De hazelnootproductie is volgens de Financial Times aangewakkerd door Nutellaproducent Ferrero. Het is wereldwijd een van de grootste afnemers van hazelnoten: volgens de BBC koopt Ferrero elk jaar een kwart van het wereldwijde aanbod aan hazelnoten op, om in de chocoladepasta te verwerken. In 2018 lanceerde het bedrijf, in samenwerking met landbouwplantages, het Progetto Nocciola Italia-plan: een aanpak om hazelnootplantages in Italië uit te breiden tot 90,000 hectare om aan 30 procent van de vraag te voldoen, zodat de pasta meer lokaal geproduceerd wordt. Zo is Italië minder afhankelijk van de hazelnootplantages in Turkije, waar het gros van de noten vandaan komt.
Maar het lokaal produceren gaat ten koste van de biodiversiteit, zo klagen de Italiaanse boeren in de regio. "Als we hiermee doorgaan, veranderen we in een woestijn", zegt boer Giulio Andreott tegen de Financial Times.
Vignanello, een plaatsje boven Rome, is het hart van de Italiaanse hazelnootproductie. Zo’n 43 procent van de landbouwgrond is hier gereserveerd voor hazelnootboomgaarden, waarvan het grootste deel wordt gebruikt voor in de Nutella. De noten worden al duizenden jaren verbouwd, en hebben een positieve impact gehad op de economie in de jaren zestig. Toch is er een keerzijde: wijn- en olijfgaarden maken plaats voor hazelnootbomen, waarbij eindeloze rijen jonge boompjes de monocultuur typeren. “De technologie voor voedselproductie moet over een andere boeg, zodat we gebruik kunnen maken van de voordelen van gewassendiversiteit”, zegt Wijnand Sukkel, onderzoeker AgroEcologie aan de Wageningen University and Research (WUR).
Wat is een monocultuur?
In een monocultuur wordt er op een stuk grond slechts één soort gewas verbouwd. Bekende monoculturen van meerjarige gewassen zijn oliepalm, thee, bananen en akkerbouwgewassen die we in Nederland veel verbouwen zoals suikerbieten, aardappels en granen. Maar ook steeds meer hazelnootplantages in Italië beginnen op een monocultuur te lijken. “Economisch gezien zijn monoculturen logisch: als een boer tien hectare grond heeft wil hij zij zo veel mogelijk daarvan benutten voor zijn opbrengst”, zegt Sukkel. “Toch weten we inmiddels dat monoculturen op allerlei manieren een negatieve impact hebben op het milieu.”
Sukkel vergelijkt de impact van een monocultuur met het coronavirus: “Als er bij mensen een ziekte ontstaat waar iedereen gevoelig voor is, dan verspreidt die ziekte zich ontzettend snel. Tenzij je er iets tussen zet, denk in dit geval aan de anderhalve-meterregel. Bij planten is het precies hetzelfde. In een monocultuur heb je een stuk land met alleen maar dezelfde soort planten. Zorg je voor diversiteit in het landschap, dan verspreiden ziektes en plagen een stuk minder snel.”
Diversiteit zorgt voor stabiliteit
Een andere truc om ziektes en plagen te voorkomen is het gebruik van bestrijdingsmiddelen, maar ook die laten steeds vaker hun keerzijden zien. Zo komen steeds vaker giftige bestrijdingsmiddelen in het milieu terecht komen. “Daarom dachten we: kunnen we niet meer gebruik maken van diversiteit?”, zegt onderzoeker Sukkel. Door verschillende soorten gewassen te verbouwen op een stuk grond maak je de kans op verspreiding van ziektes kleiner. “In een monocultuur staan hazelnootbomen in rijen vlak op elkaar, terwijl het eigenlijk een openbosrandplant is. De hazelnootboom doet het daarom uitstekend in een agroforestry”, zegt Sukkel.
In een agroforestry worden bomen afgewisseld met akkerbouw, landbouw of veeteelt. “Naast het beperken van ziektes zorgt een agroforestry ook voor betere resource efficiency”, zegt Sukkel. Zo gaan de verschillende gewassen anders om met licht, water en voedingsstoffen. “Zo heeft de één diepe wortels en maakt gebruik van veel water terwijl de ander schaduw biedt aan bijvoorbeeld vee. Ze vullen elkaar aan.”
"Juist de mengteelt zorgt ervoor dat gewassen stabieler en weerbaarder zijn"
Wijnand Sukkel, onderzoeker AgroEcologie aan de WUR
Ook het microklimaat zou in een gemengd gewas beter tot zijn recht komen. “In het algemeen zie je dat door klimaatverandering de temperatuur toeneemt en extreme weersomstandigheden vaker voorkomen.” In een agroforestry kunnen bomen tijdens een hittegolf voor verkoeling zorgen, en tijdens een regenbui kunnen ze langzaam het water opvangen en doorlaten waardoor een gewas niet blank staat. “Die omstandigheden komen steeds vaker voor en juist de mengteelt zorgt ervoor dat gewassen stabieler en weerbaarder zijn”, legt Sukkel uit.
Uitdagingen voor efficiëntie
Voor de monocultuur aan hazelnootbomen die in Italië ontstaat ziet Sukkel in ieder geval één goede optie. “Het mengen van gewassen is ontzettend belangrijk voor een gezonde bodem en biodiversiteit.” Toch zijn er nog veel uitdagingen voor mengteelt. “Hoe meer je mengt, hoe lastiger het is om het proces ook arbeids-technisch efficiënt te maken”, signaleert Sukkel. Hij werkt met mede-onderzoekers aan een nieuwe technologie waarbij de oogst wél efficiënt is. “We onderzoeken of we lichte, kleine robotachtige voertuigen kunnen inzetten. Voor kleinschalige ondernemingen heb je dan misschien één robot nodig en voor een grotere plantage misschien wel twintig. Op deze manier willen we technologieën ontwikkelen die ook voor de kleine boer haalbaar zijn.”
Wil je meer lezen over landbouw en voeding? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte van alle duurzame ontwikkelingen.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
