Hoe kan de financiële sector verandering aanjagen? "Er zijn een heleboel landen die ons op duurzaamheidsvlak links en rechts inhalen.”

Het stereotype van een financial is - al dan niet terecht - een saaie bebrilde man in kleurloos pak die economie studeerde. Jullie studeerden rechten en luchtvaart- en ruimtevaarttechniek en zijn vrouw. Hoe belandden jullie in de financiële sector?

Dijkshoorn: “In het juridische vak heb je met een heleboel aspecten te maken: ondernemingen, persoonlijke zaken, schade, aansprakelijkheid, et cetera. Allerlei vormen van recht en belanghebbenden. Dat is bij de financiële sector eigenlijk ook zo. Het mooie van een financieel dienstverlener is dat je midden in de samenleving staat en dus met verschillende belanghebbenden te maken hebt. We hebben particuliere en zakelijke klanten, bedrijven waarin we beleggen, medewerkers en ook nog leveranciers en partners. Dus eigenlijk ben je een soort spin in het web; een facilitator van de reële economie. Dat spreekt me nu bewuster aan dan toen ik in deze sector begon, moet ik wel eerlijk bekennen.”

Jakobsen: “Die spin in het web zijn, trok mij ook aan. Ik heb inderdaad luchtvaart- en ruimtevaarttechniek gestudeerd. Alleen mijn studiegenoten en de werkomgeving, waren niet heel vrouwvriendelijk ingesteld. Ik had geen zin om op dat vlak continue tegen de bierkaai te blijven vechten. Dus ben ik gaan bankieren.

Ik zie ook overeenkomsten tussen de twee sectoren. Een 100 procent veilig vliegtuig komt niet van de grond en is ook niet economisch. Met dat spanningsveld tussen economie, veiligheid en milieu krijg je (zeker tegenwoordig) bij beleggen ook te maken, want het is altijd een risico-rendementsafweging. Ik heb een zorgplicht naar mijn deelnemers toe die bij mij geld komen beleggen voor hun pensioen. Ik kan alles 100 procent duurzaam beleggen of 100 procent veilig en helemaal niet op rendement letten, maar daar doe ik hen op pensioendatum geen plezier mee.”

Hoe kunnen financiële instellingen sturen op duurzaamheid?

Dijkshoorn: “Gezien de ernst en de urgentie van de uitdagingen waar we voor staan, moeten we de transitie naar een duurzame economie en samenleving versnellen. Om dit te bereiken, zijn er verschillende strategieën. Je kan bepaalde activiteiten uitsluiten of uit-faseren, maar ook het gesprek aangaan met de bedrijven waarin je belegt. Ik ben van mening dat - ondanks dat het allemaal veel sneller moet - het geen zin heeft als wij alle vervuilende bedrijven uitsluiten puur om de balans te ’vergroenen’.”

Jakobsen: “Daar schiet je inderdaad helemaal niks mee op. Als financiële sector zien we green bonds bijvoorbeeld als impact beleggingen, maar het maakt geen impact als het geheel niet verandert: dan worden de overige obligaties gewoon viezer. Als bedrijven bijvoorbeeld een fractie van hun investeringsgeld met groene obligaties ophalen terwijl ze voor het grootste deel van hun business nog gewoon grote financieringen ophalen om vervuilend bezig te zijn, dan kun je je afvagen hoeveel impact je als belegger creëert door groene obligaties te kopen.”

Jakobsen: “Maar met je voeten stemmen heeft vaak heel weinig effect, want er zijn altijd mensen die er geen problemen mee hebben om in zo’n bedrijf te beleggen.”

Dijkshoorn: “Dat klopt.”

Hoe vinden jullie dat de Nederlandse financiële sector het doet?

Jakobsen: “Nederland begon goed, maar is redelijk gestagneerd. Er zijn een heleboel landen die ons op duurzaamheidsvlak links en rechts inhalen.”

Dijkshoorn: “Ik herken dat beeld. Tegelijkertijd zie je steeds meer internationale allianties. In Europa, maar ook in Azië. Daar zitten de grote financiële instellingen van deze wereld tussen, zoals AXA, Aviva en Zurich. Het feit dat we samenwerken op het gebied van duurzaamheid is positief. Al die initiatieven worden ook kritischer bekeken. Vroeger kon je je handtekening zetten en dat was het dan. Nu moet je daar uiteraard verantwoording over afleggen. Als je dat niet doet, of niet genoeg voortgang laat zien, dan krijg je de eerste keer een waarschuwing, maar de tweede keer moet je eruit stappen. De naleving van dergelijke initiatieven wordt allemaal strenger. Dat is goed en past bij deze tijd. Dus ik denk dat we het als sector goed doen, maar dat er nog wel een stukje versnelling mag plaatsvinden.”

Jakobsen: “Ik denk dat duurzaamheid over tien of vijftien jaar een hygiëne factor wordt waardoor je weinig onderscheid meer gaat merken.”

Wat bedoelt u daarmee?

Jakobsen: “Nou, het valt nu al op dat ongeveer iedere bank zich als groene bank definieert. De invulling daarvan verschilt nog wel, maar ik denk zeker tegen de tijd dat we in 2050 aankomen er weinig onderscheid meer te maken valt. In principe zou ieder bedrijf en bijna ieder land dan energieneutraal moeten opereren. Dan is het niet heel moeilijk om als financiële instelling een energieneutrale portefeuille samen te stellen, want ieder bedrijf in je portefeuille zou daar al aan moeten voldoen.”

Kan de financiële sector dus achteroverleunen omdat de markt vanzelf al klimaatneutraal wordt?

Jakobsen: “Nee, ik denk dat het aan ons de taak is om juist te monitoren dat het de goede kant op blijft gaan, voor een stukje transparantie te zorgen en incentives te creëren waardoor de duurzame oplossing eventueel wat goedkoper gefinancierd kan worden. Maar verder denk ik dat de rol relatief beperkt is. De grootste veranderkracht zit in de markt zelf en de regelgeving die daarbij hoort. De samenleving moet ook bewegen. Uiteindelijk zijn wij een weerspiegeling van wat er verder gebeurt. Als de rest van de wereld niet beweegt, dan zullen wij als financiële instelling ook nooit echt iets heel groots kunnen veranderen.”

Dijkshoorn: “Daarmee komen we misschien terug op wat wij zo aantrekkelijk vonden toen we na ons afstuderen in deze sector gingen werken: die facilitator die je als financiële speler kan zijn. Dat kan je niet zijn als er geen duidelijke kaders zijn vanuit de overheid en vanuit wet- en regelgeving. En uiteraard is consumentengedrag ook van belang. Maar juist dat ‘enablen’– in goed Nederlands - door de financiële sector is denk ik heel belangrijk. Het valt me op dat we soms voor het karretje worden gespannen terwijl we eigenlijk achter het karretje zitten. Wij hopen namelijk dat we bedrijven de goede kant op kunnen duwen.”

In een eerder interview pleitte Ernest Van de Voort (Albron) voor een lagere verzekeringspremie voor gezonde mensen. Hoe kijken jullie daar tegenaan?

Jakobsen: “Het grote probleem daarvan is de inbreuk op de privésfeer. Ik vind privacy een groter goed dan een iets lagere premie voor mensen die gezond eten.”

Dijkshoorn: “Data en privacy zijn soms een obstakel, maar het gaat ook om solidariteit. Solidariteit vormt de kern van de verzekeringswereld dus dat moet bovenaan staan. Tegelijkertijd kun je als verzekeraar wel je rol pakken om gezond eten of genoeg beweging te stimuleren.”

En daar kun je dus geen financiële prikkel aan toevoegen?

Dijkshoorn: “In de premiestelling is het lastig, maar je kan wel iets met aanvullende diensten doen, zoals mensen stimuleren om een sportschool abonnement te nemen.”

Jakobsen: “En het effect van het goedkoper of juist duurder maken van ongezonde dingen is ook gering. Bijvoorbeeld sigaretten. Ik zie zoveel jongeren weer roken. Dat zijn dezelfde mensen die sowieso al geconfronteerd worden met grote klimaatproblemen en hoge zorgkosten.”

Lees het interview met Margot Vandevoort van Willicroft en Ernest van de Voort van Albron: Hoe verduurzaam je het voedselsysteem?

De tabaksindustrie is wel een interessant voorbeeld, want dat is een sector waar veel financiële instellingen principieel uitstapten. Toch gaat het blijkbaar goed. Heeft het uitsluiten van bedrijven wel zin?

Dijkshoorn en Jakobsen protesteren.

Dijkshoorn: “Ik vind tabak een heel duidelijke no-go. Helemaal voor een verzekeraar is dit een activiteit die je uitsluit. Dit is een product waar heel duidelijk niks positiefs aan te doen is: het is harstikke verslavend en het kan hele slechte gevolgen hebben.

Maar er zijn natuurlijk ook activiteiten, producten of sectoren die op duurzaamheidsgebied nog niet zo goed presteren, maar wel de potentie hebben om die transitie te maken. Binnen die sectoren is het de kunst die partijen eruit te halen die de transitie serieus nemen, een strategie hebben, doelstellingen hebben, daarover rapporteren en ook voortgang laten zien. Want ook om een windmolen te maken hebben we staal nodig en om staal te produceren hebben we voorlopig nog steenkolen nodig. Dus de overheid, het bedrijfsleven en de financiële sector moeten allemaal meedenken over welke sectoren we hoelang nodig hebben en hoeveel tijd het kost om uit te faseren. De partijen binnen de sector die de transitie willen maken moet je vervolgens stimuleren en van degene die dat niet doen moet je op een gegeven moment afscheid nemen. Dat is denk ik de crux.”

Jakobsen: “Die transitie vereist ook mega-investeringen, hè. Zo is Shell bijvoorbeeld dit jaar gestart met de bouw van de grootste groene waterstoffabriek van Europa. Dat is een heel positieve stap. Als ze nou het geld dat ze aan de ene kant verdienen volledig door-investeren in dit soort projecten… Maar helaas zie je dat ze daarnaast ook nog steeds nieuwe oliebronnen aankopen. Als die bedrijven alles wat ze nu op hun balans hebben staan daadwerkelijk uit de grond pompen, dan halen we de klimaatdoelen nooit. In de toekomst zullen ze hun huidige voorraden al moeten afwaarderen. Dus waarom nog iets bijkopen wat in potentie waardeloos is? Dat doet vermoeden dat deze bedrijven er momenteel nog een heel ander wereldbeeld op nahouden.”

Kunnen aandeelhouders daar nog een rol spelen, bijvoorbeeld door minder rendement te accepteren? Zo zijn juist olie- en gasbedrijven heel goed in het creëren van aandeelhouderswaarde door hun eigen aandelen terug te kopen…

Jakobsen: “Volgens mij zitten wij helemaal niet in Shell, maar theoretisch gezien: ja. Maar dat hangt van alle aandeelhouders af, want die moeten daarover stemmen. In principe lijkt het mij altijd een goede investering om je businessmodel toekomstbestendig te maken.”

Dijkshoorn: “We hebben het nu trouwens steeds over de rol van belegger. Daar is duurzaamheid in de sector natuurlijk vijftien jaar geleden mee begonnen, maar we hebben als sector ook nog andere rollen.”

Welke rollen heeft de financiële sector nog meer?

Dijkshoorn: “Achmea is bijvoorbeeld ook een zorgverzekeraar en een schadeverzekeraar. Bij zorg is digitalisering een belangrijk onderwerp. Wij denken bijvoorbeeld na over hoe digitalisering zorg dichterbij mensen kan brengen en tegelijkertijd de zorg betaalbaar kan houden.

Andere belangrijke onderwerpen zijn wonen en mobiliteit. Dat zijn gebieden waar we ook duurzame oplossingen voor bedenken. Meerdere banken en verzekeraars bieden al een duurzame hypotheek aan. Wij bieden als Achmea ook duurzaamheidsscans, zonnepanelen en groene daken aan. En omdat we zien dat verduurzaming voor verenigingen van eigenaren lastig is – aangezien eigenaren dan niet in hun eentje kunnen beslissen om zonnepanelen te plaatsen - hebben we speciaal voor hen een ander concept bedacht. Je verduurzaamt dan gelijk een groter gebouw en neemt meerdere mensen mee.

Ik denk dat iedereen zo zijn eigen aandachtsgebied en doelgroep kiest. Zo probeer je als speler in de markt eigen kleur aan verduurzaming te geven.”

Lees ook: CEO Maurice Koopman (NN Schade & Inkomen): ‘Duurzaam schadeherstel is voor 2025 de norm’