Door Debby Jannink willen PwC-collega’s opeens bomen planten

Met haar gezin leeft Debby Jannink van adviesbureau PwC al behoorlijk bewust. Haar oude Amsterdamse huis is al jaren van het gas af, ze rijdt al lange tijd elektrisch, ze gaat op fietsvakantie en kleding koopt ze vaak tweedehands. Tijdens het video-interview laat ze trots de mouw van haar trui zien: een opgenaaid sterretje verbergt een gaatje. Hierdoor kan haar trui weer langer mee.

Sinds een aantal jaar volgt Jannink haar groene hart ook zakelijk. Pre-corona leverde reisbewegingen 85 à 90 procent van de PwC-uitstoot op. Het was reden voor het bedrijf om onder de 750 kilometer niet meer te vliegen en vanaf 2025 moeten alle leaseauto’s elektrisch zijn. Ook investeert het bedrijf in duurzame vliegtuigbrandstoffen en investeert het in proeven met elektrische vluchten. “Wij moeten echt wel reizen, want onze business bestaat eruit om naar klanten toe te gaan. Maar laten we dat dan zo groen mogelijk doen”, legt Jannink die keuze uit.

Uit een enquête bleek dat medewerkers wel achter de duurzaamheidsambities stonden, maar de maatregelen soms als vervelend ervaarden. “Alle loyalty programma’s van vliegtuigmaatschappijen zorgen ervoor dat je meer wil vliegen.” Daaruit ontstond het idee om mensen vanuit inzichten te prikkelen om andere keuzes te maken.

Hoe zorg jij voor een snelle verduurzaming?

“Snel is altijd een probleem, hè. Dit soort processen hebben tijd nodig. Soms gaan daar generaties overheen. Ik merk bijvoorbeeld dat de generatie van mijn ouders veel minder met duurzaamheid bezig is. En dan is het veel lastiger om gedrag aan te passen en dat bewustzijn te verkrijgen. Maar volgens mij gaat het echt om inzicht verkrijgen.

Daar hebben wij ook als PwC op ingezet met het programma Environmental Footprint Insights. Niemand, ik ook niet, kent precies de voetafdruk van zijn of haar zakelijke reizen. De crux voor verduurzaming zit erin om daar gevoel voor te krijgen. Dus het gaat om inzicht. Niet met een vingertje wijzen, maar bewustzijn vergroten over effecten en alternatieven geven. Daar geloof ik in.”

Hoe werkt dat precies?

“Alle collega’s hebben via een applicatie op hun telefoon én op hun computer toegang tot hun CO2 uitstoot. Daarin zie je ook de uitstoot van PwC Nederland in z’n geheel. We sturen daarnaast iedere maand een mailtje naar de collega's. Daarin zie je jouw footprint van deze maand, vorige maand en van vorig jaar. Daarnaast zie je het gemiddelde van PwC. Ook kun je het voor projecten bijhouden. Toen ik zelf die mail kreeg, vlak nadat alles weer openging na corona, zag ik dat mijn footprint 400 procent hoger was dan de maand ervoor. Als absoluut getal was het niet zo veel, maar ik schrok me een hoedje. De twee weken erna ben ik alleen maar met de fiets en trein gegaan. Ik zie mezelf een beetje als boegbeeld hiervan, dan kan ik natuurlijk niet dit soort mailtjes krijgen.

Dat effect zie ik bij heel veel collega's. Omdat je toch geconfronteerd wordt met wat je verbruikt. We zeggen niet dat iets niet mag, maar geven alleen de data. Daar hebben we ook bewust voor gekozen. Sommige klanten wilden er bijvoorbeeld een soort spelelement in brengen. Of competitie. Wij hebben er bewust voor gekozen om dat niet te doen, omdat mijn collega's vrij competitief zijn. Anders willen ze alleen maar winnen in plaats van intrinsiek hun footprint omlaag brengen.”

Heeft dit ook effect op jullie klanten?

Een aantal teams is al bij mij langsgekomen met de opmerking dat zij samen met hun klant bomen willen kopen bij het Wereldnatuurfonds om de uitstoot die ze veroorzaakten te compenseren. We kunnen dus ook makkelijker het gesprek met klanten hierover voeren. Dat deden we eerder niet omdat we de data hadden. En deze inzichten helpen. Nu kunnen we het erover hebben of we vijf, vier of misschien maar twee dagen langskomen. Of als een hoofdkantoor of projectlocatie in het buitenland zit waar we naartoe moeten vliegen. Dan gaan we daar niet iedere week heen, maar bijvoorbeeld aan het begin van het project een paar dagen, ergens tussendoor en dan aan het eind. Door die data en feiten kunnen we die keuzes veel bewuster maken en het gesprek met onze klanten objectief voeren. We kunnen nu het verschil laten zien en een CO2-budget opstellen.”

Welk type leider is ervoor nodig om gedragsverandering te stimuleren?

Leiders moeten voorleven. Het goede voorbeeld laten zien. Om een voorbeeld te geven vanuit onze organisatie: wij hebben een net zero ambitie. Stel dat onze raad van bestuur de godganse dag vliegt. Dan ben je niet geloofwaardig en daarmee breek je echt vertrouwen af. En vertrouwen van stakeholders en klanten is heel belangrijk. Dat blijkt elk jaar weer uit een CEO-survey die wij doen.

Als je niet daadwerkelijk doet wat je zegt dan is dat killing. Tegelijkertijd is dat voorleven supermoeilijk, want je moet bijna een soort superheld zijn. En dat kan natuurlijk niet. Dus je moet dat ook durven inzien en zeggen dat het soms niet kan. Dat is niet erg, maar daar moet je wel eerlijk over zijn. Bij PwC koppelen we zes paradoxen aan goed leiderschap. Een humble hero zijn is er een van. Je moet bescheiden en kwetsbaar zijn en durven te zeggen dat je het soms niet weet, maar ook heroïsch zijn om een aantal moeilijke besluiten te nemen.”

Welk doel heb je voor ogen?

Ik zou het vooral mooi vinden als het inzicht iedereen bereikt. Bijvoorbeeld doordat de footprint op alle producten en diensten komt te staan. Dat mensen weten dat een extra spijkerbroek gelijkstaat aan bijna 10.000 liter water. En waarom moet je aardbeien in de winter eten? Die moeten van godsgruwelijk ver weg komen. Je kan ook wachten tot ze in Nederland rijp zijn in de zomer. Er is niks mis met het feit dat je niet het hele jaar door alles kan eten en drinken. Ik koop en bestel ook nooit wijn uit andere continenten, want in Europa hebben we fantastische wijnen. Als ik op reis zou zijn in Zuid-Amerika of Zuid-Afrika dan drink ik dan wel die Chileense of Zuid-Afrikaanse wijn. Ik ga niet het gedrag van mensen kunnen veranderen. Die illusie heb ik weleens gehad, maar daarvoor zit ik nu te lang in dit vak. Maar ik hoop dat door het inzichtelijk te maken mensen zelf bewust(ere) keuzes gaan maken. Welke dat ook mogen zijn.”

Waar heb je spijt van?

Ik zie het glas als half vol, omdat fouten vaak ook weer goede dingen brengen. Maar waar ik misschien wel spijt van heb is dat ik me eerder had kunnen hardmaken voor duurzaamheid. Ik heb toch wel een tijd mijn kop in het zand willen steken in de hoop dat “het” zichzelf wel zou oplossen. Zonder te zien dat ik daar een actieve bijdrage aan kon leveren. Ik deed het voor mezelf en als gezin. Dat meer etaleren, dat had ik eerder kunnen doen.

Sommige mensen zeggen dat we wel elektrisch kunnen gaan rijden, maar zolang de kolencentrales in China doordraaien het toch geen zin heeft. Ik ben van het adagium: alle kleine beetjes helpen. Uiteindelijk gaat het erom dat je jezelf in de spiegel kunt kijken en weet dat jij er alles aan hebt gedaan. Anderen kun je niet beïnvloeden. Dus je moet kijken naar wat jezelf kunt doen en anderen daardoor inspireren. Als de jongere generatie vraagt hoe je het zover hebt kunnen laten komen, dan kun je zeggen dat je je best hebt gedaan: in plaats van te zeggen dat niemand wat deed.”