Wordt 2021 het kanteljaar voor biodiversiteit?

Roel Nozeman houdt zich als senior adviseur biodiversiteit bij ASN Bank al jaren met het thema bezig. Twee jaar geleden had hij niet durven hopen dat het thema in de financiële sector nu al zo op de kaart zou staan. “Een aantal jaar geleden was het toch vooral iets van ASN.” Desalniettemin is de aandacht voor biodiversiteit ook noodzaak. Het is namelijk vijf voor twaalf: dier- en plantsoorten blijven in rap tempo uitsterven en grondstoffen raken op. Dat is niet alleen vervelend voor mensen die genieten van de natuur, maar ook slecht voor de economie.

Het economische belang van biodiversiteit

Biodiversiteitverlies gaat om meer dan het uitsterven van dieren. Zo vallen bijvoorbeeld ook thema’s als waterschaarste, ontbossing en land- en watervervuiling eronder. Biodiversiteitsverlies gaat ten koste van bepaalde ecosysteemdiensten waarvan bedrijven (en dus mensen) afhankelijk zijn. Denk aan hout voor huizen, een vruchtbare bodem voor voedsel en voldoende zoet water als drinkwaterbron. Het verlies aan biodiversiteit en ecosysteemdiensten is geen ver-van-ons-bed-show. Zo liepen Nederlandse drinkwaterbedrijven deze zomer tegen hun grenzen aan en De Nederlandse Bank (DNB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) becijferden deze lente dat Nederlandse financiële instellingen miljarden aan risico lopen.

Biodiversiteitsverlies als financieel risico

Nederlandse banken, verzekeraars en pensioenfondsen hebben wereldwijd voor 510 miljard euro aan financieringen uitstaan bij bedrijven met een hoge of zeer hoge afhankelijkheid van één of meerdere ecosysteemdiensten. Het gaat bijvoorbeeld om investeringen in landbouwbedrijven die afhankelijk zijn van bijen voor de bestuiving van hun voedselgewassen. Als de bijen uitsterven, kan dat gevolgen hebben voor de oogst van de boerenbedrijven.

Ook het financieren van bedrijven met een grote negatieve impact op biodiversiteit, neemt risico’s met zich mee. De Nederlandse financiële sector heeft wereldwijd voor 97 miljard euro aan dit soort investeringen uitstaan. Milieucontroverses en de negatieve publiciteit die daarmee gepaard gaan, zijn niet alleen slecht voor het bedrijf, maar ook voor de financiële instellingen die erachter zitten.

Tot slot waarschuwen DNB en PBL financiële instellingen in het rapport ‘Biodiversiteit en de financiële sector: een kruisbestuiving?’ voor zogenoemde transitierisico’s. Overheidsbeleid en consumentenvoorkeuren kunnen veranderen. Zo is het niet ondenkbaar dat er een voorkeur komt voor minder stikstof-intensieve bedrijfsmodellen. Dit kan met name gevolgen hebben voor de drie Nederlandse grootbanken die voor 81 miljard euro aan leningen hebben verstrekt aan Nederlandse sectoren die veel stikstof uitstoten, zoals de landbouw.

Nozeman vindt dat er nog een reden voor de financiële sector is om haar impact op biodiversiteitsverlies te verminderen. “Je hebt een verantwoordelijkheid als je iets financiert”, vindt hij. Toch verwacht hij dat de meeste financiële instellingen in eerste instantie vanuit risicoperspectief iets aan biodiversiteitsverlies zullen willen doen. Misschien zelfs alleen gedreven vanuit de verwachte controle door DNB. Het andere deel van de instellingen, waar ASN Bank zelf onder valt, wil hun impact op biodiversiteit meten en verbeteren vanuit de visie om een positieve bijdrage te leveren. Zo heeft ASN Bank bijvoorbeeld als doel dat de beleggingen en financieringen in 2030 een overall netto positief effect op biodiversiteit moeten hebben.

Financiële instellingen gaan hun impact meten

In september ondertekenden 26 financiële instellingen uit tien verschillende landen de zogenoemde Finance for Biodiversity Pledge. De milieuorganisatie van de Verenigde Naties, de UNDP, lanceerde deze pledge. Met de ondertekening geven financiële instellingen aan dat zij willen werken aan biodiversiteit. Zo willen zij hun impact gaan meten, daar doelen voor opstellen en rapporteren over de voortgang. “Ik kan niet voorspellen wat iedereen gaat doen, maar er staan echt heel concrete activiteiten in waar men zich toe verplicht. En ook een jaartal waarin ze dat uiterlijk moeten gaan realiseren.” Dat stemt Nozeman hoopvol. “Ik ben heel blij dat we nu echt weer een stap verder zijn.” Om de zoveel tijd sluiten nieuwe financiële instellingen zich aan bij de pledge.

Om andere financiële instellingen te helpen om hun biodiversiteitsimpact te meten, lanceerde ASN Bank samen met Actiam, Triodos, Triple Jump, Robeco en FMO een nieuw common ground report. Daarin delen de partijen, die samen het Partnership for Biodiversity Accounting Financials (PBAF) vormen, hun ervaringen met impact meten. Inmiddels heeft De Volksbank, waar ASN Bank onder valt, zich ook bij PBAF aangesloten. Nozeman vindt dat het meten van biodiversiteit het nieuwe normaal moet worden. “Dus naast het meten van de impact op het klimaat moeten financiële instellingen ook biodiversiteit gewoon integraal meenemen en meten.”

Overigens is het meten van impact op biodiversiteitsverlies geen simpele taak. Bij de invloed op klimaatverandering is dat bijvoorbeeld een stukje makkelijker. Zo kunnen financiële instellingen bij het meten van klimaatimpact werken met broeikasgassenuitstoot. Deze data zijn voor de meeste bedrijven en activiteiten beschikbaar, omdat hierover wordt gerapporteerd. Daarnaast heeft de uitstoot daarvan mondiale invloed. Bij biodiversiteit zijn de gevolgen in eerste instantie lokaal. Ook de positieve impact is heel locatie-specifiek. Nu staan er al een aantal voorbeelden in het rapport hoe financiële instellingen kunnen gaan meten, maar Nozeman wil meer. "Er zijn nog heel veel voorbeelden die we verder willen uitwerken.” Die uitwerking volgt hopelijk in het rapport van volgend jaar.

2021: het jaar van geperfectioneerde biodiversiteitsmeting én politieke daadkracht?

In het volgende rapport hoopt Nozeman ook een link te maken met science based targets: doelen die gestoeld zijn op de wetenschap en rekening houden met ecosysteemdiensten. “Dat je inzicht krijgt in wat een bepaalde investering voor ecosysteemdiensten betekent. Dus niet alleen voor je eigen project, maar voor alle stakeholders in die omgeving. Dat zijn dingen die we graag willen doen en waar we nu helaas nog geen stap op hebben kunnen maken. Maar ja, er is gewoon nog heel veel werk te doen.”

Terwijl hij positief is over de ontwikkelingen in de financiële sector, kijkt hij afwachtend naar de politiek. Zo valt het hem op dat zelfs een groene partij als GroenLinks amper over biodiversiteit praat. “Bijvoorbeeld Jesse Klaver. Die hoor ik alleen maar over het klimaat. Ik hoor hem niets over biodiversiteit zeggen.” Nozeman vraagt zich af of dit bewust is. “Weet hij niet dat het zo'n groot probleem is?” Hij hoopt dat daar snel verandering in komt. “Ik mag toch hopen dat alle politieke partijen hier iets over gaan vinden en er iets over gaan opnemen in de verkiezingsprogramma's.”

In andere landen ziet hij dat wel gebeuren, bijvoorbeeld in  Frankrijk. Onder president Emmanuel Macron wordt er volgens Nozeman echt ingezet op biodiversiteit. Op internationaal niveau hoopt hij dat er serieuze financiële prikkels en regels komen die investeren in biodiversiteit aantrekkelijker maken en partijen die de natuur grootschalig vernietigen benadelen. “Alles wat met ontbossing te maken heeft, kun je sowieso niet meer financieren”, vindt hij.

Een Parijsakkoord voor natuur

Nozeman houdt als individu de Nederlandse en internationale politiek in de gaten, maar dat gebeurt ook vanuit de pledge. Zo riepen de 26 financiële instellingen regeringsleiders op om het proces van natuurverlies aan te pakken. Als alles goed gaat komen de wereldleiders volgend jaar bij elkaar om nieuwe afspraken te maken over natuur en biodiversiteit.

Eerder had de internationale politiek weinig aandacht voor de financiële sector, herinnert Nozeman zich. Nu verwacht hij dat het anders zal zijn. Zo denkt hij dat de pledge beleidsmakers sterkt die wetgeving willen instellen. Hij merkt dat de houding nu al anders is dan een aantal jaren geleden. “Nu zie je dat men ons benadert en dat men ook ziet dat de financiële sector, en ook het bedrijfsleven, echt noodzakelijk is om al die biodiversiteitsdoelen te gaan halen.”