Het sprookje van oneindige groei op een eindige wereld

De jongste generatie moet zich voorbereiden op een duurzame arbeidsmarkt. Hoe moet het onderwijs hun daarop voorbereiden?

Groene Generatie NL interviewde ondernemer Maurits Groen, Marcel Krom (CIO en directeur International PostNL) en Tex Gunning (bestuurder bij AkzoNobel en vanaf juni CEO van TNT Express) over hun visie op duurzaamheid in het onderwijs.

De Limburgse mijnen draaien op volle toeren, de textielindustrie floreert in Twente en de enorme gasbel onder Groningen moet nog ontdekt worden. In de zestig jaar die volgen ondergaat Nederland een enorme transformatie: de mijnen sluiten, de textiel komt uit lagelonenlanden en het laatste restje gas wordt aan de bodem onttrokken.

Wat voor veranderingen zullen de komende zestig jaar komen, nu door de bereikte welvaart natuurlijke hulpbronnen langzaam opraken en technologische ontwikkelingen elkaar in hoog tempo volgen? Een overgang naar een groene economie waarbij het milieu geen schade oploopt, antwoorden verschillende wetenschappers en economen wereldwijd. Koplopers uit het Nederlandse bedrijfsleven – zoals Unilever en AkzoNobel – onderbouwen dit met hun succesvolle duurzame bedrijfsvoering.

Maar gaan onze ROC’s, hogescholen en universiteiten wel in die trend mee? Begrijpen zij wel welk onderwijs noodzakelijk is voor een duurzame maatschappij? Leveren zij nog wel studenten af die hun weg weten te vinden in een duurzaam bedrijfsleven?

Kleuters

Het lijkt erop dat nog niet iedereen door heeft dat er een verandering aan zit te komen. Onbegrijpelijk, vindt ondernemer Maurits Groen. “Een groeiende reële economie op een niet-groeiende planeet is een sprookje.” Hij ziet een groene economie als dé manier om het uitgeleefde ecosysteem te herstellen. “Op de wereld is voldoende energie voorradig, maar we zullen die anders en vooral slimmer moeten benutten. We zijn als kleuters die het alfabet nog niet beheersen: we moeten leren van de natuur en onze economie op een circulaire manier inrichten.”

De mensheid heeft nog nooit geëxcelleerd in het voorkomen van rampen. Marcel Krom, PostNL.

Ook Marcel Krom van PostNL heeft dit toekomstperspectief voor ogen, maar “[v]oorlopig hebben we nog teveel fossiele brandstoffen die we met zijn allen willen opmaken. En zolang dat het geval is, is er te weinig dwang en is er teveel geld mee gemoeid om te zorgen dat de bedrijfswereld zich intensief met het vergroenen van de economie bezighoudt”.

Dat Shell zelfs naar de ongerepte poolcirkel gaat om op een dure wijze – en onder gevaarlijke omstandigheden – olie te winnen, versterkt Krom’s woorden. Draait het dan echt alleen maar om geld? “Ik denk dat de mensheid door een hele zware crisis heen moet voordat we ons realiseren dat er echt iets anders moet gaan gebeuren. We doen momenteel ons best om die crisis te veroorzaken. De mensheid heeft nog nooit geëxcelleerd in het voorkomen van rampen.”

Begin bij het begin

Misschien wordt het tijd dat ‘de mensheid’ eerst de spreekwoordelijke put gaat dempen, voordat het kalf ook maar een kans krijgt om te verdrinken. Om mensen meer bewust van de veranderende wereld te maken, speelt het onderwijs een essentiële rol. “Leren denken over je eigen handelen, over het maatschappelijk en economisch systeem waarvan je als mens deel uitmaakt, is essentieel”, zegt Groen. Dit gebeurt nu nog te weinig, vindt ook Tex Gunning –bestuurder van AkzoNobel en per 1 juni CEO van TNT Express.

Onderwijs moet opleiden voor het leven. Tex Gunning, AkzoNobel.

“Het is belangrijk aan kinderen en jongeren uit te leggen dat de wereld gelimiteerd is en dat alles aan elkaar verbonden is”, aldus Gunning. Educatie kan volgens hem op twee manieren op duurzaamheid worden gericht. “Het draait allereerst om een andere mindset die kinderen vanaf het begin van hun educatie zouden moeten krijgen. Die zou hen moeten stimuleren om in die verbondenheid te denken, te leren, te werken en te leven.”

“Het onderwijs moet ook veel meer aan karakterontwikkeling doen”, zegt Gunning. Die ontwikkeling zou er ook voor moeten zorgen dat mensen flexibeler worden, en zich snel kunnen aanpassen aan veranderingen. Het is namelijk onmogelijk om te voorspellen hoe de wereld er over tien jaar uitziet. “Natuurlijk moeten mensen kunnen lezen en rekenen, maar dat is het minst belangrijke element. Veel belangrijker is dat je mensen niet opleidt voor een baan, maar je moet ze voorbereiden op het leven.”

Duurzaamheid moet in alle vakken worden geïntegreerd. Maurits Groen, MGMC.

“Daarnaast moeten al vanaf de basisschool vakken gegeven worden als ecologie en filosofie”, voegt Groen toe, “maar ook moet duurzaamheid in alle vakken worden geïntegreerd. Plaats de geschiedenis in een duurzame context, biedt literatuur aan die inzicht geeft in het mondiale ecologische, sociale en geopolitieke systeem. Op deze manier ontstaat een duurzame mindset en dat is een essentiële eigenschap voor de werknemer van de toekomst.”

Ook Gunning beaamt dat, maar hij ziet dat de talenten van mensen tegenwoordig niet centraal staan. “Door docenten, ouders en de samenleving wordt nu ingezoomd op dat éne lage rapportcijfer. In plaats daarvan zou het gericht moeten zijn op iemands talent en zou het gestimuleerd en verder ontwikkeld moeten worden”, aldus de toekomstig topman van TNT Express. “Op die manier kan iemand zichzelf ontplooien, gelukkiger worden en een grotere toevoeging zijn voor een bedrijf en een samenleving.”

Nieuwe perspectieven

Duurzaam onderwijs en een groene economie: zit de samenleving daar wel op te wachten? “Je moet er als samenleving alles aan doen om de wereld te verduurzamen”, zegt Krom. Niet alleen omdat de natuurlijke hulpbronnen uitgeput raken, maar ook doordat bedrijven zichtbaar profiteren van een duurzame aanpak.

“De crux voor het verduurzamen van de economie en de samenleving ligt in de combinatie van kennis en vaardigheden. Interdisciplinariteit is de sleutel tot innovatie en oplossing van het duurzaamheidsvraagstuk. De meest succesvolle bedrijven zijn de bedrijven die interdisciplinair werken: kijk naar Apple en Google.”

De leiders van de toekomst moeten een breder ontwikkeld profiel hebben. Marcel Krom, PostNL.

“Bovendien moet duurzaamheid vanuit een bottom-up perspectief benaderd worden”, zegt Groen. “Top-down benaderingen gaan vaak voorbij aan de kennis en competenties van de mensen op de werkvloer. Die hebben een veel beter beeld van het probleem en wat er nodig is om dat op te lossen."

“Het onderwijs is de basis waar je cultuur maakt. Als je het onderwijs structureel waardenvol maakt, ben je op de goede weg om cultuur te veranderen", sluit Gunning af. "Mensen moeten waardenvol worden opgeleid en begrijpen dat alles met elkaar samenhangt.”

Het is een race tegen de klok, de urgentie is enorm. Maurits Groen, MGMC.

De ‘cultuur van duurzaamheid’ is de laatste twintig jaar al structureel gegroeid.  “Het is een wonder dat we in een bestek van twintig jaar de samenleving zo structureel aan het veranderen zijn”, vindt Groen. “De tragiek is dat het nog sneller moet. Het is een race tegen de klok, de urgentie is enorm. Het onderwijs vervult daarbij een onmisbare rol.”

Foto: Hellebardius via Flickr.com