Steenkool is ‘s werelds grootste bron van energie. Het is een betaalbare brandstof en, zoals het er nu uitziet, nog in voldoende mate voorradig. Tegelijk is steenkool de meest vervuilende fossiele brandstof die er is. Hoewel veel landen hun afhankelijkheid van steenkool proberen te verminderen, blijft de vraag ernaar hoog. Mijnbouwbedrijven tieren daarom nog altijd welig. Vorig jaar verdrievoudigden zij hun winst, schreef de Financial Times. Het bleek dat veel landen die ooit het gebruik van steenkool hadden afgezworen, hun beslissing terugdraaiden vanwege de oorlog in Oekraïne.
Minder geld naar steenkool
Ook voor investeerders blijft de kolenbranche daarom lucratief. Desondanks blijkt uit recent onderzoek dat financiële instellingen er steeds minder voor kiezen om in steenkool te investeren. Het Institute for Energy Economics and Financial Analysis (IEEFA) heeft geconcludeerd dat tweehonderd financiële instellingen over de hele wereld een desinvesteringsbeleid hebben aangenomen ten aanzien van steenkool. Dat is een verdubbeling ten opzichte van drie jaar geleden.
“Het onderzoek bevestigt dat er een sterk momentum gaande is”, zegt Christina Ng, een van de onderzoekers van het IEEFA. “We hebben twee trends geconstateerd. Ten eerste stappen steeds meer financiële instellingen weg van steenkool. Maar daarnaast houden instellingen die al eerder desinvesteringsbeleid adopteerden, zich bezig met de vraag: hoe kunnen we ons beleid effectiever maken? Dat doen ze onder andere door het aanscherpen van hun investeringseisen.”
Financiële risico’s door klimaatverandering
Het onderzoek van het IEEFA wijst uit dat voornamelijk banken bezig zijn met het aannemen van desinvesteringsbeleid omtrent steenkool. Maar ook verzekeraars en vermogensbeheerders kijken kritisch naar hun portfolio. In de meest ingrijpende scenario’s verbraken de financiële instellingen alle banden die ze voorheen hadden met steenkoolgerelateerde bedrijven.
“Financiële instellingen nemen wat betreft steenkool een langetermijnvisie aan”, legt Ng uit. “Ze constateren dat steenkool geen toekomst heeft. Daarnaast zien ze dat klimaatrisico’s ook financiële risico’s betekenen. Financiële instellingen worden toch gezien als de facilitators van fossiele activiteiten. Als ze op dezelfde voet blijven doorgaan, zal dat leiden tot nog meer klimaatrampen. En er is genoeg bewijs dat die klimaatrampen kunnen leiden tot fysieke schade voor bedrijven.”
Europa als koploper
Van de tweehonderd instituties bevindt meer dan de helft (114) zich op Europese bodem. Hoewel het IEEFA niet met individuele instellingen heeft gesproken, kan Ng die oververtegenwoordiging eenvoudig verklaren. “We zien dat Europese financiële instellingen onder een relatief hoge druk staan van zowel beleidsmakers als aandeelhouders. Als je het vergelijkt met Azië en de Verenigde Staten, is de regelgeving in Europa veel strenger. De vereisten voor het rapporteren van activa met een hoog CO2-gehalte zijn heel strikt.”
Maar Europa geniet ook een belangrijk voordeel, zegt ze. “Europa is veel minder afhankelijk van steenkool dan bijvoorbeeld Azië. Dat maakt het wegstappen ervan makkelijker.”
Minder steenkool bij Achmea
Volgens het onderzoek behoort Nederland wereldwijd tot de top acht van landen met het meeste desinvesteringsbeleid ten aanzien van steenkool. Bij maar liefst dertien Nederlandse financiële instellingen maakt steenkool geen deel meer uit van de beleggingsportefeuille. Een daarvan is de financiële dienstverlener Achmea. “Enkele jaren geleden hebben we al onze investeringen in steenkool verkocht”, vertelt duurzaamheidsadviseur Ronald Vermeulen. “Bedrijven die zich voor meer dan vijf procent met steenkoolgerelateerde activiteiten bezighouden, die sluiten we uit.”
Volgens Vermeulen is dat voor Achmea een logische stap. “Steenkool is het nieuwe roken. Het is de meest vervuilende fossiele brandstof ter wereld. Daarin investeren past niet meer bij onze klimaatdoelstellingen.” Maar ook van buitenaf wordt de druk opgevoerd, zegt hij. “Er is veel maatschappelijke druk op het kantelen van onze beleggingsportefeuille. We worden bijvoorbeeld gebenchmarkt door instellingen, waaronder dus het IEEFA. Maar ook onze klanten verwachten iets van ons. Een substantieel deel van hen geeft aan het belangrijk te vinden dat we duurzaam handelen.”
Switch naar hernieuwbare energie
Dat roept de vraag op: waar investeren financiële instellingen dan wel in? “In Europa zien we dat ze door wetgeving in de richting van duurzame energiebronnen worden geduwd”, zegt Ng. “Maar in Azië is dat nog iets minder aan de hand. Daar verloopt die transitie langzamer, onder andere door de hogere afhankelijkheid van steenkool.”
Vermeulen herkent bij Achmea die verschuiving naar duurzame beleggingen en ziet voor zijn bedrijf ook een rol als gesprekspartner van de fossiele industrie. “We gaan steeds meer beleggen in hernieuwbare energie. We hebben bijvoorbeeld een fonds opgericht dat alleen maar in dergelijke initiatieven investeert. Maar we gaan als aandeelhouder ook het gesprek aan met fossiele bedrijven waar we nog wel in investeren, om die aan te sporen sneller de transitie te maken.”
De resultaten van het onderzoek van het IEEFA stemmen hoopvol, maar Christine Ng vindt het toch belangrijk om te vermelden dat de aandacht niet moet verslappen. “Het is motiverend om te zien dat er wereldwijd al zoveel desinvesteringsbeleid is”, zegt ze. “Toch is niet alles daarvan perfect. Er is genoeg ruimte om te groeien en te verbeteren. We kijken ernaar uit om in de toekomst meer en beter beleid te verwelkomen.”
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in