Is 'gevaarlijk afval' te gevaarlijk om te recyclen?

Van al het afval dat Nederland op jaarbasis produceert is maar liefst 85 tot 90 procent bedrijfsafval. Volgens de meest recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek over 2018 gaat dit om ruim 25 miljoen ton. Slechts een gedeelte daarvan, zo’n 1,6 miljoen ton (6,4 procent) wordt bestempeld als gevaarlijk afval, waarvan 600.000 ton beschikbaar is voor afvalinzamelaars. SUEZ Nederland zamelt grofweg een kwart hiervan in, verdeeld over ongeveer 18.000 actieve klanten. Om het in perspectief te plaatsen: “Als je ons aandeel in één keer inzamelt in vrachtwagens kun je een file maken van Delfzijl tot Maastricht”, zegt Huisman.

Gevaarlijk afval in alle sectoren

Gevaarlijk afval associëren een hoop mensen met de cartooneske gele vaten voorzien van een radioactief-afvallogo. “En dat is nou precies wat we niet inzamelen”, lacht Huisman. “Net als explosieven of stoffen die we niet kennen. Voordat wij het afval accepteren, ontvangen wij altijd eerst een analyse van de stoffen.” De categorie ‘gevaarlijk afval’ is eigenlijk heel breed. SUEZ verwerkt gevaarlijk afval van praktisch alle sectoren. Huisman: “Je kunt denken aan grote chemieconcerns, industriële werkplaatsen, schildersbedrijven, gemeentelijke depots en autogarages. Maar ook dienstverlenende bedrijven moeten om de zoveel tijd van overgebleven verfpotten, schoonmaakspullen en lege batterijen af. Eigenlijk kan ik me geen branche voorstellen die niet met gevaarlijke stoffen te maken heeft.”

"Eigenlijk kan ik me geen branche voorstellen die niet met gevaarlijke stoffen te maken heeft"

Afval van opgerolde drugslabs

Een ‘branche’ die geregeld de media haalt en ook een hoop gevaarlijk afval produceert is de illegale drugsindustrie. “Er zijn periodes geweest waarin collega’s drie keer per week ’s nachts uit bed werden gebeld. Dan moest er drugsafval opgeruimd worden uit opgerolde labs of uit de natuur”, vertelt Huisman. “In de labs gebruiken ze een hoop gevaarlijke chemicaliën, zoals organische amines. Voor SUEZ  zijn dit geen spannende stoffen, we kunnen ze heel goed verwerken.”

Lees ook: Europese regels moeten worden aangescherpt om van niet-recyclebaar plastic af te komen

Tien keer zoveel afval door corona

2020 is voor SUEZ een uitzonderlijk jaar. De eerste coronagolf in mei heeft enorme druk opgeleverd. Huisman: “We hebben allemaal de files voor de milieustraten gezien, maar ook bij de ziekenhuizen in Nederland, waarvan wij 50 procent bedienen, hadden we het druk. In het nieuws gaat het vaak over de benodigde materialen die er aan de voorkant van een ziekhuis ingaan, maar wat er aan de voorkant ingaat, moet er aan de achterkant ook weer uit.” Huisman schat dat een coronapatiënt tot tien keer zoveel ziekenhuisafval produceert als een reguliere patiënt, voornamelijk door de hoeveelheid beschermende kleding van het zorgpersoneel.

Het grondstoffenbedrijf haalt het ziekenhuisafval overigens op in vaten gemaakt van gerecycled plastic, het ‘specifiek ziekenhuisafval’ (SZA)-vat. Dit vat voldoet aan de strengste veiligheidseisen en levert daarnaast milieuwinst op. “Op dit moment hebben we nog voldoende van dit soort vaten om al het ziekenhuisafval op te halen”, vertelt Huisman. “We zetten ons weer schrap voor deze tweede golf. We zetten alles op alles om de zorg zo veilig en efficiënt mogelijk te bedienen.”

"We zetten alles op alles om de zorg zo veilig en efficiënt mogelijk te bedienen.”

Groot aandeel voor recycling

Waar het ziekenhuisafval verbrand wordt, is er bij SUEZ een grote rol weggelegd voor recycling. “We zien het gevaarlijke afval echt als grondstof dat we hoogwaardig recyclen of op een andere manier opnieuw kunnen toepassen, maar dan met meer maatregelen”, vertelt Huisman. SUEZ is in staat 48 procent van het verzamelde gevaarlijk afval te recyclen. Een goed voorbeeld is de recycling van oplosmiddelen die industriebedrijven gebruiken om machines te spoelen. “Het gebruikte oplosmiddel halen we op bij onze klanten, destilleren we en leveren we weer als nieuw product aan dezelfde klanten. Maar ook batterijen, tl-buizen en verontreinigde verpakkingen kunnen we nagenoeg volledig recyclen.”

Nog eens 40 procent wordt verbrand en gebruikt voor energieopwekking, bijvoorbeeld in de cementindustrie. Een klein deel van de opgehaalde stoffen is volledig onbruikbaar. Deze worden onder heel hoge temperaturen verbrand (7 procent) of gestort (3 procent). “En zelfs hier vinden we nieuwe toepassingen voor”, vertelt Huisman. “Afval dat veel zout en zware metalen bevat, kunnen we storten in zoutmijnen. Dit is nog steeds storten, maar het is eigenlijk een nuttige toepassing omdat het de zoutmijnen beschermt tegen instortingsgevaar.”

Lees ook: Het gaat niet goed met plasticrecycling. Hoe kan het anders?

Zeer Zorgwekkende Stoffen

Hoewel het overgrote deel van het opgehaalde gevaarlijke afval nuttig hergebruikt wordt, ziet Huisman graag dat SUEZ in de toekomst nog meer afval recyclet. Maar dan is er wel aanvullend overheidsbeleid nodig. “Het hete hangijzer in onze industrie is op het moment de ZZS-lijst”, zegt Huisman. Dit is een door de overheid opgestelde lijst met ongeveer 500 Zeer Zorgwekkende Stoffen die extra schadelijk kunnen zijn voor de volksgezondheid. De regel is op het moment dat afval waar een ZZS in zit, niet gerecycled mag worden, tenzij je garant kan staan dat deze producten in de toekomst geen schade aan mens of milieu kunnen opleveren. Als je dat niet kunt garanderen, gaat het de verbrandingsoven in.

“Het probleem is dat afval al als compleet onbruikbaar wordt gezien voor recycling of hergebruik als er slechts een paar nanogram van een ZZS in zit”, zegt Huisman. “Hierdoor vervoeren we duizenden tonnen bruikbaar afval honderden kilometers verderop waar het onder zeer hoge temperaturen verbrand wordt. Allemaal omdat er een microscopische hoeveelheid ZZS in zitten. Terwijl je de schadelijkheid van zo’n kleine hoeveelheid in twijfel kan trekken wanneer je het afzet tegen de gevolgen van zo’n andere verwerkingsroute. Denk aan het verbranden en vervoeren wat zorgt voor veel CO2-uitstoot of het vernietigen van kostbare grondstoffen.”

Lees ook: Suiker verpakt in suiker: Nederlands bedrijf maakt als eerste verpakking van suikerbiet

Medicijn schadelijker dan kwaal

Maar is het dan niet goed dat de overheid met deze zeer gevaarlijke stoffen zo risicomijdend is? “Absoluut, maar de overheid schiet op het moment met hagel”, denkt Huisman. Volgens Huisman zou de overheid de schadelijkheid van ZZS beter moeten onderzoeken op basis van een milieubalans. “Wegen de nadelige milieueffecten die ontstaan doordat we bruikbaar materiaal niet recyclen op tegen de schadelijkheid van de ZZS? Is het medicijn niet schadelijker dan de kwaal? Daarbij komt dat we in Nederland werken met 29 omgevingsdiensten die allemaal een eigen ZZS-beleid volgen. Dat maakt het voor ons erg lastig.”

"De overheid schiet op het moment met hagel”

Innovatie staat stil

De politieke wispelturigheid heeft volgens Huisman ook invloed op de innovatiekracht van de sector. De laatste jaren zijn er weinig nieuwe technieken ontwikkeld om gevaarlijk afval te recyclen. “Het duurt vaak drie jaar voordat een onderneming een vergunning krijgt om gevaarlijk afval te verwerken”, zegt Huisman. “Voordat een verwerkingsinstallatie marktklaar is, ben je vijf jaar verder.” Het milieubeleid, zowel op nationaal als Europees niveau verandert echter snel. Daardoor is het onzeker of in de loop der tijd de wetgeving nog wel toestaat om een bepaalde afvalstroom te recyclen. “Investeren in nieuwe technieken is daarmee riskant geworden. Ik zou graag zien dat er meer oog is voor lange termijn visies én ruimte komt voor innovatie, zodat we in de toekomst nog meer kunnen recyclen en daadwerkelijk naar zero waste gaan.”

Beeld: Adobe Stock