Bedrijven in transitie: hoe kan de adviessector helpen? ‘Duurzaamheid is geen programma met een kop en een staart’

Als Roy Klaassen terugkijkt op het ruime decennium dat hij werkzaam was bij adviesbureau Kirkman Company, constateert hij dat bedrijven tien jaar geleden amper met duurzaamheid bezig waren. Er werd op een eenzijdige manier naar economische belangen gekeken, zegt hij. “Het was in die tijd niet vanzelfsprekend dat duurzaamheid geïntegreerd moest zijn in de bedrijfsvoering. Maar in de afgelopen tien jaar is dat volledig veranderd. We merkten dat duurzaamheid in de breedste zin van het woord steeds nadrukkelijker door ons portfolio heen ging bewegen. Thema’s als ESG (Environmental, Social en Governance, red.) worden inmiddels niet meer in groene bubbels besproken, maar zijn gemeengoed aan het worden.”

Intrinsiek gemotiveerd, maar ook bezorgd

Dat het tij aan het keren is, heeft voornamelijk twee redenen. Ten eerste is de wet- en regelgeving opgeschroefd die dwingt tot een duurzamere bedrijfsvoering. Denk bijvoorbeeld aan de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), de Europese wetgeving die bedrijven verplicht om te rapporteren over de invloed van hun werkzaamheden op het klimaat en op de mens. Daarnaast ziet Klaassen ook dat bedrijven in toenemende mate intrinsiek gemotiveerd zijn om hun werkzaamheden op een duurzamere wijze vorm te geven. “Je merkt dat bedrijven zich bewust zijn van het feit dat we voor een aantal wicked problems staan. En de mensen in die bedrijven weten dat de verandering bij henzelf begint.”

Vrijblijvendheid is weg

Vaak genoeg wringt dat nog wel. “We zien de wens van bedrijven, maar er is nog veel werk te verzetten. Met de CSRD is de vrijblijvendheid van het rapporteren over duurzaamheid eruit. Je hoort vaak hoe ingrijpend bestuurders die verplichting vinden. Ook komt de complexiteit naar voren van de systemen waarin we leven. Willen klanten bijvoorbeeld wel dat ene dubbeltje meer betalen voor de duurzamere variant van een product? Het is geen eenvoudige transitie, je moet die niet bagatelliseren.”

Klaassen wil als ESG-dienstverlener op een grotere schaal bijdragen aan die uitdagingen. Vanuit die ambitie is Kyden geboren, een samensmelting van de ondernemingen Kirkman Company, YSE en Dialogue. “Er is een nieuw momentum in de markt ontstaan. We willen daar als dienstverlener meer bij betekenen, maar daar hebben we meer expertise bij nodig. Daarom kwamen we tot de conclusie om de krachten te bundelen met een paar bedrijven die onze visie en missie delen.”

Verder dan CO2-uitstoot

Het aantal succesverhalen van duurzame bedrijfsvoering neemt met het nieuwe momentum flink toe. “In de afgelopen jaren is er vooral veel gesproken over duurzaamheid”, zegt Klaassen. “Nu beginnen we ook echt veel mooie voorbeelden te zien.” Daarbij beperkt duurzaamheid zich niet tot het reduceren van de CO2-uitstoot van bedrijven. Het behelst veel meer, zoals het behouden van de biodiversiteit, het stimuleren van diversiteit en inclusie binnen de eigen organisatie, het terugdringen van grondstoffengebruik en het vergroten van het welzijn van werknemers.

“Vorig jaar deden we een aantal opdrachten in de schoonmaakbranche”, licht Klaassen toe. “Eén van die bedrijven voelde zich verantwoordelijk voor de schuldproblematiek die is ontstaan onder de eigen medewerkers als gevolg van de energiecrisis. Het bedrijf is toen op zoek gegaan naar een oplossing die verder ging dan ‘er maar wat geld bij doen in de cao’. Dat is een mooi voorbeeld. Natuurlijk zit daar ook een commercieel belang bij. Als medewerkers schulden hebben, zal dat doorwerken op hun werkzaamheden binnen het bedrijf. Maar dat belang mág er ook zijn.”

Verlammende werking

Toch is er ook een hoop uitdagingen te overwinnen. Die uitdagingen hebben een verlammende werking op organisaties, vindt Klaassen. Hij noemt dat metaforisch de ‘handrem’. “We zijn het op sommige punten wel eens met elkaar. Maar omdat we nog niet weten hoe we verandering teweeg kunnen brengen, zijn we nog een beetje bevroren. Bedrijven zijn nog aan het aftasten. Het is juist belangrijk om in actie te komen.”

Er is op dat vlak dan ook een grote rol voor de adviessector weggelegd. Je kunt niet gemakzuchtig oproepen tot een transitie in de organisatie als het niet voor iedereen duidelijk is hoe die er in de praktijk uit zal zien. “Bedrijven hebben met name hulp nodig met het teweegbrengen van verandering. De hele bedrijfsvoering moet in beweging worden gebracht. Duurzaamheid is geen programma met een kop en een staart, het moet worden verankerd in de hele organisatie. Van het HR-beleid tot marketing, en van productieontwikkeling tot inkoop.”

Duurzame verandering

Verandering is altijd spannend, maar in het kader van duurzaamheid al helemaal. Dat komt omdat duurzaamheidsverandering gepaard gaat met een grote mate van onzekerheid. Over de te nemen maatregelen, maar ook over de uitkomst daarvan. “We hebben geleerd dat je allerlei verschillende veranderstrategieën hebt. Sommigen kun je heel planmatig uitvoeren. Je zet een tijdlijn op en je voert de strategie uit. In het duurzaamheidstraject kan dat vaak niet zo eenvoudig, omdat veel elementen onzeker zijn. We moeten onszelf in een context brengen dat we leren en ontwikkelen.”

Daar hoort bij dat bedrijven dingen uitproberen. Ook als ze daarmee niet in één klap het duurzaamste bedrijf ooit worden. “De ultieme oplossing voor CO2-reductie is nog niet gerealiseerd, maar we leren van elke stap. Daarmee kunnen we weer vooruit. Het is spannend om die stap te nemen omdat je niet zeker weet of je daarmee het einddoel haalt. Het enige wat je weet, is dat je weer een leerervaring verder bent. Daarom is het belangrijk om niet te veel te oordelen, en de stappen te vieren die wel worden gezet.” Als dat gebeurt, is wat Klaassen betreft de handrem eraf.

Lees ook:

• Generatie Groen: ‘Ik wil werken op een plek waar we constant aan duurzaamheid denken’
• Circulaire innovatie-versneller Tekkoo vergroot slagkracht door fusie met Outside Inc.
• Generatie Groen: ‘Duurzame organisaties trekken de beste professionals aan’