De duurzame munt blijft rollen

In 2016 was de digitale, circulaire munt United een feit. Bedrijven betalen van alles met de valuta: van duurzame koffie tot groene leaseauto’s. Zij kunnen de munt echter alleen uitgeven binnen het eigen bedrijvennetwerk United Economy, een coöperatie van Nederlandse bedrijven met duurzaamheid in het vaandel, waarvoor de deelnemende bedrijven een jaarlijkse contributie betalen.

Het lijkt een onlogische keuze: betalen voor een ruilmiddel dat extra handelingen vraagt, alleen bij bepaalde bedrijven kan worden uitgegeven en op het eerste oog niet onderdoet voor de euro. “In het begin dachten we wel: wat omslachtig”, herinnert Niels Braamse, voormalig manager bij Kyotolease, zich. Kyotolease levert groene leaseauto’s en werd door Triodos op United gewezen. Het leek de bank interessant om de leaseauto’s in Uniteds af te rekenen. Inmiddels gebruikt het autoleasebedrijf Uniteds ook al meer dan anderhalf jaar.

Het verschil met de euro

Ondanks dat de waarde van de United overeenkomt met de euro is er een belangrijk verschil tussen de twee ruilmiddelen: de United kent geen rente. Het is een betaalmiddel pur sang. De munt blijft constant in omloop, omdat het niet interessant is om hem op te potten. “Circulair geld gaat echt over ruilen; over direct transacties doen met elkaar”, vertelt Heidi Leenaarts, initiatiefnemer van het duurzame handelsnetwerk United Economy en de duurzame munt.

De United is een munteenheid zonder ‘groeidwang’, omdat de munt geen rente oplevert en er niet mee wordt gespeculeerd. Dat is een bewuste keuze. “Groeidwang is één van de allerbelangrijkste factoren die in de weg zit om duurzaam om te gaan met de aarde”, stelt Leenaarts.

Volgens haar is sprake van een spanningsveld tussen het huidige geldsysteem en de aarde. Onze economie moet constant groeien, omdat anders het geldsysteem in de problemen komt. Maar de aarde kan niet altijd groeien. “Tot nu toe wint het geldsysteem, want daar zijn we direct van afhankelijk. Het milieu komt op de tweede plaats. Dat kan natuurlijk nooit zo doorgaan dus we moeten stoppen met een geldsysteem dat financiële groei nodig heeft.”

Lees ook: Kate Raworth: 'Oneindige economische groei afschaffen'

De circulaire munt blijft rouleren

Social Trade Organisation (STRO) ontwikkelde de software voor United (en andere circulaire munten). Directeur Henk van Arkel legt het motief uit: tegenwoordig is het rendabeler om in speculatie te investeren dan om in productie te investeren. Mede daardoor groeit sinds eind jaren ’70 het geldaandeel in de speculatieve wereld. Dat is nadelig voor bedrijven. “We zitten met een systematisch probleem. Er vloeit gewoon te veel geld weg naar de speculatieve wereld om voldoende in omloop te houden om de producten van gewone bedrijven te kopen en dus dreigt er crisis.”

Een circulaire munt biedt tegenwicht. De munt blijft in de reële economie en wordt oneindig duurzaam besteed. “Met gemiddeld 115.000 Uniteds in omloop hebben we circa 750.000 Uniteds omzet gerealiseerd. De term circulair geld wordt daar heel duidelijk mee. Circulair geld blijft circuleren in ons netwerk”, zegt Leenaarts.

Die continue duurzame circulatie was één van de redenen voor Kyotolease om zich aan te sluiten bij United. “We zijn nu vijftien jaar lang een groene leasemaatschappij: alles is groen behalve de geldstromen.” Naast deze sociale waarde levert deelnemen aan United Economy Kyotolease (net als veel andere deelnemers) ook gewoon financieel voordeel op. “Het bleek dat met minimale inspanning een hele mooie output te verwezenlijken was: meebouwen aan de nieuwe en volhoudbare economie, meer omzet voor ons bedrijf, kosteloos financieren, gelijkgestemde ondernemers ontmoeten…”

Meerwaarde voor bedrijven

Volgens Leenaarts verschillen de voordelen per type bedrijf: van het vinden van nieuwe klanten tot bijdragen aan innovatie. Zo zit de meerwaarde voor de kleine duurzame start-up PaperWise vooral in het vinden van nieuwe klanten. Zij verkopen papier gemaakt van landbouwafval. Dat is daardoor 30 procent duurzamer dan gewoon gerecycled papier, zegt Leenaarts. “Dat verhaal wordt binnen ons netwerk heel erg omarmd, want dat is wat we willen: duurzame handel en groen inkopen.”

Voor een groter bedrijf zoals Triodos Bank ligt de meerwaarde op andere vlakken, zoals bijdragen aan financiële innovatie en de mogelijkheid om verbinding te leggen met duurzame ondernemers. Sven Duyx van de bank beaamt dat. “De meerwaarde zit er vooral in dat we richting geven aan geld.” Triodos gebruikt de circulaire munt voor de duurzame boodschappen. Duyx vertelt trots dat de bank onder andere de koffie, drukker en leasemaatschappij Kyotolease in Uniteds betaalt.

Leenaarts noemt een laatste voordeel: economische veerkracht. Zij verwacht dat het slechts een kwestie van tijd is voordat er weer een economische crisis komt zoals die in 2008. Terwijl de handel in euro’s dan mogelijk in elkaar zakt, kan de handel in het alternatieve ruilmiddel United stabiel blijven.

Géén bitcoin

Soms denken mensen dat United vergelijkbaar is met de cryptovaluta Bitcoin. Dat vindt Leenaarts maar niks. “Daar wordt heel veel mee gespeculeerd terwijl wij er juist voor staan om speculatie tegen te gaan.” Gelukkig is Leenaarts het nog niet zat om mensen het verschil tussen de twee uit te leggen. “Als je het blijft uitleggen dan gaan mensen uiteindelijk wel begrijpen dat als iets niet de euro is, dat het niet betekent dat het dan hetzelfde is als iets anders dat ook niet de euro is.”

Als het Leenaarts lukt om haar toekomstplannen te verwezenlijken, dan zal zij waarschijnlijk nog wel vaker de verschillen tussen Bitcoin en United moeten uitleggen. Op termijn wil zij United namelijk uitbreiden naar de particuliere markt. Een andere ambitie is de uitbreiding van de goedkope kredietverstrekking voor bedrijven. “Daar zit echt een besparing in voor bedrijven: als je minder rente betaalt op je krediet dan bespaar je natuurlijk direct kosten”, zegt Leenaarts.

Wat geld en de landbouw met elkaar gemeen hebben

Ondanks dat Leenaarts hoopt dat het aantal deelnemers aan United nog flink groeit de komende jaren verwacht zij niet dat we in de toekomst alleen nog maar circulair geld gebruiken. Sterker nog, zij ziet weinig in zo’n wereld. Haar ideaal is ‘een ecosysteem van geld’, waarin diversiteit centraal staat. Leenaarts maakt een vergelijking met de landbouw waarin een monocultuur ook onwenselijk is. “Ook in het geldsysteem heb je diversiteit nodig. Diversiteit betekent veerkracht.”

Duyx van Triodos ziet veel in een toekomst waarin met geld meer richting wordt gegeven. Geld als veranderkracht. Duyx: “Groen Geld is als een soort groene energie die de juiste initiatieven helpt. Hoe mooi zou het zijn als het geld zelf vergroent, zoals we dat met de United doen?”

Lees meer over duurzame ontwikkelingen in en rondom de financiële sector op onze themapagina.