De Net Zero Banking Alliance (NZBA) ontstond in 2021 en begon als samenwerkingsverband tussen 43 wereldwijde banken. Inmiddels hebben zo'n 150 banken zich bij het initiatief gevoegd. Het idee is dat financiële instellingen, door zich bij de NZBA aan te sluiten, beloven hun leningen en investeringen zo te sturen dat ze bijdragen aan het behalen van net zero in 2050. Ofwel, een economie die netto geen CO2 meer uitstoot. De Verenigde Naties coördineren het verbond.
Onlangs werd bekend dat de zes grootste banken van de Verenigde Staten zich allemaal terugtrekken uit de NZBA. Het gaat om de banken JP Morgan, Bank of America, Citigroup, Wells Fargo en Goldman Sachs. Na hun vertrek blijven er slechts drie banken uit de VS over die het initiatief steunen. In Nederland zijn dat er vier: ABN Amro, ING, Rabobank en Triodos.
Donald Trump
Hoewel de Amerikaanse banken hun vertrek niet toelichten, is het volgens experts evident wat erachter zit. “Iedereen is aan het voorsorteren op het aantreden van Donald Trump”, zegt Hans Stegeman, hoofdeconoom bij Triodos. “We hebben recent kunnen zien hoe Facebook zich daarop voorbereidt. Ook de hele financiële sector is dat aan het doen.”
De aankomend president is een uitgesproken tegenstander van ambitieus klimaatbeleid en heeft laten weten alle huidige regelgeving te gaan ‘ontmantelen’. Ook zal hij naar verwachting uit het klimaatakkoord van Parijs stappen. De verwachting is dat banken niet zitten te wachten op kritiek van Trump en zich om die reden willen distantiëren van de VN-klimaatcoalitie.
Ook speelt mee dat banken onder Republikeins bewind mogelijk juridische stappen kunnen verwachten als ze lid blijven. “Ongeacht wat ze ervan vinden, kunnen de Amerikaanse banken op dit moment niet veel anders dan uit de NZBA stappen”, meent Stegeman. “Ze lopen namelijk juridische risico’s als ze erin zouden blijven.”
Anti-ESG
Hij doelt daarbij op het anti-klimaat-sentiment dat momenteel welig tiert in de VS. Verschillende Republikeinse politici hebben aangegeven het thema ESG (Environmental, Social and Governance) als een aanval te zien op de aandeelhouders van bedrijven en financiële instellingen. Ook dreigen ze met rechtszaken, omdat ze van mening zijn dat klimaatallianties in strijd zijn met het mededingingsrecht. Daarmee is in de VS een ander patroon zichtbaar dan in bijvoorbeeld Europa. Daar riskeren bedrijven juist een gang naar de rechter als ze te weinig doen aan het in lijn brengen van hun beleid met het klimaatakkoord van Parijs.
Een puur politiek verschil. De opvatting van het klimaatprobleem is aan beide kanten van de Atlantische Oceaan namelijk hetzelfde. Investeren in bijvoorbeeld nieuwe olie- en gasvelden is steeds gevaarlijker voor financiële instellingen, omdat ze het risico lopen stranded assets te financieren. Fossiele bronnen zullen door de transitie naar hernieuwbare brandstoffen in de nabije toekomst hun waarde verliezen. Ook kunnen extreme weersomstandigheden die veroorzaakt worden door klimaatverandering schade toebrengen aan de investeringen van banken, waaronder infrastructuur, vastgoed en waardevolle bezittingen van bedrijven.
“Hun risicobeleid zal dus heus niet van elkaar verschillen”, meent Stegeman. “Zeker nu door de hevige branden rondom Los Angeles wederom duidelijk geworden is dat klimaatverandering geen abstract toekomstbeeld meer is. Je ziet nu al de effecten ervan. Verstandige bankiers houden daar rekening mee. Alleen: Amerikaanse banken kunnen het zich op dit moment niet veroorloven dat hun beleid in de woke-hoek wordt gedrukt.”
Nog altijd groot
De exodus van Amerikaanse banken roept de vraag op: wat is een uitgeklede klimaatcoalitie eigenlijk nog waard? Toegegeven, zegt Stegeman, de NZBA moet een stuk ambitieuzer, wil die geen wassen neus zijn. “Maar we moeten niet vergeten: de NZBA is nog altijd groot. Ook vorig jaar zijn er weer leden bijgekomen. En de potentie van een grote groep banken die met elkaar afspreken om afstand te nemen van fossiele brandstoffen is natuurlijk groot. Het is dus niet zo dat de coalitie niets is zonder Amerikaanse banken.”
Daarnaast is het onwaarschijnlijk dat banken uit andere landen ook hun vertrek uit de NZBA zullen aankondigen. “Zeker niet Europese banken. Ik verwacht niet dat Europa door de politieke situatie in de VS ineens zijn duurzame ambities zal gaan terugnemen.” Europese banken zijn binnen de alliantie het sterkst vertegenwoordigd. Ruim de helft van de (inmiddels nog 141) NZBA-leden is van Europese komaf.
Wel is het zonder de ruggensteun van een VN-coalitie mogelijk dat de afgesplitste Amerikaanse banken zelf verder afglijden op het gebied van klimaatambitie. Bij hun vertrek uit de NZBA beloofden de banken zich te blijven inzetten om hun ESG-doelen te halen. De vraag is in hoeverre dat klopt. Stegeman: “Het bleek al uit verschillende onderzoeken dat Amerikaanse banken veel meer olie- en gasprojecten financierden dan ze eigenlijk zeiden, en dat hun beleid niet in lijn was met het Parijs-akkoord. Ik verwacht dat de rem om fossiele projecten te financieren nu helemaal weg zal zijn.”
Nederland blijft
De Nederlandse leden van de NZBA lijken vooralsnog geen aanstalten te maken om de alliantie te verlaten. “Wij gaan dit moment wel aangrijpen om de NZBA ambitieuzer te maken”, vertelt Anna Koolstra, advocacy manager bij Triodos. “Eigenlijk zou je willen dat de criteria om lid te zijn van de NZBA scherper worden. Het is nu bijvoorbeeld niet verplicht voor de aangesloten banken om verduurzamingsdoelen te hebben voor investeringen in sectoren met een hoge CO2-uitstoot. Wij vinden dat dat wel zo moet zijn en gaan ons daar hard voor maken.”
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
