Hoe kom je als innovatieve duurzame ondernemer aan geld?

Als ondernemer zijn er verschillende manieren om aan geld te komen, van vrienden en familie tot de bank, en van een vermogend individu tot een fonds. In elke fase is er een andere partij het meest voor de hand liggend. Ook komen er steeds meer alternatieve financiers bij. Daarom is het soms moeilijk om door de bomen het bos te zien. Wat zeggen experts hierover? Wat is de beste manier om als innovatieve ondernemers aan geld te komen en hoe heeft de markt zich ontwikkeld?

Geld voor innovatieve starters

Laura Rooseboom van Startgreen Capital herinnert zich nog goed hoe de markt in 2006 was. Toen richtte zij samen met Coenraad de Vries Startgreen Capital op: specifiek voor de financiering van duurzame bedrijven. De impact investeerder legt de focus zo breed mogelijk. “Het gaat dus niet alleen om de energietransitie, maar ook om sociale veranderingen. Allerlei gebieden moeten meegenomen worden.” De fondsmanager biedt daarom verschillende beleggingsfondsen aan. Zoals het Energiefonds Overijssel, Participatiefonds Duurzame Economie Noord Holland en Borski Fund. Daarnaast is het initiatiefnemer van Oneplanetcrowd, één van de eerste duurzame crowdfunding-platforms van Nederland. Op het platform kunnen particulieren relatief kleine bedragen investeren in, of lenen aan ondernemers.

Om risico’s te verkleinen bij investeringen in jonge bedrijven heeft de overheid een speciale regeling ingesteld. Een commissie beoordeelt welke financiers daar gebruik van mogen maken. Rooseboom herinnert zich nog goed hoe de commissie reageerde toen De Vries en zij daar aankwamen met de vraag of zij ook in aanmerking kwamen voor de regeling. “De bedrijven die jullie willen financieren; die zijn er helemaal niet. Anders waren ze wel naar ons toe gekomen”, was de reactie. Rooseboom wist wel beter: in haar vorige baan bij DOEN Participaties van de Postcodeloterij kwam zij aan de lopende band dit soort bedrijven tegen. Haar conclusie: “Er was dus echt sprake van een gemis in de markt.”

Inmiddels staat duurzaamheid op het netvlies in de financiële sector, maar voor vernieuwende bedrijven blijft het soms lastig om aan geld te komen. Innovatief vastgoedbedrijf RE:BORN weet daar alles van. “Er is geen enkele partij volledig zoals wij.” Raouf Jarmo steekt bijna direct van wal als hij de telefoon opneemt. Hij is verantwoordelijk voor de financiële en financieringsvraagstukken binnen het vastgoedbedrijf RE:BORN.

Hit and run-ontwikkelaars

“99 van de 100 ontwikkelaars zijn hit and run-ontwikkelaars. Daar gaat het eigenlijk ook mis in de vastgoedwereld. Zij willen zo laag mogelijke kosten maken voor planontwikkeling, en het object voor een zo hoog mogelijke prijs verkopen. Dus het gaat eigenlijk over winstmaximalisatie.” RE:BORN hanteert een andere visie, stelt Jarmo. “Als wij een product maken, dan moeten wij de verantwoordelijkheid over dat product dragen voor de komende vijftien tot twintig jaar. En misschien wel in de oneindigheid. Om voorgaande reden blijven wij altijd (deels) eigenaar van het vastgoedproduct en staat de kwaliteit van het vastgoedproduct centraal.”

De vastgoedontwikkelaar wilde geld ophalen om een verouderd kantoorpand te kopen en dat te her-ontwikkelen. “We wilden dat gebouw dusdanig aanpakken dat het aan alle functies voldoet. Dat men erin kan wonen, er zorg in kan worden verleend, dat het een maatschappelijk doel kent, dat er onderwijs in kan worden gegeven en dat mensen er tijdelijk in kunnen verblijven.” Kortom, een dynamisch gebouw dat van functie kan veranderen naar de wensen en behoeften van de samenleving in de loop der tijd. Het project met de naam Walden leverde veel enthousiaste reacties op, maar… “Je moet zo’n object natuurlijk wel kunnen aankopen. We hebben het wel over een initiële aankoopkosten van circa 4 miljoen euro en uiteindelijk bijna 15 miljoen euro aan totale kosten. Dan loop je tegen de financiële kaders op. Zo'n oud gebouw dat alleen niet voldoet aan de hedendaagse milieu-eisen zoals een energielabel A t/m C; er is geen bank die dat wil financieren.”

De rol van de bank

Hein Brekelmans van ABN AMRO legt uit dat het heel logisch is dat een bank twee keer nadenkt voordat het in een innovatief bedrijf investeert. De bank beheert immers het spaargeld van mensen, daar moeten ze voorzichtig mee omgaan. De toezichthouder let daarom extra goed op. “Er zijn mensen die zeggen: ‘Jullie zijn toch zo duurzaam, dan moet je ook wat meer risico nemen’, maar dan wordt vrijwel nooit de link gelegd met het feit dat wij spaargeld koppelen aan financieringen.”

“Tegelijkertijd moeten we er als bank ook voor zorgen dat we die nieuwe bedrijfsmodellen en transities op een juiste manier ondersteunen”, vervolgt Brekelmans. ABN AMRO merkte dat het voor relatiemanagers makkelijker was om een supermarkt te financieren dan een innovatieve start-up. “Supermarkten hebben we natuurlijk al heel veel gefinancierd, terwijl bij innovatieve start-ups heel veel nieuwe dingen komen kijken.” Daarom riep de bank in 2016 de Sustainable Finance Desk in het leven, waar Brekelmans verantwoordelijk voor is. De Sustainable Finance Desk helpt relatiemanagers bij de financiering van duurzamere bedrijven en onderzoekt manieren om nieuwe bedrijfsmodellen te financieren.

Net als veel andere Nederlandse banken heeft ABN AMRO een groenbank voor (jonge) bedrijven die al betalende klanten hebben en voldoen aan de groen regeling van de Nederlandse overheid. “Dan kun je nog een stukje korting geven.” Tegelijkertijd voldoen veel bedrijven met een circulair businessmodel daar niet aan. Daarvoor heeft de bank ‘de sustainable envelope’. Een klein potje geld waarmee de bank iets meer risico neemt om kennis op te doen over nieuwe verdienmodellen. De bank financiert en kijkt vervolgens mee met het bedrijf om te leren over het verdienmodel.

Alternatieve financieringsvormen

Ondanks dat de bank verschillende nieuwe financieringsvormen aanbiedt, blijkt uit onderzoek van Stichting MKB Financiering dat inmiddels 22 procent van de MKB-ondernemingen voor non-bancaire financiering kiest. Eén van de redenen die Ronald Kleverlaan van Stichting MKB Financiering daarvoor ziet is de financiële crisis. Sinds die tijd mogen banken minder risico’s nemen. Ook merkt hij dat er steeds meer alternatieve financieringsvormen komen voor ondernemers. “Die markt groeit hard.” Hij schat dat er inmiddels wel tweehonderd partijen zijn die financiële diensten aanbieden voor ondernemers. Het wordt ook steeds gebruikelijker om alternatieve financiering aan te boren. “Vijf of tien jaar geleden werd crowdfunding nog als heel erg exotisch gezien, maar nu wordt het steeds normaler om een deel of de complete financiering vanuit crowdfunding te krijgen.”

Omdat er zoveel meer alternatieve financiers zijn, is het belangrijk om het kaf van het koren te scheiden, benadrukt Kleverlaan. Daarom biedt zijn stichting een keurmerk aan. “Op dit moment zijn er zeventien partijen in Nederland die geaccrediteerd zijn en dus dit keurmerk hebben. Dat geeft een hele duidelijke schifting van de tweehonderd aanbieders die er zijn en geeft een beeld van welke aanbieders kwalitatief betere en passendere financiering bieden. Dit keurmerk wordt door de overheid steeds meer als een vereiste gesteld om gebruik te maken van overheidsregelingen.”

Een goed idee, en dan?

Verschillende financiers passeerden al de revue, maar waar kun je nou het beste starten als je een goed idee hebt en een onderneming wil starten? De bank lijkt dan niet de juiste plek. “Dat zien wij als een heel hoog risico, want het is nog maar een idee. Er zijn nog geen klanten en het product is misschien nog niet afgerond dus dat is in principe iets wat niet in aanmerking komt voor bankfinanciering. En ook niet in aanmerking zou mogen komen”, vindt Brekelmans.

Ook de bedrijven die bij de fondsen van Startgreen Capital voor financiering aankloppen zijn vaak al verder ontwikkeld. “Het zijn meestal mensen die niet alleen een idee hebben, maar ook al een prototype. Het is heel uiteenlopend: van mensen die hun eerste fabriek opzetten om hun product op grotere schaal te bewijzen tot fietsenfabrikant Van Moof die zijn product echt wil opschalen.”

Waar kunnen ondernemers met een goed idee dan terecht? “Vaak beginnen ze bij familie en vrienden”, zegt Rooseboom van Startgreen Capital. Ook een zogenoemde ‘angel investor’ kan uitkomst bieden. Vaak is dit een ex-ondernemer die zijn of haar bedrijf heeft verkocht en die een gedeelte van zijn of haar geld actief investeert in veelbelovend bedrijven.

De investeerder als reddende engel

Er zijn verschillende platformen waar ondernemers deze investeerder kunnen vinden. Business Angels Netwerken Nederland vertegenwoordigt de belangrijkste daarvan. Ook de Informal Investment Club van ABN AMRO is een optie. “Daarin zitten een aantal klanten, vaak oud-ondernemers, die in een bepaalde sector actief waren, daar veel geld in verdiend hebben en het nu mooi vinden om beginnende bedrijven te helpen met hun kennis van de sector. Bijvoorbeeld een oud-ondernemer uit de retailsector, die een start-up in die sector helpt. Hij of zij wordt dan aandeelhouder en gaat zich actief en op een positieve manier bemoeien met dat bedrijf.”

RE:BORN kwam in eerste instantie ook bij dit soort investeerders terecht. Jarmo: “We noemen dat onze RE:BORN-fans. Met hulp van een groepje West-Friese ondernemers hebben we het gebouw kunnen aankopen.”

Van fans naar fondsen

In de volgende fase kunnen ondernemers geld krijgen via fondsen die vroege-fase-investeringen doen. Dit soort fondsen kunnen gebruikmaken van de zogenoemde ‘seed’-regeling van de overheid (waar Rooseboom dus ook in 2006 gebruik van heeft gemaakt). Daarbij geeft de overheid een renteloze lening aan een investeringsfonds. Vervolgens moeten minstens drie onafhankelijke aandeelhouders minimaal hetzelfde bedrag inleggen. Op die manier vullen private geldschieters en de overheid het fonds gezamenlijk en worden de risico’s lager voor de fondsen. “Op de website van RVO kun je kijken welk fonds waarin gespecialiseerd is”, weet Rooseboom.

Naast deze regeling biedt de overheid ook extra steun binnen de Borgstelling MKB-kredieten voor ondernemers die te weinig onderpand (gebouwen of machines) hebben om geld te lenen. Ook daar is het nu mogelijk om met alternatieve financiers te werken. “Ik denk dat dat vooral versneld is door de coronacrisis. Dat de overheid dacht: We moeten meer geld bij het MKB krijgen”, zegt Rooseboom.

Terug naar de bank

In de fase erna, als een bedrijf grotere bedragen nodig heeft, is het handig om naar de bank te gaan. “Een bedrijf dat 20 miljoen euro aan leningen nodig heeft, zal nog steeds bij een bank aankloppen”, verwacht Kleverlaan van Stichting MKB Financiering. Hij geeft ook aan dat het beeld dat hij eerder schetste het verhaal wat vertekent. Er zijn veel meer alternatieve financiers, maar als je naar het geld-volume kijkt, geven banken veel meer geld in een keer uit. “De gemiddelde transacties bij een bank zijn gewoon veel hoger.”

Concurreren alternatieve financiers met banken? Op sommige vlakken wel, zegt Rooseboom. “Banken kunnen hele lage rentes bieden als de onderneming bij ze past.” Dat maakt bankfinanciering voor bedrijven die ervoor in aanmerking komen wellicht goedkoper dan alternatieve financiers. Tegelijkertijd kunnen banken en alternatieve financiers elkaar versterken. Dat is hoe RE:BORN de volgende fase van het project Walden uiteindelijk financierde. “Naarmate de tijd vordert vind je een huurder, een bouwer, en ziet de gemeente je plan zitten, dan nemen de risico’s af.” Kortom; dan wordt het makkelijker om financiering te regelen.

Alternatieve financier en bank samen

In de bouwfase kwam RE:BORN in contact met Oneplanetcrowd. “Wij geloven in crowdfunding, omdat wij vinden dat het gebouw van iedereen mag zijn”, zegt Jarmo. Uiteindelijk werd het een duo-investering met Rabobank. Op die manier kon de vastgoedontwikkelaar de investerende particulieren een rente van 6 procent geven.

Jarmo noemt het een unieke crowdfundingsactie. Het bedrijf haalde 9 miljoen euro op bij Rabobank en 3,8 miljoen bij ‘de crowd’. “Op zo’n grote schaal is dat eigenlijk nog nooit gebeurd in Nederland.” Als er weer geld nodig is, zou hij weer de crowd willen betrekken. “Het ideale doel is dat we 100 miljoen ophalen bij de crowd. Maar alleen stap voor stap kun je ergens komen. Dit is nu fantastisch goed gegaan en we gaan met Oneplanetcrowd, maar ook met andere partijen, kijken hoe we ervoor kunnen zorgen dat we dit nog breder toegankelijk kunnen maken.”

De beste tijd voor duurzame starters?

Is het in vergelijking met vijftien jaar geleden makkelijker voor innovatieve ondernemers om een bedrijf op te starten? Rooseboom: “Voor echte starters blijft het lastig om aan geld te komen. Het is de moeilijkste categorie, omdat investeerders altijd liever in iets oudere bedrijven willen investeren, bedrijven die al een bewezen marktconcept hebben. Dus voor starters blijft het moeilijk, maar ik denk wel dat de markt nu over het algemeen heel goed is als je investeringen wil ophalen.”