De transitie naar een duurzame economie raakt ook de financiële sector. Met nieuwe regelgeving en ambitieuze doelen voor CO2-reductie staan banken voor een complexe opgave: ze moeten niet alleen de klimaatrisico’s in hun eigen portefeuilles verminderen, maar hun klanten stimuleren om hetzelfde te doen. Dit heeft grote implicaties voor bedrijven, vooral in de zogeheten ‘hard-to-abate’-sectoren zoals olie, gas en zware industrie, die hun emissies niet zo snel kunnen verminderen. “Het laaghangende fruit is wel geplukt,” zegt Lars Kurznack, partner bij ERM en hoofd banken en verzekeringen EMEA. “Nu komen de echt complexe vraagstukken op tafel.”
Van klimaatcommitment naar concrete actie
In 2019 sloot de Nederlandse financiële sector het Klimaatcommitment Financiële Sector, waarmee banken, verzekeraars en pensioenfondsen zich verbonden aan het Klimaatakkoord van Parijs. Dit betekende een gezamenlijke inspanning om de CO2-uitstoot tegen 2030 met 55 procent te verminderen ten opzichte van 1990. Banken nemen inmiddels steeds concretere stappen, onder meer door aansluiting bij initiatieven zoals de Net Zero Banking Alliance van de VN of het Science Based Targets Initiative (SBTi).
Mainstream
“Klimaat is op bestuursniveau echt een belangrijk thema geworden bij banken,” zegt Nick Reijnen, consultant corporate sustainability bij ERM. “Wat ooit begon met klimaattoezeggingen, is nu een kernonderdeel van veel strategische discussies.” Dit betekent dat banken niet alleen rapporteren over hun klimaatrisico's, maar ook actief beleid voeren om deze risico’s te beperken. De Nederlandse centrale bank (DNB) en de Europese Centrale Bank (ECB) spelen hierin een cruciale rol, door streng toezicht te houden op hoe banken hun klimaatrisico’s beheren.
CSRD dwingt tot transparantie
De Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) van de EU is slechts een van de vele nieuwe reguleringen die banken en hun klanten dwingen transparanter te zijn over hun duurzaamheidsinspanningen. Die regeling eist dat bedrijven rapporteren over hun impact op mens, milieu en klimaat. Voor banken betekent dit dat ze meer inzicht zullen krijgen in de duurzaamheidprestaties van hun klanten en ze daardoor steeds kritischer kunnen beoordelen. “Als je doelen hebt, moet je die publiceren, inclusief de kosten, opbrengsten en impact,” legt Reijnen uit. Dit dwingt bedrijven om serieus na te denken over hun duurzaamheidsplannen, omdat banken anders mogelijk terughoudend kunnen worden met financiering.
“Het is voor klanten van banken niet meer genoeg om een duurzaamheidsrapport uit te brengen,” benadrukt Kurznack. “De ECB vraagt banken om diepgaand inzicht in de klimaatrisico’s van hun leningen en investeringen, per sector en per regio. Dat vereist solide actieplannen en intensieve samenwerking met klanten.”
‘Hard-to-abate’-sectoren
Voor sectoren die moeilijk te verduurzamen zijn, zoals scheepvaart, chemie en zware industrie, wordt de druk steeds groter. Deze bedrijven lopen risico om buiten de boot te vallen als ze niet snel genoeg verduurzamen. “Een doel zetten is een mathematische exercitie, maar uitvoeren is veel moeilijker,” zegt Reijnen. “Oftewel omdat de technologie niet beschikbaar is, oftewel omdat het te duur is. Die investeringen in technologieën zijn soms niet door te berekenen in de prijzen van de bedrijven, waardoor je je concurrentiepositie verliest of je marge moet inleveren. Ook dat is een financieel risico voor de bank.”
Dit legt een zware last op banken, die ook actief zijn in markten zoals de VS en Azië, waar regelgeving minder streng is. “Als Europese banken bedrijven weigeren vanwege duurzaamheidscriteria, bestaat het risico dat die bedrijven financiering zoeken bij banken die minder streng zijn,” waarschuwt Kurznack. Dit zou Europese banken niet alleen marktaandeel kunnen kosten, maar ook de effectiviteit van duurzaamheidsmaatregelen verminderen.
Realiteitscheck
Volgens Kurznack bevindt de sector zich midden in een realiteitscheck. “Het laaghangende fruit is geplukt”, zegt hij. “Nu gaat het over complexe vraagstukken, zoals de financiering van opkomende technologieën en het omgaan met sectoren die moeilijk te verduurzamen zijn. Daarvoor waarschuwt ook Mario Draghi - voormalig president van de Europese Centrale Bank - in een recent rapport. Hij zegt: je kunt wel een hele progressieve, groene agenda voeren, maar let erop: de concurrentiepositie van de industrieën in Europa verzwakt. Dat is bij banken ook zo.”
Kurznack benadrukt dat banken meer diepgaande kennis nodig hebben, niet alleen over duurzaamheid, maar ook over financiële modellen en de specifieke uitdagingen van hun klanten. “Duurzaamheid moet verankerd worden in het businessmodel van de bank, anders krijg je nooit de schaal die nodig is voor echte verandering.”
Risico’s in de praktijk
Het grootste risico voor banken ligt in de fossiele sector. “Ik denk dat er een scenario kan ontstaan waarbij banken in Nederland of de EU inderdaad bedrijven die opereren in de fossiele sector niet langer kunnen of willen financieren”, zegt Kurznack. “Dat is een scenario waarbij toezichthouder ECB besluit dat banken extra kapitaal moeten gaan aanhouden voor bedrijven die niet in lijn liggen met de net zero-doelstelling in 2050. In het ECB-beleid zitten nu nog geen sancties. Als de centrale bank dat wel gaat doen, dan krijg je situaties dat het mogelijk niet meer rendabel is voor banken om dat soort bedrijven te financieren. Maar dan gaan dergelijke bedrijven elders kapitaal ophalen en komen ze uit bij banken die het minder nauw nemen met klimaat.”
Kwetsbaarheid kleinere bedrijven
Niet alleen grote corporates voelen de druk; ook kleinere bedrijven zullen proactief moeten zijn. “Wat me blijft verbazen, is dat zij niet altijd op de radar hebben wat er aan zit te komen. Zij het vanuit de bank, zij het vanuit wet- en regelgeving en verplichte rapportages zoals de CSRD,” zegt Reijnen.
Als ze afhankelijk zijn van één grote klant in de keten, die gedwongen door EU of banken gaat verduurzamen, en ze kunnen daar niet in mee, dan kan die klant kiezen voor een andere leverancier.
Kurznack benadrukt dat pro-activiteit loont. “Als je als klein bedrijf je duurzaamheidsrisico’s en -kansen kent, opent dat mogelijk de deur naar goedkopere financiering en helpt dat de bank op haar beurt om aan haar eigen duurzaamheidsdoelen te voldoen.”
Risico overheidsingrijpen
Een ander mogelijk scenario waar banken mee te maken kunnen gaan krijgen in de toekomst, is disruptieve strengere overheidsmaatregelen. “We zitten helaas ver af van de 1,5 graad opwarming, waar landen zich aan gecommitteerd hebben. Houden overheden koste wat kost vast aan dat doel en gaan ze ingrijpen in markten om dat af te dwingen, dan heeft dat consequenties voor bedrijven en banken. Maar laten ze dit doel los, dan worden de assets van banken kwetsbaarder voor klimaateffecten. We zien dat al in Spanje. Dat kan betekenen dat je meer kapitaal moet aanhouden om die risico’s af te dekken”, zegt Kurznack.
Reijnen voegt toe dat vooral de vastgoedmarkt kwetsbaar is. “Delen van Nederland zijn gevoelig voor overstromingen. Banken moeten nu al nadenken over de gevolgen als klimaatdoelen niet worden gehaald.”
Transitie versnelt
De boodschap is duidelijk: de financiële sector staat voor een ingrijpende transitie. Banken moeten niet alleen zelf verduurzamen, maar ook hun klanten door deze complexe veranderingen loodsen. Dit vraagt om nieuwe strategieën, diepgaande kennis en intensieve samenwerking. Bedrijven die achterblijven, lopen het risico de toegang tot financiering te verliezen. “Duurzaamheid is niet langer een bijzaak,” concludeert Kurznack. “Het is een kernonderdeel van het businessmodel geworden, zowel voor banken als voor hun klanten.”
Lees ook:
- Financieren banken zichzelf de ondergang in? De ECB hint daar wel op
- ‘Financiële sector heeft grote impact op klimaatbeleid’
- Duurzame investeringsfondsen leverden in 2023 meer geld op dan traditionele fondsen
- Banken en bedrijven zetten boeren vooral aan tot hoogproductieve landbouw. Hoe kan dat natuurvriendelijker?
Dit artikel is gemaakt door een van onze expertredacteuren in samenwerking met onze partner ERM. Change Inc. werkt met partners die de klimaattransitie aanjagen. Zij kunnen cases presenteren waar anderen zich aan kunnen optrekken en zijn eerlijk over de uitdagingen. Niet één bedrijf is al 100 procent duurzaam, maar veel zijn onderweg. Dankzij ons partnermodel zijn onze artikelen gratis toegankelijk voor iedereen. Benieuwd naar hoe wij werken? Klik hier.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
