Met je oude frituurpan naar de Albert Heijn

In 2011 produceerde Nederland 400 miljoen kg e-waste, oftewel elektrisch en elektronisch afval. Dat varieert van mobieltjes tot wasdrogers en energiezuinige lampen. Per Nederlander is dat 23,7 kg e-waste per jaar. Qua gewicht correspondeert dat met een kwart wasmachine, of 170 iPhones, per jaar.

Voor zover de getallen. De statistieken zijn samengesteld door Jaco Huisman, professor aan de UN University en assistent-professor aan de TU Delft. Met zijn team plakte hij tientallen datasets aan elkaar om tot een goed beeld van de Nederlandse markt voor elektronisch afval te komen. Een heidens karwei. Vandaag presenteerde hij de resultaten in Amsterdam.

Cultuur

“Van die 23,7 kg e-waste komt ongeveer een derde in de recycling terecht via milieustraten en de retail,” vertelt Huisman. “Nog eens grofweg een derde wordt wel apart verwerkt, maar komt op een grote hoop, waardoor recycling niet altijd mogelijk is.”

De rest van het e-waste komt in de vuilnisbak terecht, of wordt al dan niet legaal naar Afrika en Azië geëxporteerd.” Koelkasten gaan vooral naar Afrika, kleinere apparaten belanden vaak in Azië. Het is niet bekend of daar culturele voorkeuren aan ten grondslag liggen.

Toch is export naar landen buiten de EU onwenselijk, want e-waste wordt daar vaak slecht verwerkt met schadelijke effecten voor milieu en gezondheid. Ook zitten er nog veel waardevolle materialen in het elektronische afval.

Producentenverantwoordelijkheid

“Regelgeving is hierbij een barrière,” stelt Jan Vlak, directeur van Wecycle. In opdracht van producenten en importeurs organiseert zijn stichting de inzameling en recycling van elektrische apparaten en energiezuinige verlichting in Nederland.

“Onder de huidige Europese richtlijn voor e-waste (de WEEE Directive, MB) zijn bijvoorbeeld alleen winkels met meer dan 400 m2 oppervlak gedwongen om alle oude apparaten in te nemen. Dan heb je het in Nederland over 100 tot 150 winkels.” Voor alle winkels geldt wel de 'oud-voor-nieuw'-regeling. Winkeliers moeten oude apparaten innemen als de klant een vergelijkbaar product koopt. Toch wil Vlak maar zeggen, je moet wel heel veel goede wil hebben om van je oude frituurpan af te komen.

Vlak vindt ook dat er wel erg sterk wordt gekeken naar de producent van elektrische apparatuur – de zogeheten producentenverantwoordelijkheid. In Europa is een producent medeverantwoordelijk voor het beheer van producten die door hen op de markt zijn gebracht, ook in het afvalstadium van deze producten. Die verhouding lijkt scheef.

Overal je frituurpan kwijt

Wecycle roept daarom op tot meer samenwerking in de keten. “De consument moet meer geprikkeld worden om afval te scheiden. De gemeente moet daarin faciliteren. Recyclers moeten innoveren om zoveel mogelijk materialen terug te kunnen winnen,” stelt Vlak. Dat is hard nodig, want uit Brussel komt een harde eis om 340 miljoen kg e-waste in te zamelen voor 2021.

Ook de overheid moet meer verantwoordelijkheid nemen. Vlak: “We hebben een afgifteplicht nodig voor winkels en gemeenten en een registratieplicht voor inzamelaars en recyclingbedrijven.” Ook pleit Wecycle voor het zonder meer kunnen inleveren van e-waste in elke winkel die apparaten en lampen verkoopt. Met je frituurpan naar de Albert Heijn dus.

Differentiatie

“Tariefsdifferentiatie is ook een effectieve oplossing,” vult Huisman aan. “In 80 procent van de Nederlandse gemeentes geldt een tarief voor het ophalen van afval. In de overige gemeentes betalen inwoners naar verhouding van het afval dat ze produceren.”

Dat heet tariefsdifferentiatie en moet een prijsprikkel zijn voor consumenten om minder afval te produceren. Het blijkt te werken. “In die gemeentes zien we dat per inwoner de hoeveelheid e-waste die in het huisafval terecht komt halveert.”

Overigens doen we het als Nederlanders zo slecht nog niet. In de VS worden per dag 130.000 computers weggegooid. Daarvan worden er nul gerecycled.

Het onderzoek werd uitgevoerd door de UN University in samenwerking met het CBS en onderzoeksbureaus FFact en Witteveen+Bos. Opdrachtgevers waren Wecycle, NVMP en ICT~Milieu.