Waarom een prijskaartje aan natuur helpt de biodiversiteit (en onszelf) te beschermen

Wat is de economische waarde van de natuur? Die vraag houdt internationale wetenschappers verbonden aan de Foundation for Sustainable Development al dertig jaar bezig. Zij bouwden een database die inzicht moet bieden. In een nieuw rapport koppelen de onderzoekers de kennis van deze database aan praktijkvoorbeelden van ASN Bank. Daarmee laten ze - naar eigen zeggen - voor het eerst zien dat de natuur en de diensten die deze levert een substantiële economische waarde vertegenwoordigen. ‘Baanbrekend’, aldus ASN Bank.

Voor de eerste keer

“Die toepassing in de praktijk door bedrijven en financiële instellingen is nog niet vaak gebeurd. Volgens mij zijn wij de eerste financiële instelling die de kennis uit die database op vier projecten toepast”, zegt Roel Nozeman. Volgens de senior-adviseur biodiversiteit bij ASN Bank is die praktische toepassing cruciaal. “Omdat we verslaafd zijn aan het economische systeem dat we nu hebben.” Door een geldbedrag aan de natuur te hangen, wordt het makkelijker om er rekening mee te houden bij economische beslissingen.

Die aandacht is hard nodig, want het gaat slecht met de natuur. Heel slecht. “We hebben nog nooit zo weinig biodiversiteit gehad als nu”, weet Evi Vet. Zij is jongerenvertegenwoordiger voor de Verenigde Naties op het thema Biodiversiteit en Voeding. Het Compendium voor de Leefomgeving schatte dat van de inheemse dieren- en plantensoorten in Nederland slechts 15 procent over is. Minstens een derde daarvan valt in de categorie ‘bedreigd’.

Dat het slecht gaat met de natuur is niet alleen een probleem voor natuurliefhebbers, maar voor de mensheid als geheel. Mensen zijn namelijk afhankelijk van de natuur en de diensten die deze levert. Denk aan schone lucht, drinkwater, bestuiving van onze gewassen en goede grond om eten op te verbouwen. Daarmee zijn ook bedrijven afhankelijk van de natuur. Zo becijferden de Nederlandse Bank (DNB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in 2020 dat alleen al Nederlandse financiële instellingen miljarden risico’s lopen door biodiversiteitsverlies.

“Het kost heel veel om niks te doen aan biodiversiteit”, benadrukt Vet. Niet alleen biodiversiteit beschermen, maar ook herstellen is cruciaal. Desondanks staat het lot van de bij nog niet hoog op de agenda in politiek Den Haag. Laat staan in de bestuurskamers van beursgenoteerde bedrijven.

Lees meer: Wat is biodiversiteit en waarom is het belangrijk?

‘Beurgenoteerde bedrijven slecht voor biodiversiteit’

“Bijna alle beursgenoteerde bedrijven hebben een negatieve impact op biodiversiteit”, zegt Nozeman. Dat ontdekte ASN toen het voor het ASN biodiversiteitsfonds onderzocht in welke beursgenoteerde bedrijven zij zou kunnen beleggen. “Van de 18.000 bedrijven wereldwijd zijn er geloof ik drie gevonden die iets voor het fonds kunnen zijn”, herinnert Nozeman zich. Dat moet anders vindt hij.

De oplossing: de waarde van natuur zichtbaar maken door het in geld uit te drukken. “Niet zozeer om daar als bank geld uit te halen, maar door waarde toe te kennen aan de natuur kunnen we het economisch systeem gaan hervormen en natuur meenemen in besluitvorming.” Hoe zichtbaarder de waarde van de natuur is hoe makkelijker financiële instellingen daarop kunnen sturen en beursgenoteerde bedrijven erop kunnen aanspreken.

De waarde van herbebossing

In het rapport passen de wetenschappers van de Foundation for Sustainable Development de kennis uit de database toe op projecten die ASN Bank verzamelde. Het gaat om projecten in vier verschillende landen: Nederland, Madagascar, Paraguay en Nicaragua.

Samen berekenden ze hoe een aantal concrete investeringen in de natuur invloed hebben op de monetaire waarde van ecosysteemdiensten (zoals bijen die fruitbomen bestuiven). Met de gebruikte methode konden zij bijvoorbeeld vaststellen in hoeverre het herbebossen van gedegradeerde landbouwgrond of het investeren in een natuurgebied economische winst of verlies oplevert. Ook namen ze de impact op ‘stakeholders’ mee. Dat kunnen boeren zijn, maar ook de inheemse bevolking.

Nederland, Madagascar, Paraguay en Nicaragua

En wat blijkt? Een herbebossingsproject van landbouwgrond vlakbij het Noord-Brabantse Boxtel levert in plaats van 17.500 dollar per hectare bijna 31.000 dollar op. Zo neemt luchtverontreiniging af en komen er meer recreatiemogelijkheden bij. De boeren van wie het land is worden natuurlijk benadeeld. Zij kunnen geen of veel minder dieren houden of gewassen telen, maar omringende boeren kunnen mogelijk wél profiteren. Bijvoorbeeld doordat zij minder last krijgen van erosie, beter bestand zijn tegen extreme weersomstandigheden en wellicht gebruik kunnen maken van natuurlijke bestuiving.

In Madagaskar levert het omzetten van 150 hectare aan gedegradeerde weilanden en struikgewas naar bos zelfs 50.000 dollar per hectare op. In tegenstelling tot een schamele 870 dollar per hectare zonder investering.

Het voorbeeld in Paraguay is complexer. Daar investeert ASN in een project dat landbouwgrond omzet in een stukje bos, moerasland en een eucalyptusplantage. De natuurlijke oplossingen leken voor een kleine afname van biodiversiteit te zorgen. Juist de combinatie van economische en biodiversiteitswaarde van de eucalyptusplantage zorgde daar voor een ietwat betere businesscase.

In tegenstelling tot Paraguay is Nicaragua weer een duidelijk succesverhaal. Daar wordt de totale economische waarde van schaduwrijke koffieteelt vergeleken met die van conventionele koffieplantages. Bij de conventionele koffieplantage wordt de jaarlijkse waarde op 4.700 dollar per hectare geschat, terwijl die voor het schaduwrijke agro-bosbouwsysteem jaarlijks op ongeveer 5.800 dollar uitkomt.

‘Belangrijke inzichten’

“Natuurlijk moeten al deze vrij precieze waarden met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd”, schrijven de onderzoekers. “Maar de uitkomst is consistent en toont aan dat ecosysteemdienst-beoordelingen belangrijke inzichten verschaffen.”

Nozeman is ook enthousiast in zijn voorwoord van het rapport. “Het project geeft nog niet alle antwoorden als het gaat om het beoordelen van veranderingen in ecosysteemdiensten die voortvloeien uit investeringen en de waarde van deze diensten. Het biedt echter wel een waardevolle eerste aanzet om te begrijpen welke gegevens nodig zijn om een ​​dergelijke beoordeling uit te voeren.”

Voor ASN Bank levert dit rapport het bewijs dat we van het idee af moeten dat economie en natuur elkaars tegenpolen zijn. De natuur en de diensten die deze levert, vertegenwoordigen een substantiële economische waarde.

Biodiversiteitstop in Montréal

Binnenkort is de biodiversiteitstop in Montréal. Daar hoopt Nozeman andere financiële instellingen te overtuigen om ook meer te meten en rapporteren over biodiversiteit. “En als je gaat meten dan moet je wel de goede dingen meten. Dus niet allerlei dingen die niet goed uitkomen achterwege laten.” Hij denkt dat internationale standaarden die nu al in omloop zijn in de financiële sector - “zoals de door ASN Bank geïnitieerde PBAF-standaard” - daarbij kunnen helpen. Daarnaast hoopt hij dat meer financiële instellingen gaan investeren in natuurherstel.

Er zijn volgens Nozeman drie thema’s extra belangrijk tijdens deze top. Zo hoopt hij dat bedrijven en financiële instellingen biodiversiteit verplicht gaan meten, dat “perverse” subsidies voor activiteiten die ontbossing en biodiversiteitsverlies in de hand werken worden omgevormd of gestopt en dat er een systeem komt dat ervoor zorgt dat de bossen die er nu nog zijn blijven staan. “Als die drie dingen lukken, dan zou dat echt een succes zijn.” Maar veel hoop daarop heeft hij niet. Vooral bij de subsidies verwacht hij een compromis.

“Wat wel bijzonder is aan deze COP is dat het bedrijfsleven en de financiële sector veel zichtbaarder zijn”, merkt hij op. Zo herinnert hij zich een biodiversiteitstop een aantal jaren geleden in Egypte (niet te verwarren met de klimaattop van een paar weken terug) waarbij ASN Bank één van de enige aanwezige bedrijven was. Nu hebben honderden bedrijven en financiële instellingen zich via Business for Nature al vooraf uitgesproken voor het verplicht meten van biodiversiteit. Daarom hoopt ASN Bank dat in ieder geval die verplichting er komt. Vet hoopt dat ook: “Hoe groter de verplichting hoe groter de kans dat het bedrijfsleven verantwoordelijkheid neemt.”

Lees ook: Natuurinclusieve windparken op zee als oplossing tegen dove zeehonden en dode vogels