Helga van Leur: "De kwaliteit van leven gaat ook bij ons door klimaatverandering achteruit”

Gedrag is een belangrijke pijler bij jouw lezingen. Hoe verleid je mensen tot het maken van de duurzame keuze?

“Iedereen komt op zijn eigen manier in beweging. Bij de één is dat wanneer de vlam in de pan slaat, bij de ander helpt het als de keuze voor hem of haar is gemaakt. En weer een ander verandert pas als mensen in de omgeving veranderen. Er is een kamp dat veranderen per definitie niet oké vindt. Maar dingen veranderen voortdurend. Ik benader verandering als een ontdekkingsreis. Je hoeft niet rigoureuze aanpassingen te doen om duurzamer te leven. Probeer eerst eens een dag vegetarisch te koken en kijk wat je dat brengt.”

Niet iedereen is bereid zich aan te passen. Hoe ga je om met de groep die zich tegen klimaatactie verzet?

“Vanuit de psychologie zit er waarschijnlijk een hoop onvrede en onmacht achter de groep die deze stelling inneemt. Het is een kleine groep, maar wel één die hard roept. Een veelgehoord argument is dan dat klimaatactie te veel geld kost of dat de wetenschap zelf ook verdeeld is over de exacte gevolgen van klimaatverandering. Terwijl de IPPC-rapporten, het verzameld werk van duizenden wetenschappers, heel duidelijk zijn. Tuurlijk discussieert de wetenschap over wat er precies moet gebeuren. Maar dat er dingen moeten veranderen om de aarde leefbaar te houden staat vast. En we moeten nu aan de slag. Uiteindelijk is het niet realistisch om te denken dat je iedereen hierin meekrijgt. We moeten het hebben van een groep voorlopers en de mensen die volgen.”

Naast Helga van Leur spreekt ook de Noorse psycholoog Per Espen Stoknes op het National Sustainability Congres. Lees hier het interview met hem.

Hoe vind je dat de media omgaan met de verslaglegging rond klimaat?

“Media laten altijd al de uitschieters zien: de overstroming, de langdurige hittegolf of de extreme droogte. Wat in mijn ogen vaak ontbreekt is de context. Wat is de oorzaak van de ramp? En wat zijn de gevolgen ervan voor de natuur en de inwoners? Wat betekent het voor de korte, maar ook langere termijn? Een mens is gewend de makkelijke weg te zoeken. Wordt het te ingewikkeld, dan kijken we weg. Het zou beter zijn als de media het bredere plaatje schetsen. En tegelijkertijd handelingsperspectief bieden. Wat gaat er wel goed? Wat kunnen we doen om de gevolgen van de volgende ramp te overzien?”

Als je het hebt over rampen, lijkt dat voor Nederland vaak ver weg. Hoe kwetsbaar is Nederland volgens jou?

“Heel kwetsbaar. We wonen in een rivierdelta. Rivieren deponeren sediment waardoor land ontstaat. Maar als je zoals wij alles indijkt gaat dit sediment recht naar zee. In feite zijn we een badkuip, waar ook nog de bodem steeds verder daalt. Op de korte termijn zijn de problemen nog tastbaarder. De periodes van extreme warmte worden langer en de temperaturen hoger. We gaan steeds meer in steden wonen en verruilen groen voor gebouwen, waardoor hitte-eilanden steeds groter worden. Als je op drie hoog in een huurappartement zit met een plat dak is dat niet uit te houden. Verder wordt de bodemkwaliteit in ons land steeds slechter en zijn we steeds minder in staat om drinkwater vast te houden. De kwaliteit van leven gaat ook bij ons door klimaatverandering achteruit.”

Onderschatten we dit?

“Dat ligt eraan aan wie je het vraagt natuurlijk. Maar over het algemeen denk ik van wel. Vooral omdat een meerderheid het nu nog goed heeft in Nederland. Is het te warm, dan zetten we een airco aan en als het te koud is, de kachel. Met betrekking tot dat laatste zie je uiteraard nu al met de huidig energieprijzen dat lang niet iedereen meer deze luxe heeft.”

Hoe blijf je optimistisch over de uitdagingen die ons te wachten staan?

“Ik heb het ‘geluk’ dat ik in een soort bubbel zit waarin ik in aanraking kom met heel veel goeie initiatieven die de wereld willen helpen verduurzamen. Dat heb ik ook wel nodig om positief te blijven. Soms vraag ik me ook af waar we eigenlijk op afstevenen. Op sociale media kom je al snel klimaatontkenners tegen. Of mensen die tegen elke vorm van klimaatbeleid zijn. Volgens mij blijft die groep altijd bestaan, dus die moet je niet te veel je stemming laten bepalen.

Bij het Parijsakkoord, toen de afspraken voor een CO2-neutrale wereld in 2050 gemaakt werden, was er een land met een geheel vrouwelijke onderhandelingsdelegatie die de mannelijke regeringsleiders thuis moest vertellen over de gestelde ambities. De regeringsleiders vonden de plannen te ambitieus omdat het land nu eenmaal drijft op fossiele bronnen, waarop één van de vrouwen zei: ‘als je kind astronaut wil worden, hoe klein die kans ook is, dan ga je toch ook niet zeggen dat dat onmogelijk is?’ We moeten de lat hoog leggen. We zijn allemaal astronaut van deze aarde. Als we onze welvaart en ons welzijn willen behouden, moeten we met z’n allen aan de bak.”