Advocaatje leef je nog?

Afgelopen maand was ik aanwezig bij de Merchantlezing van de Hans van Mierlo-stichting. Topeconoom Marianna Mazzucato gaf een lezing over haar boek “Moonshot: Grootse missies voor de hervorming van het kapitalisme”. Na haar speech was het tijd voor vragen uit de zaal. “How to overcome the lawyers?” vroeg men zich als eerste af. Het woord overcome deed me nadenken. Men ziet ons als een hoge hobbel die genomen moet worden, in plaats van de sleutel tot een mechanisme dat ingezet kan worden voor een snellere energietransitie. Ergens gaf ik deze vragenstellers gelijk. Advocaten zijn verplicht partijdig, velen zien zichzelf enkel en alleen als hired gun voor hun (niet altijd meest duurzame) cliënt. Ons hele vakgebied lijkt soms enkel te draaien om de inperking van risico’s. Toch moet de jurist inzake de klimaatcrisis niet op de rem trappen, maar helpen die slag vooruit te maken.

Klimaatverandering

Dit begint bij meer bewustzijn te creëren in de beroepsgroep en alle spelers actief te laten nadenken over hun rol in de transitie. Veel tijd hebben we niet, dus een verplichting in het kader van de beroeps- en vervolgopleiding is niet gek. Het aanbod aan cursussen met meer maatschappelijke en interdisciplinaire onderwerpen is ondermaats. Enkel de al maatschappelijk gedreven advocaat kan op eigen initiatief sinds dit jaar voor het eerst (!) deelnemen aan een congres over klimaat & het recht om opleidingspunten te behalen. De ‘flexibele en toekomstbestendige’ beroepsopleiding die kersverse advocaten moeten volgen heeft zich niet volledig aangepast aan vragen van vandaag en morgen. Er is geen enkele aandacht voor de juridische uitdagingen die klimaatverandering gaat brengen, of geen enkel vak dat zich richt op interdisciplinaire ontwikkelingen.

Juridische gevolgen

Het belang van een goede overdracht van kennis en vaardigheden op dit vlak wordt nog onvoldoende ingezien. Trainingen en cursussen over de juridische implicaties van klimaatverandering zijn anno 2021 namelijk voor iedere soort specialisme binnen het recht relevant, en niet te vergeten belangrijk voor het bewustzijn van iedere jurist en advocaat. Een schril contrast met de International Bar Association, de wereldwijde overkoepelende organisatie van internationale balies en advocatenverenigingen. De toenmalige president benadrukte in 2016 dat advocaten een cruciale rol spelen in de ‘grootste uitdaging van onze tijd’. Sinds 2012 zijn er al verschillende werkgroepen binnen de organisatie die zich bezig houden met klimaatverandering. De juridische implicaties en uitdagingen en de aanbeveling om cursussen aan te passen op dit onderwerp werd al in 2016 (!) gedaan. Maar de Nederlandse Orde van Advocaten brandt zich liever niet aan het onderwerp.

Als je in je juridische vakbubbel blijft terwijl de stapel juridische vragen voor maatschappelijke problemen hoger en hoger wordt, heeft die maatschappij het nakijken. Onze vaktechnische kennis moet aangevuld worden met interdisciplinaire vaardigheden en plat gezegd: kennis over de staat van de wereld. Ik denk aan Marjan Minnesma die op het Binnenhof Mark Rutte een college klimaatverandering moest geven. Of ze ook even bij de Beroepsopleiding voor Advocaten langs kan komen?

Rapporteer over duurzaamheid

Want we hebben belangrijke troeven in handen. Shell aanklagen is hierbij niet de enige manier om je als advocaat te mengen in het debat. Wetgeving wordt normaal gesproken vrij reactief opgesteld: pas wanneer we de problemen hebben ingezien, komen de aangepaste regels. Nu de desastreuze gevolgen van klimaatverandering al duidelijk zijn, mag de wetgevingsdiscussie hierover versneld worden. Onderwezen en ingelezen juristen hebben hierbij een essentiële taak. Want het recht biedt zoveel mogelijkheden! Dankzij de veranderde Corporate Governance Code moeten beursbedrijven sinds een aantal jaar rapporteren over de niet-financiële aspecten van hun bedrijfsvoering. Bijdragen over eventuele herziening en modernisering hiervan zijn van cruciaal belang. Momenteel wordt van alle kanten druk gediscussieerd over de mogelijkheden en wenselijkheid van de vermaatschappelijking van het recht. Het ondernemingsrecht biedt volop kansen om de purpose economy aan te jagen en te ondersteunen.

De uitdaging werkt dan ook door aan de andere kant: de changemakers van vandaag mogen juristen eerder betrekken in hun revolutionaire ideeën. Want revolutionair betekent vaak: juridisch (nog) niet haalbaar. We doen alsof we zonder elkaar kunnen, maar het tegenovergestelde is waar. Wanneer we grootse plannen hebben is het belangrijk om het juridische grijze gebied daarvan aan te kaarten en te bevragen. De starheid van sommige juristen zal sneller versoepelen als wij eerder in duurzaamheidsvraagstukken betrokken worden.

Posten, ragen, liken

Want hoe je het wendt of keert, veel oplossingen waar in Duurzaamheidsland over gepraat wordt moeten ondersteund worden door wetgeving. We posten, ragen en liken er op los in onze LinkedIn-bubbel. We hebben het over bedrijven, over de overheid, over politici. Maar we hebben net zo hard de input van onze juristen en advocaten nodig. De laatste beroepsgroep die net zo hard hun knappe koppen over de energietransitie zouden moeten buigen.

Ik roep mijn vakgenoten op om actiever na te denken over onze rol in het grotere geheel. De klimaatcrisis kan niet anders worden opgelost dan door verregaande samenwerking, en ook wij spelen daar een rol in. Zodat we net als de ondernemers, politici, economen, biologen, psychologen changemaker van deze tijd zullen zijn.

Sophie Kuijpers is advocaat bij het B-Corp-gecertificeerde advocatenkantoor BVDV Advocaten & Fiscalisten. Ze schrijft deze opiniebijdrage op persoonlijke titel.

Het Betoog

Change Inc. waardeert de betrokkenheid van lezers en toekomstmakers zeer. Ook een opinieartikel aanleveren voor de rubriek ‘Het betoog’? Stuur de bijdrage naar hoofdredacteur Roy op het Veld: roy@change.inc. Het artikel moet een wezenlijke bijdrage leveren aan het debat en iets toevoegen aan wat al eerder op Change Inc. verschenen is. De redactie beslist over plaatsing.