Heeft dit uitzonderlijk warme weer iets te maken met klimaatverandering?

Het antwoord zit waarschijnlijk in de fameuze straalstroom en of en hoe die zich anders aan het gedragen is door de opwarming van de aarde.

De hoofdoorzaak van het heerlijke najaarsweer is een hogedrukgebied dat vastzit boven West-Europa door een kronkel in de straalstroom die boven ons ligt. Die kronkels in de straalstroom lijken steeds vaker voor te komen; ze ontstaan wanneer de snelheid van de straalstroom laag ligt. De straalstroom wordt aangedreven door het temperatuurverschil tussen pool en tropen. Door de sterkere opwarming van het noordpoolgebied, neemt het temperatuurverschil af wat een afzwakking van de straalstroom tot gevolg zou kunnen hebben.

En als de straalstroom zwakker wordt, geldt: hoe trager de straalstroom over het aardoppervlak kronkelt, hoe groter de kans dat hetzelfde weerbeeld langer blijft bestaan. Langdurige periodes van hitte, droogte, kou of veel neerslag zouden kunnen samenhangen met een tragere straalstroom. Uit metingen blijkt dat er wel degelijk sprake is van een afname van de snelheid van de polaire straalstroom, vooral in de zomer, maar wat precies de reden van die afname is, is nog onduidelijk. De klimaatmodellen die in het wetenschappelijk onderzoek worden gebruikt simuleren het gedrag van de straalstroom niet nauwkeurig genoeg om uitsluitsel te geven.

Boren in Groenland

Wat we wel al weten, is dat door het klimaat veroorzaakte verstoringen van die straalstroom waarschijnlijk drastische weergerelateerde gevolgen zullen hebben voor samenlevingen aan beide zijden van de Atlantische Oceaan. Door diep in de Groenlandse ijskap te boren, reconstrueerden onderzoekers het verleden van de straalstroom. Het onderzoek geeft inzicht in hoe de positie en intensiteit van de Noord-Atlantische straalstroom is veranderd in de afgelopen 1.250 jaar. De bevindingen suggereren dat de positie van de straalstroom al in het jaar 2060 buiten het bereik van natuurlijke variabiliteit zou kunnen migreren onder een scenario van onverminderde uitstoot van broeikasgassen.

Het onderzoeksteam verzamelde monsters uit gletsjerijs van bijna 50 locaties verspreid over de Groenlandse ijskap om veranderingen in de wind over de Noord-Atlantische Oceaan te reconstrueren die teruggaan tot de achtste eeuw. De reconstructies suggereren dat natuurlijke variabiliteit tot dusver het effect van door de mens veroorzaakte opwarming op de atmosferische dynamiek op de middelste breedtegraden heeft gemaskeerd over jaarlijkse en langere tijdschalen.

Lees ook: Australiërs passen dieselmotor aan zodat er waterstof in kan

Afwijking veroorzaken

Voor de meeste plaatsen op aarde beslaan directe klimaatobservaties doorgaans niet meer dan een paar decennia. Dus we hebben geen goed idee gehad van hoe of waarom de straalstroom verandert over langere tijdsperioden. Het onderzoek laat zien dat, hoewel natuurlijke variabiliteit de positie van de Noord-Atlantische straalstroom grotendeels heeft bepaald, aanhoudende opwarming aanzienlijke afwijkingen van de norm kan veroorzaken.

Hoewel de polaire straalstroom het snelst waait in de buurt van de typische kruishoogten van vliegtuigen, strekt hij zich in feite helemaal uit tot aan de grond, en zorgt hij voor wat “stormsporen” wordt genoemd. Stormsporen hebben invloed op het weer en het klimaat in Groenland en beïnvloeden de neerslag en temperatuurveranderingen van het eiland. Door jaarlijkse variaties te analyseren in de hoeveelheid sneeuw die in de ijskernen van Groenland is gearchiveerd, evenals de chemische samenstelling van de watermoleculen waaruit die jaarlijkse sneeuwlagen bestaan, waren de onderzoekers in staat om eeuwenoude aanwijzingen te ontdekken over hoe de straalstroom verandert.

Verstoorde staalstroom kan desastreuze gevolgen hebben

Het reconstrueren van het verleden van de straalstroom onthulde dat die een aantal jaren ver naar het noorden zou kunnen gaan, om een paar jaar later meer dan 10 graden verder naar het zuiden te gaan. Dergelijke variaties hebben enorme gevolgen voor het weer dat mensen op een bepaalde plaats kunnen ervaren. Als de straalstroom bijvoorbeeld verder naar het zuiden ligt, heeft het normaal droge Iberische schiereiland de neiging om mildere, vochtigere omstandigheden te ervaren. Maar als de straalstroom naar het noorden migreert, verplaatst veel van dat vocht zich ook weg van het Spaanse schiereiland naar Scandinavië.

Het team was zelfs in staat om bepaalde veranderingen in de straalstroom te matchen met historische weergerelateerde gebeurtenissen. Tijdens een hongersnood die het Iberisch schiereiland in 1374, bevond de straalstroom zich bijvoorbeeld ongewoon ver naar het noorden. Ook vielen twee hongersnoden op de Britse eilanden en Ierland in 1728 en 1740 samen met jaren waarin de winden amper aan de helft van hun gebruikelijke intensiteit waaiden, waardoor de temperatuur dramatisch daalde en de neerslag verminderde. De laatste van deze gebeurtenissen, in 1740, heeft naar schatting bijna een half miljoen mensen het leven gekost.

Lees ook: Wetenschappers brengen voor het eerst alle ecosystemen van onze planeet in kaart