Met de intro zet Trouw twee kampen lijnrecht tegenover elkaar. Onterecht, want het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) stak het onderzoek naar duurzame gedragsverandering veel breder in dan alleen de verschillen tussen arm en rijk. Het onderzocht in hoeverre Nederlanders überhaupt bereid zijn om hun gedrag aan te passen.
Nederlanders zijn eigenlijk best eensgezind als het over klimaatzorgen gaat. 95 procent erkent dat het klimaat de afgelopen honderd jaar veranderd is. 65 procent gelooft dat dit komt door de mens. Maar los van de oorzaak, is zo’n driekwart van de Nederlanders bezorgd over het klimaat en vindt 74 procent dat de mensheid in actie moet komen, een stijging van 9 procent sinds het vorige onderzoek in 2019. Goed nieuws zou je zeggen; de urgentie leeft.
Kleine beurs is duurzamer
Het probleem is dat 'vinden dat er iets moet gebeuren' niet direct leidt tot duurzamer gedrag. En dat geldt in het bijzonder voor hbo- en wo-opgeleiden met een hoge levensstandaard. Ze kopen en vliegen meer, met alle schadelijke milieugevolgen van dien. Ook is het ‘duurzaam doen’ van rijke mensen, zoals biologisch vlees of katoen kopen, lang niet zo duurzaam als helemaal geen vlees en kleding kopen. Mensen met een kleinere beurs zijn in de praktijk duurzamer. Ze gaan minder ver op vakantie en hebben geen garderobes die met de seizoenen meedraaien. De prioriteiten van mensen met minder te besteden liggen simpelweg ergens anders.
Welgestelde mensen zijn kennelijk onmachtig en onkundig om op eigen houtje grote veranderingen in de leefstijl door te voeren. Maar het beeld van het pedante heilige boontje dat anderen graag de les leest klopt niet. Geen vegetarische yup preekt doelbewust over de schadelijke gevolgen van vleeseten om vervolgens smalend een vliegticket naar Bali te boeken. Wel steekt ie regelmatig de kop in het zand. Welvarende Nederlanders lijken vooral moeite te hebben om de duurzame keus te maken, in de overvloed aan keuzes die ze überhaupt hebben. De niet-duurzame aankoop glimlacht voortdurend verleidelijk naar ze.
Natuurramp of portemonnee geraakt?
Overigens zijn ‘de rijken’ niet alleen. 47 procent van de Nederlanders voelt geen duidelijke eigen verantwoordelijkheid voor klimaatoplossingen. Zelfs bij natuurrampen is een kwart van de Nederlanders niet bereid om daarvoor geld in te leggen.
Willen we ons gedrag dan helemaal nooit aanpassen? Natuurlijk wel. We zijn namelijk best bereid te veranderen als de vervuilende keuze meer kost dan de duurzame keus. Het SCP concludeert zelfs dat de portemonnee een sterkere invloed heeft op gedragsverandering dan het voorkomen van natuurrampen. Die conclusie benadrukt nog maar eens de ongekende kracht van het principe: de vervuiler betaalt. Belast CO2-uitstoot en hang een prijskaartje aan aankopen die leiden tot biodiversiteitsverlies, luchtvervuiling en waterverontreiniging. Dit kunnen we niet als individu besluiten. Wel kunnen we ons verbinden aan instituten die zich hiervoor inzetten.
Dat rijken duidelijke afspraken en financiële consequenties nodig hebben om duurzamer te worden is overigens niet nieuw. Op wereldschaal eisen kwetsbare en door ons uitgemolken economieën dat al jaren. Laten we het dus hebben over hoe we duurzame gedragsverandering voor iedereen mogelijk maken, in plaats van dat we inzoomen op de verschillen onderling. In het onderzoek van het SCP geven Nederlanders zelf aan wat kan werken: wie niet horen wil, moet maar voelen. In de strikt parlementaire zin. En in de portemonnee.
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
