Zelfs het afval uit de operatiekamer krijgt een tweede leven

Eind vorig jaar kwam het tijdens een bijeenkomst in Rotterdam over de Green Deal Duurzame Zorg tot een eerste ontmoeting tussen waste-to-product-bedrijf Renewi en GreenCycl, dat zich bezighoudt met het verduurzamen van ziekenhuizen. “We raakten in gesprek over de techniek die ze toepassen om afval in de zorg weer terug te brengen”, vertelt Frank Geelen, manager materials bij Renewi.

Mondkapjes  

Aan die eerste kennismaking werd snel een vervolg gegeven toen de coronacrisis uitbrak. De twee bedrijven kwamen opnieuw samen, dit keer virtueel, om tot een oplossing voor het hergebruik van mondkapjes te komen. Geelen: “GreenCycl had al een procedé om de mondkapjes te steriliseren en terug te leveren, waar met andere partijen, zorginstellingen en het RIVM kennis over was uitgewisseld. Deze moeten volgens bepaalde richtlijnen worden ingezameld, vervoerd en aangeboden. Daar komt onze expertise om de hoek kijken.”

Afval op de operatiekamers

Kort daarna werd het project over afval in de zorg weer opgepakt, namelijk de recycling van afval dat afkomstig is van operatiekamers en sterilisatieafdelingen uit ziekenhuizen. “Doordat de behoefte aan circulaire mondkapjes minder groot werd, konden we verder met dit project”, aldus Geelen.

Lees ook dit artikel: Duurzaamheid in de zorg: gezonde voeding als businesscase voor ziekenhuizen

Het recyclen van ziekenhuisafval past bijzonder goed bij de visie van Renewi: ‘waste no more'. “Daarvoor moet je wel beschikken over de juiste infrastructuur en ingangen bij zorginstellingen. Die hebben wij.”

Proefschrift

Bart van Straten, lid van de board of directors bij Van Straten Medical en onderzoeker aan de Technische Universiteit Delft, werkt sinds 2019 aan een proefschrift over circulaire modellen voor een duurzaam chirurgisch instrumentarium. Samen met Tim Horeman heeft hij een techniek ontwikkeld waarbij afvalstromen vanuit de operatiekamers via specifieke methoden kunnen worden gedesinfecteerd en hergebruikt. Een circulaire benadering voor afvalstromen.

Pilot

De afgelopen periode voerden Van Straten en Horeman een pilot uit onder drie ziekenhuizen: het Sint Franciscus Gasthuis in Rotterdam, Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en het Reinier de Graaf Ziekenhuis in Delft. Uit de pilot blijkt dat er veel chirurgisch instrumentarium wordt weggegooid. In een gemiddeld tot groot ziekenhuis worden jaarlijks alleen al 40.000 disposable instrumenten weggegooid. Dit is exclusief het overtollige metalen afval, waaronder afgekeurd herbruikbaar instrumentarium, dat jaarlijks wordt weggegooid. In een academisch ziekenhuis bestaat de voorraad uit meer dan 100.000 instrumenten. Dit is exclusief het aantal disposable instrumenten. Een circulaire benadering van afval uit de operatiekamers is haalbaar: de pilot laat zien dat het mogelijk is om 85 procent van het chirurgisch instrumentarium weer in nieuwstaat terug te brengen.

Lees ook: Zes duurzame oplossingen in de zorgsector

Inmiddels zijn er al ziekenhuizen gestart met het recyclen van instrumentarium, zoals het Haaglanden Medisch Centrum en het Haga Ziekenhuis. Dat betekent dat een groot gedeelte van het instrumentarium uit deze ziekenhuizen wordt gerepareerd. Het deel dat niet meer voldoet, wordt omgesmolten tot grondstof voor nieuwe medische instrumenten, spoelsystemen en onderdelen.

Verlengen levensduur

Van Straten Medical repareert en verlengt daarmee de levensduur van ziekenhuisinstrumenten. Met de in 2019 opgerichte tak GreenCycl gaat het bedrijf nu nog een stap verder door het chirurgisch instrumentarium terug te nemen uit ziekenhuizen en om te smelten naar nieuwe grondstoffen zodat er nieuwe producten uit kunnen worden gemaakt. In het ziekenhuis wordt op sterk toenemende schaal veel disposables gebruikt, die gemaakt zijn van hoogwaardige en dure grondstoffen.

Onze ambitie is om de mentaliteit te veranderen zodat we niet meer alles weggooien

Van Straten: “Onze ambitie is om de mentaliteit te veranderen zodat we niet meer alles weggooien. De gebruikte grondstoffen zijn eindig, dus we zullen dit moeten veranderen. Bovendien zijn de grondstoffen al in omloop, we moeten alleen leren om ze opnieuw te gebruiken.”

Ziekenhuizen willen verduurzamen

Andere ziekenhuizen zijn enthousiast over de pilot die onlangs is uitgevoerd. Joost van der Sijp, oncologisch chirurg en mede initiatiefnemer van GreenCycl beaamt dit: “Andere ziekenhuizen willen graag meewerken, ze staan echt te springen om te verduurzamen.” Het zorgpersoneel krijgt van te voren aan de hand van visuele instructies uitgelegd hoe ze het afval aan de bron kunnen scheiden zodat het in de juiste afvalbakken wordt weggegooid. Het feit dat het om een operatiekamer gaat waar mensenlevens worden gered, hoeft volgens Van der Sijp helemaal geen belemmering te zijn.

Daarnaast levert het recyclen van chirurgisch instrumentarium behalve nieuwe grondstoffen ook een enorme kostenbesparing op voor de ziekenhuizen. Van Straten: “We kunnen in sommige gevallen met circulair instrumentbeheer tot 75 procent op de jaarlijkse inkoopkosten besparen door het instrumentarium circulair te verwerken via reparatie, revisie en te recyclen. Dat is een enorm verschil met het inkopen van nieuwe instrumenten. Hoeveel een ziekenhuis besteedt aan instrumenten verschilt. Vaak is dat meer dan 250.000 euro per jaar, exclusief de inkoop van disposable instrumenten.”

Eerste fase

Het experiment bevindt zich nu in de voorbereiding van fase 1. Deze fase start in oktober van dit jaar in samenwerking met een aantal Nederlandse ziekenhuizen. Het inzamelen op de operatiekamers verloopt volgens drie afvalstromen: roestvrijstaal, niet geweven textiel en plastic. Daarbij is er een verschil tussen gecontamineerd afval en niet-gecontamineerd afval.

Lees ook: De energietransitie in de zorg: ‘Als het hier kan, kan het overal’

Renewi zorgt ervoor dat het afval bij de proefopstelling van GreenCycl terechtkomt waar het wordt gedesinfecteerd en daarna gerecycled. Het wordt vervoerd in luchtdichte verpakkingen waardoor bacteriën zich niet kunnen verspreiden. “Voor het vervoeren van gecontamineerd afval gelden strikte regels”, legt Geelen uit.

Na een succesvolle eerste fase zal het proces verder worden opgeschaald en wordt er gewerkt aan een grootschalige installatie om het afval te recyclen. Dat is de tweede fase, waarin een grote rol is weggelegd voor Renewi, die de installatie zal realiseren. “De contacten met de ziekenhuizen zijn er al, maar er moet nog veel worden geregeld en geformaliseerd, zoals vergunningen voor de installatie en de financiering ervan”, legt Geelen uit.

Circulaire noodzaak

Volgens Van der Sijp is de circulaire noodzaak nog meer aan het licht gekomen tijdens de uitbraak van het COVID-19 virus. “De coronacrisis heeft ons laten inzien dat we niet afhankelijk willen zijn van andere landen om aan bepaalde materialen te komen. Als we het afval zelf kunnen recyclen, dan houden we de materialen ook hier in omloop. Daarnaast is er vanwege het tekort aan mondkapjes een noodzaak ontstaan om te recyclen.”

Daarnaast ontstaat er volgens Van der Sijp vanuit de ziekenhuizen steeds meer bewustwording over afval. “De media, maar ook de politiek heeft het onderwerp hoog op de agenda staan waardoor het veel aan het licht komt. Steeds meer bedrijven en dus ook ziekenhuizen moeten hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen, omdat ze daar simpelweg niet meer onderuit kunnen.”

Beeld: Renewi.