Nederland kende al milieuactivist Johan Vollenbroek, die met zijn Mobilisation for the Environment (MOB) talloze rechtszaken aanspant en meestal ook wint. Vooral tegen de hoge uitstoot van stikstof, die funest is voor de natuur. Nu treedt ook zijn broer Frans Vollenbroek op de voorgrond, als voorzitter van Advocaat van de Aarde. Het platform vormt als het ware een nieuw juridisch loket voor burgers en organisaties die naar de rechter willen stappen om de natuur te beschermen.
Waarom een advocaat?
Volgens de stichting blijkt uit allerlei onderzoeken en rapporten dat het niet goed gaat met het klimaat en de natuur. Volgens VN-klimaatpanel IPCC moeten landen onmiddellijk actie ondernemen om te voorkomen dat de aarde meer dan 1,5 graad opwarmt. Uit natuurdoelanalyses die de Nederlandse provincies hebben opgesteld voor hun natuurgebieden, blijkt dat het overgrote deel er slecht voorstaat en dat voorgenomen doelen om de situatie te verbeteren niet worden gehaald. Volgens de stichting wordt het voortbestaan van duizenden diersoorten en leefgebieden bedreigd en is er sprake van een noodtoestand. Maar de overheid handhaaft veel milieuwetten niet of slecht. Grote bedrijven als TATA Steel of Schiphol overtreden op grote schaal milieuwetten of beschikken niet over de juiste vergunningen. Veel internationale afspraken over het verminderen van klimaatverandering en het stopzetten van het verlies aan biodiversiteit worden niet nageleefd. Daarom heeft de aarde een advocaat nodig.
Stem burger laten horen
De stichting spant zelf geen rechtszaken aan, maar helpt burgerinitiatieven en organisaties die dat wel doen. Daar zijn veel specialistische kennis en financiële middelen voor nodig. Die heeft de stichting in huis, onder meer door de samenwerking met MOB van Johan Vollenbroek. “Er zijn zoveel burgers en kleine organisaties die bezig zijn de regering op het matje te roepen omdat EU- of Nederlandse natuurrichtlijnen worden overtreden. Veel mensen roepen: wat kunnen we doen voor de natuur? Op deze manier willen we gewone burgers de kans geven om hun stem te laten horen en hulp aanbieden”, zegt woordvoerster en bestuurslid Margot Ribberink, meteoroloog en voormalig weervrouw van RTL.
Kennis bundelen
Behalve MOB zijn ook Meten = Weten, Pesticiden Action Netwerk Nederland (PAN) en Werkgroep Behoud de Peel (WBdP) aangesloten. Het platform bundelt al hun juridische kennis, ervaring en expertise als het gaat om het aanspannen van rechtszaken op het gebied van klimaat en natuur. “Alle kennis over hoe je dat doet moet gebundeld worden”, zegt Ribberink. “Er zit heel veel kennis bij Johan, maar die is ook niet meer de jongste (wordt in augustus 74, red). Stel dat hij wegvalt. Daarom heeft zijn broer Frans deze stichting opgericht. Wij brengen al die organisaties samen, zodat ze al hun kennis kunnen delen. Bovendien kunnen we geld inzamelen om advocaten te betalen. Organisaties als MOB werken met hele goede advocaten die hier heel veel ervaring in hebben. Die kunnen ook voor andere organisaties werken.”
Aantal rechtszaken verdubbeld
Het aantal klimaatrechtszaken tegen overheden en bedrijven is de laatste vijf jaar wereldwijd verdubbeld tot 2000, bleek vorig jaar uit onderzoek van onder andere de London School of Economics. In Nederland is de gewonnen rechtszaak van Urgenda beroemd. Daarbij werd de Nederlandse Staat door de Hoge Raad gedwongen om de uitstoot van broeikasgassen met een kwart terug te brengen ten opzichte van 1990. Milieudefensie dwong via de rechter af dat Shell zijn CO2-uitstoot sneller moet terugdringen. Omwonenden van Schiphol voegden zich dit jaar bij een rechtszaak om de luchthaven te laten inkrimpen. Fossielvrij NL daagde onlangs KLM voor de rechter wegens ‘misleidende’ reclame over vergroening. Vollenbroek en MOB werden vooral beroemd toen de Raad van State in 2019 het landelijke stikstofbeleid vernietigde en het hele land op slot ging. Eind vorig jaar wist de milieuactivist ook de zogeheten bouwvrijstelling voor stikstof van tafel te krijgen.
Kamer wil minder rechtszaken
Een meerderheid van de Tweede Kamer vindt al die rechtszaken maar niks en eist dat er strengere eisen worden gesteld aan organisaties die de staat voor de rechter slepen. Een motie van de SGP die de regering opdraagt te onderzoeken of deze organisaties wel representatief zijn, werd in februari met een meerderheid van 81 stemmen aangenomen, mede door de steun van VVD, CDA, BBB en JA21. Volgens SGP-Kamerlid Stoffer, de initiatiefnemer, is klimaatbeleid een zaak van de politiek en niet van de rechter. Minister voor Rechtsbescherming Frank Weerwind schreef medio april in een brief aan de Kamer dat rechters de representativiteit van organisaties al toetsen. Hij weigert hier verder onderzoek naar te doen. “Iedereen moet zijn belang kunnen verdedigen, tot aan de rechter als dat nodig is. Ik sta voor dit recht, ook als belangenorganisaties voor anderen of het algemeen belang in actie komen”, twitterde hij.
Overheden bij de les houden
Vollenbroek en MOB worden inmiddels ook door diverse partijen aangevallen, omdat de gewonnen rechtszaken de bouw van woningen en infrastructuur stilleggen. Advocaat van de Aarde laat zich daardoor niet ontmoedigen. De stichting wil uiteindelijk een grote groep burgerinitiatieven en organisaties ondersteunen en de burger mondiger maken. Rechtszaken leiden ertoe dat lokale en centrale overheden hun huiswerk beter doen, doordat ze bij de les worden gehouden. Ribberink: “Er is geen stikstofcrisis, er is een natuurcrisis. De natuur wordt heel hard geraakt door stikstof, maar ook door klimaatverandering, invasieve exoten en het gebruik van pesticiden. Dat zijn allemaal facturen die de natuur schaden.”
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
