook is er een klein deel beschikbaar voor sociale leningen, zoals geld om schoolkosten te betalen of voor de bekostiging van medische noodgevallen. Met die leningen verbeteren de leefomstandigheden van boeren en hun gemeenschappen. “Ik denk dat het een beweging is die je misschien wel meer en meer zal gaan zien”, zegt Johan.
Impact meten
Blended finance levert ook een aantal uitdagingen op. Voor de publiek-private fondsen is het cruciaal dat er impact gegenereerd wordt. Daarom is de vraag of de investeringen de gewenste impact opleveren cruciaal. “Je moet heel zeker weten dat de impact die je creëert ook echte impact is. Hoe meet je dat? Hoe weet je bijvoorbeeld zeker dat die bomen worden geplant en blijven staan? Of dat druppelirrigatie, een waterbesparende vorm van bewatering, daadwerkelijk de beste oplossing is?”
'Je moet heel zeker weten dat de impact die je creëert ook echte impact is'
Als dit niet goed wordt gemeten of vastgelegd, is er een kans dat de investering gezien wordt als greenwashing. Dit levert reputatieschade op voor klant en alle betrokken financieringspartijen.
Standaarden ontwikkelen
Maar impact meten en monitoren kost tijd en geld. Die tijd en kosten om de investeringen te monitoren moeten in verhouding staan tot de opbrengsten. Johan verwacht dat innovatie, zoals het gebruik van geo-data, de kosten voor monitoring kan verminderen.
Daarnaast is de ontwikkeling van standaarden een belangrijke vervolgstap. “Hoe zetten we dit soort deals het beste op? Hoe werken we het beste samen met allerlei verschillende fondsmanagers? Wat voor impact willen zij zien en gemeten hebben? En hoe meten we dat? Daar zijn eigenlijk nog helemaal geen standaarden voor, om dat op grote schaal uit te rollen.”
Blended finance: het nieuwe normaal?
Blended finance is alleen bedoeld voor de meest vooruitstrevende projecten, benadrukt Johan. Projecten die de meeste impact opleveren en die zonder deze constructie niet financierbaar zijn. “‘Wanneer kan je blended finance inzetten om ervoor te zorgen dat je deze deal kan doen en wanneer ben je de commerciële bank aan het ondersteunen, terwijl die het eigenlijk zelf wel kan?’ Dat is altijd de eerste discussie die wij hebben met de fondsmanagers. Waarom kun je het eigenlijk niet zelf?”
Wanneer Rabobank voldoende track-record heeft opgebouwd met een bepaald soort financiering, dan zou dat voldoende comfort geven om de risicodeling met een impact fonds te kunnen verlagen, vindt Johan. Op die manier is blended finance een instrument om verder te kunnen blijven kijken, waarbij het er steeds om draait om meer impactvolle transacties te doen.
Blended finance is ingewikkeld
De complexiteit maakt dit soort transacties ingewikkeld voor haar commerciële collega’s, merkt Johan. Zo duurt het in vergelijking met de standaard investeringsopdrachten relatief lang voordat de deal rond is. Bovendien is het meten van de impact lastiger. Dat zijn een paar redenen voor de oprichting van het blended finance team: “Om zo veel mogelijk support te geven.”
De oprichting van het team moet ervoor zorgen dat de commerciële collega’s zich comfortabel voelen om het gesprek met klanten aan te gaan over transacties die een positieve impact genereren. Maar ook om binnen de bank de bouwstenen te creëren waardoor blended finance deals passen binnen de systematiek en regelgeving rondom risico. En tot slot om met fondsmanagers te werken aan standaardiseren van impactmeting. Op die manier kan blended finance een belangrijkere rol gaan spelen binnen de bank. “Wij vinden het belangrijk dat het mainstream wordt.”
Lees ook: Van agrobosbouw tot lab-landbouw: De potentie van nieuwe productiesystemen
Afbeeldingen: Adobe Stock
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
