Wat de Corporate Sustainability Due Diligence Directive inhoudt en voor bedrijven gaat betekenen

Dit artikel is een gastbijdrage van Renée Rotering, Human Rights Consulting Associate bij ERM.

De CSDDD in een notendop

Hoewel de precieze invulling van de wet nog onduidelijk is, is de kern helder. Bedrijven zullen een grotere verantwoordelijkheid moeten gaan dragen voor wat er gebeurt in hun keten. Dit betekent dat bedrijven verplicht zullen worden om de negatieve effecten van hun bedrijfsactiviteiten op mensenrechten en het milieu te identificeren, te voorkomen, en waar nodig te beperken en beëindigen. In andere woorden: bedrijven worden verantwoordelijk voor het toepassen van ‘due diligence’. De CSDDD heeft als belangrijkste doel om duurzaam en verantwoordelijk gedrag onder bedrijven te bevorderen door ervoor te zorgen dat milieu en mensenrechtenoverwegingen verankerd zijn in de activiteiten en het bestuur van een bedrijf.

De wet bouwt voort op de richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen over maatschappelijk verantwoord ondernemen, uitgegeven door de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), en de ‘Guiding Principles on Business and Human Rights’, uitgegeven door de Verenigde Naties (UNGPs). Deze twee toonaangevende en erkende internationale standaarden zetten uiteen welke verantwoordelijkheid bedrijven dragen op economisch, milieu, en sociaal gebied, waaronder mensenrechten, en hoe dit bereikt kan worden door de toepassing van due diligence.

Due diligence

Veelal wordt due diligence verstaan als het doorlopende proces waarin bedrijven daadwerkelijke en potentiële negatieve gevolgen van eigen bedrijfsactiviteiten, in de toeleveringsketen, en gelinkt aan zakelijke relaties, identificeren, voorkomen en beperken. Volgens de OESO-richtlijnen bestaat het due diligence proces echter uit de volgende zes stappen:

1. Integreer maatschappelijk verantwoord ondernemen in beleid en managementsystemen
2. Identificeer en beoordeel negatieve gevolgen in activiteiten, toeleveringsketens en zakelijke relaties
3. Stop, voorkom of beperk negatieve gevolgen
4. Monitor praktische toepassing en resultaten
5. Communiceer hoe gevolgen worden aangepakt
6. Zorg voor herstelmaatregelen of werk hieraan mee indien van toepassing

Belangrijke onderhandelingen

Nadat het Parlement in juni dit jaar als laatste een positie heeft aangenomen opvolgend van het wetsvoorstel van de Commissie, is het zeker dat bedrijven onder de nieuwe wetgeving in zekere mate due diligence moeten gaan uitvoeren. Het is daarentegen nog niet bekend voor welke bedrijven dit gaat gelden, hoe de uitvoering er precies moet uit gaan zien en hoe ervoor gezorgd zal worden dat de wet wordt nageleefd.

Dit maakt de huidige onderhandelingen over deze onderwerpen nu juist nog belangrijker. ERM ziet dat de potentiële effecten van de wetgeving op bedrijven, kijkend naar de complexiteit van implementatie, bedrijven op scherp zet en hen huiverig maakt voor verregaande wet- en regelgeving. Een begrijpelijke reactie die vraagt om duidelijke wetgeving en praktische support. Daarnaast ziet ERM ook dat een grote groep mensen en bedrijven achter de voorgestelde wetgeving staan. Zo zijn er mensen die expliciet een beroep doen op een progressieve aanpak vanuit de EU, door te onderschrijven dat deze wetgeving een wereldwijde, positieve impact kan hebben op mensenrechten en het milieu.

Welke bedrijven gaan er onder de CSDDD vallen?

Het initiële voorstel van de Commissie en de positie van de Raad zijn relatief behouden in de reikwijdte van de wetgeving, kijkend naar de drempelwaarde die gaat bepalen voor wie due diligence verplicht wordt. Beide Europese instanties stellen voor om, ruwweg, de volgende drempelwaardes te hanteren die bepalen of een bedrijf onder de scope van CSDDD valt:

• EU-ondernemingen met een totale netto-omzet van meer dan 150 miljoen euro en meer dan 500 werknemers
• In bepaalde "high impact"-sectoren: EU-ondernemingen met een totale netto-omzet van meer dan 40 miljoen euro en meer dan 250 werknemers.

Het Parlement neemt een progressiever standpunt in en wil dat due diligence verplicht wordt voor EU bedrijven met een netto-omzet vanaf 40 miljoen euro en 250 werknemers, ongeacht de sector.

Naast de bepaling van de drempelwaarde, is het de vraag of de wet moet gaan gelden voor de financiële sector. Het Parlement en de Commissie zijn voorstander om due diligence voor de financiële sector verplicht te maken, al hebben ze verschillende meningen over hoe vergaand de uitvoering moet zijn. De Raad, daarentegen, is er voorstander van om het aan de lidstaten zelf over te laten of het verplicht wordt.

De scope van de waardeketen

Met betrekking tot de scope van de keten waarop due diligence van toepassing gaat zijn, ziet ERM dat ook hierin de Commissie en de Raad een meer behouden positie in nemen. Waar de Commissie voorstelt due diligence verplicht te stellen voor zowel upstream en downstream activiteiten, is deze beperkt door dit, naast eigen activiteiten, alleen van ‘gevestigde’ zakelijke relaties te verwachten. De Raad laat deze voorwaarde van ‘gevestigd’ los, maar beperkt de activiteiten die onder de downstream activiteiten vallen door expliciet het gebruik van een product en de levering van een dienst uit te sluiten.

Het Parlement neemt ook hier een progressiever standpunt in. Zij stellen voor de scope van de waardeketen uit te breiden door meer downstream activiteiten onderhevig te maken aan due diligence, waaronder de verkoop van een product en de levering van een dienst.

Tot slot is er nog een andere belangrijke en juridisch ingewikkelde kwestie waarover de Europese instanties het eens moeten worden, namelijk de naleving van de wet. In hoeverre gaan bestuurders bijvoorbeeld een persoonlijke verantwoordelijkheid dragen, en daarmee ook individueel aansprakelijk zijn? En welke sancties komen daarbij kijken?

Wachten of aan de slag?

Ondanks het feit dat de drie EU instanties nog tot juni 2024 hebben om tot wetgeving te komen, en dat het daarna nog zeker een tot twee jaar gaat duren voor de wetgeving van kracht is, zit afwachten voor bedrijven er volgens ERM niet meer in. Zo wordt er namelijk via andere wetgeving, zoals de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) en EU Taxonomie, al gevraagd naar due diligence. En neemt ook de druk van buitenaf toe, nu een toenemende groep investeerders, werknemers en consumenten steeds meer kijken naar de verantwoordelijkheid die bedrijven nemen met betrekking tot mens en milieu. En tot slot: nu de wereld voor grote maatschappelijke en milieu uitdagingen staat, en we wel moeten nadenken over de gevolgen van de keuzes die we nu (nog kunnen) maken, zijn we het elkaar en de toekomstige generaties niet moreel verplicht?

Wil je meer weten over de CSDDD of er gelijk mee aan de slag? ERM, de grootste ‘pure play’ duurzaamheidsconsultancy in de wereld kan bedrijven verder op weg helpen. Bijvoorbeeld door middel van ondersteuning bij het opzetten en verbeteren een due diligence beleid of proces, in lijn met de UNGPs en OECD-richtlijnen, of een van bovengenoemde posities t.a.v. de CSDDD. Meer weten over wat ERM voor jouw bedrijf kan betekenen? Neem een kijkje op ERM’s website: Human rights (erm.com).