Talitha Muusse vindt dat we goede voorouders voor de toekomstige generaties moeten zijn

“Welkom dames en heren”, opent Boudewijn van Uden, Directeur Corporate Communicatie van a.s.r., het seminar dat a.s.r. vermogensbeheer voor klanten en andere relaties organiseert. Hij kijkt rond en corrigeert zichzelf dan: “Er zijn hier wel heel weinig dames.” Hij heeft gelijk. De zaal bestaat voornamelijk uit strak-in-het-pak-gestoken witte mannen met grijs haar. De gemiddelde leeftijd ligt boven de vijftig. Talitha Muusse maakt er ook een opmerking over als zij aan het woord komt. “Mooi om hier te staan en gelijk 100 procent toe te voegen aan de diversiteit. Ik zie niet veel mensen onder de dertig, weinig mensen met een getinte huid en weinig vrouwen.” Daarmee is gelijk duidelijk dat ze niet bang is om te zeggen wat ze denkt.

Rentmeesterschap

Op het seminar dat a.s.r. vermogensbeheer jaarlijks organiseert voor institutionele relaties stond dit keer het thema duurzaamheid centraal. Daarbij draait het niet alleen om beleggingen in fossiele energie terugdringen, maar ook om verantwoordelijkheid en rentmeesterschap. Dat laatste is een stokpaardje van a.s.r.-bestuursvoorzitter Jos Baeten, vertelt hij aan de zaal. “De kwaliteit van een rentmeester is dat hij ervoor zorgt dat wat hij beheert beter achterlaat dan hoe hij het aantrof”, vindt Baeten.

Het thema komt in de verhalen van de meeste sprekers wel op een of andere manier terug, maar Talitha Muusse zet het pas echt op scherp door de mensen in de zaal er door middel van een vraag haarfijn op te wijzen dat ze zich niet echt gedragen als goede voorouders. Het merendeel van de zaal denkt dat zij het beter hebben dan hun ouders, maar dat hun kinderen en kleinkinderen slechtere tijden te wachten staan. Wat betekent dat impliciet voor de mensen in de zaal? Zouden zij zich actiever in moeten zetten voor een betere toekomst van hun (klein)kinderen?

“We moeten leren een goede voorouder te zijn”, stelt Muusse. Dan gaat het niet alleen over onze kleinkinderen, maar ook over de kinderen van onze kleinkinderen. “Hoe komt het dat we het zo moeilijk vinden om het belang van toekomstige generaties te respecteren?”, vraagt Muusse zich hardop af. Op die vraag komt geen antwoord, maar in een paneldiscussie gaat het wel over de vraag wat we nu al doen én zouden moeten doen.

Het belang van versnelling

“Ik denk dat wij als financiële instelling en vermogensbeheerder allang gedwongen worden die beweging te maken”, stelt Jack Julicher directeur van a.s.r. vermogensbeheer als het gaat om verantwoord beleggen. Hij herinnert zich de tijd rondom de kredietcrisis. Toen was het moreel besef binnen het financiële systeem vrijwel afwezig. Dat is nu anders, omdat klanten en medewerkers een gebrek daaraan niet pikken. Het bedrijfsleven is al in beweging, benadrukt hij. Ook a.s.r. zet stappen. De gebeurtenissen tijdens de kredietcrisis (waaronder de teloorgang van Fortis) en lessen van de woekerpolis waren redenen om te veranderen. Zo worden alle beleggingen van a.s.r. vermogensbeheer gescreend op hun impact op maatschappij, duurzaamheid en goed bestuur. Bedrijven die deze toets niet doorstaan, worden uitgesloten. Tegelijkertijd wil de verzekeraar het aantal beleggingen in bedrijven met een positieve bijdrage aan de maatschappij vergroten.

Voor Muusse gaat het niet snel genoeg. Wat haar betreft moeten we bijvoorbeeld per direct stoppen met financiering van fossiele bedrijven. “Iedere dag dat we daar inzitten, loopt de rekening voor de jongere generatie op.”

Hoe snel zouden we gaan als we in de besluitvorming de belangen van toekomstige generaties meenemen en ons echt laten leiden door de wetenschap? Dat vraagt Muusse zich af. “Dat zou de snelheid moeten bepalen waarop wij ons aanpassen. Nu zie je het heel vaak andersom. Dus dat we de snelheid waarmee bedrijven, of de fossiele industrie, de transitie kunnen doormaken als basis nemen. Wat haalbaar is, in plaats van wat noodzakelijk is.”

De toekomst van fossiele beleggingen

In één keer compleet overstappen van fossiel naar groen is “verdraaid ingewikkeld”, stelt Julicher. “Je kan wel roepen: Ik ga uit producenten van fossiele grondstoffen, maar je hebt ook nog de exploitatie van die grondstoffen.” Daarnaast wijst hij op de discussies rondom het classificatiesysteem waar de Europese Unie aan werkt. Die taxonomie bepaalt wat geldt als groen en wat niet. “Wat kan bijdragen aan het klimaat? Die tak moet nog groter worden. Het gaat erom niet alleen die bruine tak kleiner te maken, maar vooral die groene tak moet groter worden. We kunnen niet vandaag op morgen gelijk overstappen: weg van de fossiele brandstoffen. We moeten van olie en gas naar waterstof, zon en wind. We moeten oplossingen vinden. Uit fossiel stappen moet verlopen volgens een transitiepad dat is gebaseerd op wetenschap of Europese benchmark-doelen, zodat die transitie ook daadwerkelijk wordt gerealiseerd.”

Daarnaast helpt het volgens hem om aandelen in bezit te houden om invloed uit te oefenen en een pad uit te stippelen om (in lijn met de 1,5 graden doelen uit het Parijs-akkoord) de investeringen in fossiele energie te reduceren ten gunste van groene energie. Hij vertelt dat a.s.r. sinds een aantal jaren niet meer in Shell belegt vanwege mensenrechtenkwesties in Nigeria. Achteraf had de verzekeraar nog gesprekken met Shell, maar dat leidde niet tot beweging op het gebied van mensenrechten. “Wij hadden toen we uitgestapt waren geen invloed meer. Daar heb ik van geleerd dat het heel belangrijk is om op aandeelhoudersvergaderingen aanwezig te kunnen zijn om, samen met gelijkgestemde andere aandeelhouders, echt invloed te kunnen uitoefenen, want in ons systeem geldt toch nog steeds dat de stem van kapitaal telt.”

“Je kunt je ook vragen of dat soort bedrijven nog een toekomst hebben als ze niet veranderen”, reageert oud-staatssecretaris en hoogleraar Rick van der Ploeg. “Als ze niet veranderen, dan zijn ze over twintig jaar ten dode opgeschreven. Dat besef is er nog onvoldoende.”

Gespreksleider Van Uden legt een ander dilemma op tafel: het waterbedeffect. Als Nederlandse beleggers uit fossiele bedrijven stappen, dan stappen andere beleggers er wel in. Los je dan het fundamentele probleem wel op? “Ik vind dat wel heel cynisch”, reageert Muusse. Daarnaast vraagt ze zich af of dat argument wel opgaat. “Als je vervolgens de keuze maakt om in duurzame bedrijven te gaan, dan vergroot je dat aandeel. Dus het is sowieso een relevante actie.” Daarnaast wijst ze erop dat het om leiderschap en verantwoordelijkheid gaat. “Dus het gaat weer over de vraag waar je je verantwoordelijk voor voelt.”

De volgende generatie “aan tafel”

Om verantwoorde beslissingen te nemen, is het cruciaal dat de toekomstige generatie aan tafel zit, vindt Muusse. En als het niet letterlijk is, dan figuurlijk middels een generatietoets. Dat betekent dat per beslissing het effect op toekomstige generaties wordt meegewogen.

Van der Ploeg herinnert zich dat hij samen met andere Kamerleden in de jaren negentig voorstander was van generational accounting. Het Centraal Planbureau ging ermee aan de slag, maar gaandeweg sneuvelden de plannen. Vermoedelijk omdat er allerlei onaantrekkelijke uitkomsten uit de berekeningen kwamen. Voorstellen voor beslissingen die niemand wilde nemen. Kortom, het ontbrak aan verantwoordelijkheidsgevoel. Nu starten de Jonge Klimaatbeweging en mensen als Muusse de discussie rondom een generatietoets weer op. Wellicht dat de tijd er nu wel rijp voor is?