Tijden veranderen en ontwikkelingen volgen elkaar snel op, weet Nico Ammerlaan. Hij heeft ruim veertig jaar ervaring in de tomatenteelt. Sinds kort krijgt hij hulp van camera’s en computersystemen. “Vroeger keek ik met mijn ogen en voelde ik met mijn handen hoe het met de tomaten ging. Ik ging af op mijn eigen waarnemingen en gevoel. Nu word ik ondersteund door data die mij van alles vertelt en vervul ik meer de rol van controleur.”
Meten is weten
De kas van Tomatoworld in het Westland is voorzien van veel camera’s en sensoren. Hiermee wordt van alles gemeten en geregistreerd: het klimaat in de kas, de luchtvochtigheid, de CO2-waarde, het watergehalte van de planten, de voedingsstoffen en nog veel meer. De data wordt verzameld, naar computers gestuurd en gepresenteerd in grafieken en tabellen. De gewassen worden voortdurend in de gaten gehouden.
Dat heeft voordelen, legt Ammerlaan uit. “Wat veel telers nu nog doen, is om de veertien dagen een watermonster nemen van de substraatomgeving. Dit is het blok waarin de tomatenplanten groeien. Op deze manier wordt nagegaan of de plant voldoende kalk, magnesium, kalium en stikstof krijgt. Voedingsstoffen die achterblijven in het substraat, worden niet meer opgenomen. Daar heeft de plant dus al genoeg van.”
De overgebleven voedingsstoffen worden met water weggespoeld, gaan naar een tank en worden vervolgens gezuiverd en hergebruikt. Dit kost het nodige water en energie. Nu de sensoren in de kas het substraat constant registreren in plaats van eens in de veertien dagen, kan er beter gedoseerd worden en wordt verspilling tegengegaan. “We kunnen zien wat tomatenplanten op elk willekeurig moment nodig hebben en kunnen precies de juiste hoeveelheden voedingsstoffen geven. Dat levert besparingsvoordelen op”, zegt Ammerlaan.
Efficiënt telen
Jan Enthoven is ervan overtuigd dat telen met data de toekomst is. Als 'data driven growing specialist' ziet hij dagelijks hoe het inzetten van data het verschil kan maken. Deze vorm van telen biedt veel kansen, bijvoorbeeld om verlies van producten te beperken. Enthoven neemt schimmelgroei als voorbeeld.
“Schimmels houden van een natte bodem. Het is de ideale plek om te groeien. Wanneer het buiten lekker weer is en de zon schijnt op de kas, gaat de temperatuur hierbinnen ook omhoog. De plant zelf neemt relatief snel de binnentemperatuur over. De tomaten zijn als het ware grote ballen met water: die stijgen langzamer in temperatuur. Als de vruchten de temperatuurstijging niet bijhouden, dan komt de plant onder houdpunttemperatuur, zoals dat heet. De plant wordt nat, waardoor schimmels kunnen groeien. Met data kunnen we schimmelgroei in de gaten houden, beperken en zelfs voor zijn door snelle temperatuurstijging te voorkomen”, licht Enthoven toe.
Heel kort door de bocht bevordert data gedreven telen de efficiëntie in de kas. Enthoven: “Hoe efficiënter de planten groeien, hoe gezonder ze uiteindelijk zijn. Er kunnen meer tomaten geproduceerd worden met minder voedingsstoffen, energie en water. Ook is er minder kans op uitval. De productie per vierkante meter neemt toe.”
Leren van data
Bovendien kan er geleerd worden van alle data die wordt verzameld. Dit geldt ook voor Ammerlaan met zijn jarenlange teeltervaring. “Als je de sensoren goed kan uitlezen en inspeelt op de beschikbare data, dan werkt dat in je voordeel.” Enthoven voegt hieraan toe dat data kan helpen om het jaar erop nog effectiever te telen. “Je ziet in de getallen terug wat wel en wat niet heeft gewerkt. In de toekomst ga je de dingen die beter kunnen in het teeltproces hopelijk ook echt beter doen.”
Het systeem kan desgewenst ook waarschuwingen geven aan de teler. “Sommige waarden hebben een minimum en maximum. Kom je daarboven of daaronder, kun je een notificatie ontvangen. Maar het is nog niet zo dat als wij wat instellen, de computer aangeeft of dat wel of geen goed idee is op basis van de afgelopen drie jaar. Dat komt nog wel”, voorspelt Enthoven.
Technische kennis in de kas
Telen met sensoren, camera’s en algoritmes vraagt om technische kennis in de kas. De glas- en tuinbouw staat te springen om personeel met die kennis en kunde. Ammerlaan: “Ook mensen zonder tuinbouw- of agrarisch gerelateerde opleiding kunnen hier terecht. Naarmate er meer geautomatiseerd wordt, komt er nog meer behoefte aan technisch personeel.”
Computers en kunstmatige intelligentie kunnen ook de krapte op de arbeidsmarkt gedeeltelijk opvangen. Enthoven: “De aanwas van managers in de tuinbouw is op z’n zachtst gezegd vrij klein te noemen. En de bedrijven worden juist steeds groter.” Volgens Enthoven zijn er drie tot vijf teeltseizoenen nodig om ervaring op te doen en gevoel te krijgen met het telen. Met behulp van data wordt de leerperiode ingekort. “Hoe meer data, hoe sneller je kan leren. Nieuwe werknemers hoeven het niet allemaal alleen te doen, maar krijgen hulp van computers. Hierdoor kunnen zij eerder en met minder fouten hoge producties halen.”
Tot slot geeft data gedreven telen de telers meer vrijheid. “Je hoeft niet altijd fysiek in de kas aanwezig te zijn om te zien hoe het met de gewassen gaat”, zegt Enthoven. “Ik kan gewoon inloggen op mijn telefoon, de data bekijken en eventueel aanpassingen doen.” Misschien kan dat het werk aantrekkelijker maken. Enthoven: “Tuinbouw is natuurlijk zeven dagen in de week werken. Je kan niet op vrijdag de deur dichttrekken en op maandag kijken hoe het ervoor staat. Het is nog steeds niet raadzaam om dagenlang weg te blijven en alles op afstand aan te sturen. Maar dit soort ontwikkelingen geven wel meer ruimte. Stel dat je op vakantie gaat en de assistent-teler de verantwoordelijkheid geeft over de kas, kan je op afstand alsnog meekijken.”
Andere gewassen
Wat met tomaten kan, kan ook met andere gewassen. Ook paprika’s, courgettes en bloemen kunnen data gedreven worden geteeld. “Tomaten zijn verreweg het meest geteelde product van de wereld. In de groenteteelt is het daarom een leidend gewas. Maar natuurlijk kan dit ook met andere gewassen. De mogelijkheden zijn oneindig”, aldus Enthoven.
Lees ook deze artikelen:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
